گرفتاری اقتصاد ایران در باتلاق سامانه‌ها، رکود ادامه‌دار در اقتصاد ایران و باز شدن راه ایران به نظام مالی جهانی بخشهای دیگر تیتر یک امروز را تشکیل می‌دهند.
برندگان نوبل ۲۰۲۵ اقتصاد؛ رشد اقتصادی از مسیر تخریب خلاقانه
جوئل موکر، فیلیپ آگیون و پیتر هوویت برندگان نوبل اقتصاد ۲۰۲۵ شدند. آنها برای تشریح رشد اقتصادی نوآوری‌محور که بر اساس نظریه تخریب خلاق است، این جایزه را دریافت کردند. این نظریه چگونه مسیر پیشرفت فناوری را روشن می‌کند؟
برندگان نوبل اقتصاد ۲۰۲۵ و نظریه تخریب خلاق
موتورهای جستجو و مخاطب به دنبال محتوایی هستند که به‌صورت منطقی بخش‌بندی شده باشد. نظریه «تخریب خلاق» که توسط این اقتصاددانان توسعه داده شده، یکی از مهم‌ترین مکانیسم‌های پشت رشد پایدار و نوآوری است.
مکانیسم‌های اصلی مدل برنده نوبل
جوئل موکر: شناسایی پیش‌نیازهای رشد پایدار از طریق پیشرفت فناوری با استفاده از منابع تاریخی.
آگیون و هوویت: مطالعه مکانیسم‌های پشت رشد پایدار.
تخریب خلاق چیست؟ مدلی ریاضی برای ورود محصولات جدید و بهتر به بازار که باعث ضرر شرکت‌های عرضه‌کننده محصولات قدیمی می‌شود. این فرآیند، پیش‌شرط پویایی و نوآوری در اقتصاد است.
نوآوری به منشا رشد اقتصادی مستمر و پایدار در جهان تبدیل شده است. اقتصاددان‌هایی که در این عرصه فعالیت کرده‌اند، نوبل اقتصاد 2025 را به خانه بردند.
سیطره سامانه‌های دولتی بر اقتصاد ایران
سامانه‌های متعددی مانند سامانه جامع تجارت، جامع انبارها، و مودیان مالیاتی توسط سیاستگذاران به اقتصاد ایران معرفی شده‌اند. با این حال، اختراع این سامانه‌های دولتی به جای تسهیل، منجر به افزایش هزینه مبادله، کاهش بهره‌وری و گسترش سیطره دولت شده است. این رویکرد چگونه بخش خصوصی را سرکوب کرده است؟
چرا سامانه‌های دولتی به «باتلاق اقتصاد ایران» تبدیل شده‌اند؟
کارشناسان معتقدند، ورود بی‌رویه این سامانه‌ها که اغلب اسم‌های عجیب‌وغریبی دارند، تبعات زیر را برای اقتصاد ایران به دنبال داشته است:
افزایش هزینه مبادله: پیچیدگی‌های اداری موجب بالا رفتن هزینه‌ها برای بنگاه‌ها شده است.
کاهش بهره‌وری: اتلاف زمان و منابع در فرآیندهای سامانه‌ای، بهره‌وری کلی را کاهش داده است.
گسترش سیطره دولت: این ابزارهای دیجیتال، قدرت و نفوذ دولت و بنگاه‌های دولتی را افزایش داده‌اند.
سرکوب بخش خصوصی: نتیجه نهایی این فرآیندها، تضعیف و سرکوب فعالیت‌های بخش خصوصی در کشور است.
گشایش موقت روابط بانکی با پیوستن ایران به CFT
موافقت مشروط با پیوستن ایران به کنوانسیون CFT، بعد از سال‌ها تأخیر، اتفاق افتاد. این اقدام یک سرمایه‌گذاری راهبردی برای آینده تلقی می‌شود که در بلندمدت می‌تواند به بهبود روابط بانکی بین‌المللی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی کمک کند. با وجود تحریم‌های شدید، تأثیر فوری این تصمیم بر وضعیت تجارت ایران محدود و ناچیز است.
مزایای بلندمدت تصویب CFT برای اقتصاد ایران
پیوستن به کنوانسیون CFT که یکی از الزامات نظام مالی بین‌المللی است، می‌تواند مزایای ساختاری زیر را برای اقتصاد ایران در پی داشته باشد:
- بهبود دسترسی به بانکداری جهانی: تسهیل روابط بانکی بین‌المللی در صورت بهبود شرایط سیاسی.
- کاهش هزینه‌های مالی: تسهیلات در مبادلات تجاری.
- جذب سرمایه‌گذاری خارجی: کاهش ریسک‌های سیاسی و اقتصادی در بلندمدت.
تاثیر آنی توافق؛ محدود و ناچیز
کارشناسان معتقدند به دلیل تحریم‌های شدید و مکانیسم ماشه فعال‌شده، تأثیر فوری این اقدام بر تجارت کشور محدود است. با این حال، پیش‌بینی می‌شود با بهبود شرایط بین‌المللی، این اقدام ظرف ۶ تا ۱۲ ماه زمینه گشایش‌های موقت را فراهم کند.
نشانه‌های تردید در معاملات امروز بازار سهام نشان می‌دهد سرمایه‌گذاران هنوز در انتظار جهت‌گیری روشن‌تری از سیاست‌های اقتصادی و چشم‌انداز جهانی‌اند.
تشدید رکود تورمی در ایران؛ جهش ۷۷.۳ واحدی قیمت مواد اولیه در شهریور
گزارش شاخص مدیران خرید (شامخ) شهریورماه نشان از تداوم وضعیت رکودی در اقتصاد ایران دارد. با جهش ۷۷.۳ واحدی قیمت مواد اولیه، اختلاف میان هزینه‌ها و قیمت فروش محصولات، رکود تورمی را در کشور تشدید کرده است. این وضعیت ناشی از تحریم‌ها و ناپایداری سیاست‌های ارزی است.
تحلیل شاخص شامخ شهریورماه و تشدید رکود تورمی
در این ماه، اقتصاد ایران همچنان در باتلاق رکود تورمی گرفتار بود و فشار هزینه‌ها بر تولیدکنندگان تشدید شد.
- مهم‌ترین عوامل ادامه رکود
- کاهش موجودی مواد اولیه و افت استخدام نیروی کار.
- بدبینی نسبت به آینده تولید و نااطمینانی‌های اقتصادی.
- جهش قابل‌توجه قیمت مواد اولیه (شاخص ۷۷.۳) در مقابل شاخص ۶۴ قیمت محصولات تولیدی.
صنایع پیشتاز و متضرر در رکود شهریور:
در محدوده رکود (شاخص زیر ۵۰): پوشاک و چرم، فرآورده‌های نفت و گاز، فلزی و خودروسازی. (صنایع نفت و گاز با شاخص ۴۱.۵، عمیق‌ترین رکود را تجربه کرده‌اند.)
در وضعیت رونق نسبی (شاخص بالای ۵۰): صنایع غذایی، نساجی و پلاستیک (به دلیل گره خوردن به نیاز روزمره مردم).
قیمت طلا رکورد زد؛ تقاضا برای دارایی امن در پی تنش چین و آمریکا
قیمت جهانی طلا روز دوشنبه در پی افزایش تقاضا برای دارایی‌های امن، به رکورد جدیدی دست یافت. این جهش ناشی از افزایش تنش‌های تجاری میان چین و آمریکا و همچنین انتظارات از کاهش نرخ بهره فدرال رزرو آمریکا بود. در این میان، قیمت نقره نیز به بالاترین سطح تاریخی خود رسید.
دلایل اصلی رکوردشکنی قیمت طلا و نقره
افزایش ریسک‌های ژئوپلیتیک و سیاست‌های پولی بانک‌های مرکزی، مهم‌ترین محرک‌های این جهش در بازار فلزات گرانبها بودند:
افزایش تقاضا برای دارایی‌های امن: خریداران در واکنش به نااطمینانی‌های بازار، به سمت طلا هجوم برده‌اند.
تنش‌های تجاری میان چین و آمریکا: افزایش تنش‌ها به عنوان یک ریسک جهانی، محرک اصلی تقاضا برای طلا و نقره بوده است.
انتظارات کاهش نرخ بهره فدرال رزرو: چشم‌انداز کاهش نرخ بهره آمریکا، جذابیت دارایی‌های بدون بهره مانند طلا را افزایش داده است.
علاوه بر طلا، قیمت نقره نیز به دنبال همین عوامل و به بالاترین سطح تاریخی خود رسید.
