نوسازی دیپلماسی، برای کاهش ایران‌هراسی
دکتر سید کمیل طیبی* بخشی از سیاستمداران قدرت‌های بزرگ و در رأس آنها آمریکا تقریبا به این نتیجه رسیده‌اند که اعمال تحریم‌های سختگیرانه که در هر دور جدید هم بر شدت آنها افزوده می‌شود، تنها راه موثر در مبارزه با مساله ایران و مناقشه‌ای هسته‌ای آن است.
آنچه که تغییرات اساسی در شاخص‌های خرد و کلان اقتصادی در یکی دو سال اخیر نشان می‌دهند حاکی از اثربخشی عمیق اعمال این تحریم‌ها بر شرایط اقتصادی جامعه ایرانی بوده است، به‌رغم اینکه در زمانی نه چندان دور قطعنامه‌های تحریم «کاغذ پاره»‌ای بیش نامیده نمی‌شد.
اعتقاد من این است که تحریم‌های بین‌المللی به مثابه جاده‌ صاف‌کن تخریب شاخص‌های اقتصادی عمل کرده‌اند، زیرا سوءمدیریت، عدم اعتقاد به کارکرد علم اقتصاد و انحصار مزمن دولتی و شبه‌دولتی در اقتصاد ایران قبل از اعمال تحریم‌ها زمینه را برای نابسامانی‌های اقتصادی در کشور فراهم کرده بود، البته تاکید من بر تخریب اقتصاد کشور در سال‌های اخیر است و به نظرم نسل‌های آتی نسل کنونی را دراین خصوص مورد بازخواست تاریخی قرار
خواهد داد.
اما در این نوشتار کوتاه، قصد من آن است که مشارکت در کمپین مدنی اعتراض به تحریم‌های نامنصفانه موجود علیه کشور را از زاویه دیگری پیگیری کنم؛ یعنی روی سخنم با مدیران اجرایی ارشد داخلی است تا سیاستمداران خارجی. تجربه تلخ تاریخی در سالیان اخیر گویای این واقعیت است که قدرت‌های بزرگ و رسانه‌های وابسته ابتدا افکار عمومی جهانی را در سایه دیپلماسی نادرست ما برای اعمال فشار و تصویب تحریم‌های کمرشکن آماده کردند و سپس همان گرفتاری را ایجاد کردند که قبلا به گونه‌ای دیگر برای صدام و قذافی و سایرین پیاده شده بود.
بنابراین پیوستن به کمپین مدنی اعتراض به تحریم‌ها، تنها یک اعتراض بین‌المللی نیست _ که البته انجام دادن آن از اهمیت زیادی برخوردار است و باید به‌طور مستمر وجود داشته باشد - بلکه باید به‌رفتارهای خودمان نیز توجه داشته باشد.
به عبارت دیگر به نظر می‌رسد که یکی از ابعاد مهم نقش‌آفرینی نخبگان کشور در این کمپین، درخواست از دولت جدید در تغییر زبان دیپلماسی برای برخورد و ایجاد گفتمان با مناسبات بین‌المللی است؛ فرآیندی که خود راهی برای تغییر افکار رسانه‌ای جهانی خواهد بود؛ به‌گونه‌ای که توپ دیپلماسی بیشتر در میدان حریف به جریان بیفتد. تاکید بر این خواسته، به ویژه خطاب به دولت جدید که قاعدتا تیم دیپلماسی با تجربه و پخته‌تری را به کار خواهد گرفت، کاملا منطقی به نظر می‌رسد.
بهبود دیپلماسی در دولت جدید می‌تواند چند وجهی باشد؛ اولا زبانی نرم و لطیف و صلح‌طلب داشته باشد و جهانیان را مرتب به صلح و صفا و همزیستی مسالمت‌آمیز دعوت کند. ممکن است زبان تند و رک برش بیشتری داشته باشد، اما مقطعی و کوتاه‌مدت است و امتیاز صبوری را نهایتا از دست
می‌دهد.
ثانیا، دیپلماسی جدید باید به اندازه کافی پختگی داشته و از قدرت چانه‌زنی بالایی برخوردار باشد. پس به تیمی کاردان، باتجربه، مسلط به علم روز در روابط بین‌الملل، اقتصاد و سیاست نیاز است که در مذاکرات و تبادل نظر در سطح بین‌الملل کم نیاورد.
ثالثا، با شرکت در مجامع رسمی بین‌المللی، کنفرانس‌های علمی، مذاکرات مستقیم و غیرمستقیم و مصاحبه با رسانه‌های معتبر جهانی در طی نشست‌های متعدد و خستگی‌ناپذیر به افکار داخلی و خارجی فهماند که تداوم تحریم‌ها به ریشه یک ملت متمدن آسیب می‌زند، فرهنگ آن را مکدر می‌سازد، که این یک حرکت ضد فرهنگی، ضدتمدن و علیه حقوق بشر است، زیرا در اقتصاد ایران چراغ تولید کم سوشده است، بیکاری دامنگیر همگان به‌ویژه جوانان شده، منابع مالی برای سرمایه‌گذاری محدود شده، تورم بالا در شرایط رکود ادامه‌دار شده، و درهای اقتصاد جهانی به روی اقتصاد ایران بسته شده‌است. همچنین توزیع درآمد آسیب جدی دیده و شکاف طبقاتی فقر مزمنی در جامعه ایجاد
کرده است.
علاوه برآن، امنیت اقتصادی و سرمایه اجتماعی رو به کاهش است و در مجموع همه هزینه‌های طاقت‌فرسا به سمت زندگی اقتصادی جامعه ایرانی نشانه رفته است، پس آسیب جدی را افراد جامعه و بخش خصوصی می‌بینند، در حالی که دولت می‌تواند خود را در کانال‌های نقدینگی و نفتی
حفظ کند.
در نهایت اینکه، یک دیپلماسی یکنواخت و هماهنگ بین دولت و ملت ایجاد شود و نخبگان هردو مشارکت جدی و موثری در پیشبرد این دیپلماسی نوین داشته باشند، که زبانی نرم و ملایم اما جدی برای اعتراض به تحریم‌ها و امید به توقف آنها دارد.
*استاد اقتصاد بین‌الملل دانشگاه اصفهان