پایان رقابتهای اتمی؟
چه کسی به جز آمریکا سلاحهای هستهای را کاهش میدهد؟
مترجم: مریم رضایی مدگرایان هر از گاهی به طعنه میگویند که آمریکاییها در بهکارگیری مدهای جدید همیشه دو سال از بقیه دنیا عقب هستند. باید گفت رویکردهایی که در سیاست سلاحهای اتمی در این کشور اتخاذ شده نیز چندان متفاوت نیستند. در حالی که در واشنگتن همچنان در مورد کاهش سلاحهای اتمی صحبت میشود، استفاده از این سلاحها در دیگر کشورهای دنیا به تازگی مد شده است.
روسیه به سلاحهای اتمی نیاز دارد تا به نوعی برتری آمریکا و ناتو را در بهکارگیری جنگافزارهای غیراتمی جبران کند و موقعیت خود را بهعنوان یک قدرت بزرگ مورد تاکید قرار دهد. ولادیمیر پوتین، در مورد طرح پیشنهادی باراک اوباما برای کاهش بیشتر سلاحهای اتمی، آب پاکی را روی دست او ریخته است.
دکترین نظامی روسیه نیز بر سلاحهای اتمی تاکید میکند تا ضعف خود را در بعد غیراتمی جبران کند. محدودیتهای استراتژیک کلاهکهای اتمی که طبق پیمان نیواستارت (New START) بر آمریکا اعمال شده، شامل حال روسیه هم میشود، اما این کشور همچنان بر حفظ زرادخانه حاوی ۳۸۰۰ سلاح اتمی تاکتیکی که سلاحهای کوچکتری برای استفاده در میادین جنگی هستند، اصرار دارد.
مسکو در حال ساخت یک موشک قابل حمل ریلی است، زیردریاییهای مجهز به سلاح اتمی را بهکار گرفته و قصد دارد نسل بعدی موشکهای قارهپیمای سنگین را بسازد.
سلاحهای اتمی چین هم عامل بازدارندهای در برابر قدرت برتر غیراتمی آمریکا محسوب میشوند. در طول جنگ سرد، به نظر میرسید چین از داشتن حداقل نقش بازدارنده خود راضی باشد. اما تحقیقات اخیر نشان میدهد که زرادخانه اتمی چین به دلیل آسیبشناسیهای سیاسی و سازمانی از رشد بازمانده بود. اکنون نواقص برطرف شده و پکن روز به روز بیشتر رشد میکند.
طبق اعلام پنتاگون، چین در حال توسعه زرادخانه خود است، زیردریاییهای جدید مجهز به سلاح اتمی میسازد و نسل بعدی موشکهای بالستیک بینالمللی قابل حمل با کلاهکهای متعدد را تولید میکند.
اگر روابط آمریکا و چین رو به وخامت بگذارد، پکن اقتصاد توانمند خود را برای رسیدن به قابلیتهای اتمی آمریکا یا حتی سبقت گرفتن از آن، تقویت میکند. کاهش بیشتر سلاحهای اتمی از سوی آمریکا تنها سرعت رسیدن چین به این کشور را افزایش میدهد.
در این شرایط، هند و پاکستان درگیر شدیدترین مسابقه تسلیحات اتمی در جهان بعد از جنگ سرد شدهاند. هند به سلاحهای اتمی نیاز دارد تا مانع برتری اتمی و غیراتمی چین در شمال شرق خود شود و با سلاحهای اتمی پاکستان در شمال غرب خود مقابله کند.
زرادخانه اتمی دهلی نو در دهه گذشته بیش از ۲۰۰ درصد رشد کرده و اکنون حدود ۱۰۰ کلاهک دارد. این کشور در حال تولید زیردریاییهای مجهز به موشک بالستیک و موشکهای بالستیک دوربرد است و سال گذشته بیش از ۱۰۰ هواپیمای مجهز به سلاح اتمی را به فرانسه سفارش
داده است.
برای پاکستان، پیگیری برتری اتمی بر هند، با توجه به درگیریهای قبلی با این کشور، بیشتر موضوعی برای بقای ملی است. زرادخانه اتمی پاکستان نیز در دهه گذشته سه برابر رشد کرده و ارزیابیها نشان میدهند که حدود ۱۱۰ کلاهک داشته باشد. به علاوه، شایعه شده که افسران ارتش پاکستان به صراحت از زرادخانهای سخن میگویند که قرار است در نهایت شامل بیش از ۱۰۰۰ کلاهک باشد. اسلامآباد هم موشکهای بالستیک دوربرد را آزمایش میکند، از هواپیماهای جدید مجهز به سلاح اتمی استفاده میکند و در حال کار کردن روی قابلیتهای اتمی خود بر روی دریا است.
کره شمالی در دهه گذشته سه آزمایش اتمی انجام داده و به نظر میرسد زرادخانه در حال توسعه آن حدود ۱۲ کلاهک داشته باشد. این کشور همچنین نوعی موشک بالستیک را طراحی میکند که قرار است به سواحل غربی آمریکا برسد.
طبق ارزیابیهای پنتاگون، ایران هم تا سال ۲۰۱۵ به موشک بالستیکی دست خواهد یافت که برد آن به سواحل غربی آمریکا میرسد. این تلاشها کشورهای آسیایی و خاورمیانه را نگران کرده است. مقامات عربستان سعودی، کره جنوبی و ترکیه، در واکنش به این تلاشها، ایدههایی در مورد ساخت سلاحهای اتمی خود مطرح کردهاند.
نیازی نیست رهبران دنیا این مقاله را بخوانند تا بفهمند که ایجاد نیروهای اتمی بزرگتر به نفع امنیت آنها است. ممکن است در این میان، برخی دانشمندان اعتراض کنند که ساخت زرادخانههای اتمی بزرگتر از حد نیاز، به هدف مقابله به مثل با کشورهای دیگر غیرمنطقی است، اما وقتی تئوریهای دانشگاهی طبق شواهدی که در دنیای واقعی دیده میشود، مرتب با تناقض روبهرو میشوند، مسلم است که دنیای واقعی اشتباه نمیکند.
دنیای عاری از سلاح اتمی امکانپذیر است؟
در مقالهای در سال ۲۰۰۷، هنری کیسینجر، ویلیام پری، جورج شوالتز و سام نان - گروهی از هر دو حزب جمهوریخواه و دموکرات آمریکا - تعیین هدف دنیای عاری از سلاحهای اتمی و انجام اقدامات مورد نیاز برای رسیدن به این هدف را مورد تایید قرار دادند.
مقاله آنها به جنبش خلع سلاح اتمی نیروی تازهای بخشید و عامل تشکیل کمپین بینالمللی «صفر جهانی» بود که حمایت سرداران نظامی سابق، سفرا و مقامات سیاسی آمریکا و سراسر دنیا را به دنبال داشت. باراک اوباما نیز بر امواج همین حمایتها طرح کاهش زرادخانههای اتمی و حرکت به سوی دنیای عاری از سلاحهای اتمی را اعلام کرد.
اما هنوز مشخص نیست که ایجاد دنیای عاری از سلاحهای اتمی امکانپذیر باشد و آیا چنین دنیایی اصلا مطلوب است؟ تنها در صورتی که میتوانستیم سیاست بینالمللی را به شکلی بنیادین متحول کنیم، بهطوری که کشورها دیگر با تهدیدات امنیتی مواجه نشوند، میتوانستیم فکر کنیم که دنیا برای رسیدن به صفر جهانی به اندازه کافی
امن است.
اما حتی مخالفان سلاحهای اتمی هم تصدیق میکنند که چنین روزی هرگز نخواهد رسید. باراک اوباما در سخنرانی معروف خود در پراگ اعتراف کرد: «من سادهلوح نیستم. این هدف به این زودی و شاید تا آخر عمر من، محقق نشود.»
به طور کلی، آمریکا نمیتواند از طرف خودش دنیا را از شر سلاحهای اتمی خلاص کند؛ چون کشورهای دیگر، از جمله دشمنان آمریکا، نقش مهمی در این میان دارند. روسیه، چین، بریتانیا، فرانسه، اسرائیل، هند، پاکستان و کره شمالی، همگی سلاح اتمی دارند. دلیل آنها برای در اختیار داشتن سلاح اتمی تقلید از آمریکا نیست، بلکه آنها از همسایگان
خود میترسند.
کشورهایی هم که با آمریکا دشمنی دارند، سلاحهای اتمی را دستاوردی برای مقابله با قدرت نظامی غیراتمی آمریکا میدانند. حتی اگر آمریکا کل سیستم زرادخانه اتمی خود را منحل کند، کشورهای دیگر خود را ملزم به پیروی از چنین کاری نمیدانند.
آمریکا به جای تلاش برای دنبال کردن این عقیده اشتباه که هر چیزی کمتر باشد بهتر است و در نتیجه محدود کردن زرادخانههای خود، باید برتری اتمی خود را به وضوح به دشمنانش نشان دهد. این موضوع بهصورت ایدهآل، یعنی آمریکا میتواند جلوی نیروهای اتمی دشمنانش را قبل از استفاده آنها از این سلاحها بگیرد؛ چون هر قدر این دشمنان چشمانداز جنگ اتمی را ویرانکنندهتر ببینند، احتمال اینکه دردسری ایجاد کنند، کمتر است.
این یعنی آمریکا باید از اجرای طرح کاهش سلاحهای اتمی اجتناب و سلاحهایی را که ذخیره کرده حفظ کند. دولت اوباما نیز باید به وعده خود مبنی بر مدرنسازی کامل زیرساختهای اتمی آمریکا عمل کند. در نهایت، آمریکا باید در برابر این امکان آماده باشد که اگر چین یا دیگر رقبای استراتژیک بخواهند زرادخانههای اتمی خود را توسعه دهند، این کشور باید بتواند توان نیروهای استراتژیک خود را بالا ببرد.
آمریکا باید بداند که نمیتواند با چاقو وارد میدان جنگ با تفنگ شود و در عصر دوم اتمی نباید زرادخانه اتمی معیوبی داشته باشد.
ارسال نظر