بازاری بزرگ؛ اما بی‌قاعده؛
فصل تازه ساماندهی پلتفرم‌های آنلاین طلا
نوش‌آفرین واقفی، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی، درباره آخرین وضعیت تدوین چارچوب فعالیت پلتفرم‌های آنلاین طلا گفت: «ضوابط اجرایی این آیین‌نامه در کمیسیون اقتصادی دولت در حال بررسی است و نهایتا این هفته یا اوایل هفته آینده مصوبه الزامات اجرایی مشخص و ابلاغ خواهد شد». به‌گفته او، هدف از این ضوابط شفاف‌سازی معاملات، حفاظت از حقوق خریداران و کاهش خطرات ناشی از فعالیت‌های بی‌پشتوانه در این بازار است.
بازاری بزرگ، اما بی‌قاعده
بررسی‌ها نشان می‌دهد، طی دو سال گذشته بیش از ۲.۵ تن طلا میان حدود ۳میلیون کاربر فعال در بیش از ۵۰۰ پلتفرم آنلاین جابه‌جا شده است؛ بازاری که به گفته معاون دادستان‌کل کشور، بخش قابل‌توجهی از آن فاقد مجوز رسمی فعالیت است و عملا بدون نظارت موثر اداره می‌شود.
بانک مرکزی برای ساماندهی این بازار بی‌ضابطه، فهرستی از سخت‌ترین الزامات را روی میز گذاشته است؛ شروطی که به‌گفته کارشناسان، اجرای کامل آنها می‌تواند بیش از نیمی از پلتفرم‌های فعال را از گردونه خارج کند، این الزامات نه‌تنها از بروز تخلفات گسترده‌ای چون معاملات بی‌پشتوانه، قیمت‌سازی و پول‌شویی جلوگیری می‌کند، بلکه ساختار فعالیت را به‌سمت شفافیت و پاسخگویی سوق می‌دهد:
۱- ذخیره واقعی طلا در بانک کارگشایی و تبدیل آن به شمش استاندارد، تا دیگر خبری از طلای «کاغذی» و بدون پشتوانه نباشد.
۲- احراز هویت کامل کیف‌پول‌های دیجیتال پیش از هر معامله، برای شناسایی دقیق طرفین تراکنش.
۳- ثبت تمامی تراکنش‌ها در سامانه جامع تجارت، به‌منظور رصد دائمی جریان طلا و وجوه نقد.
۴- تسویه ریالی حداکثر ظرف ۴۸ ساعت پس از انجام معامله، برای جلوگیری از بلوکه شدن طولانی‌مدت پول کاربران.
۵- اخذ تاییدیه امنیتی پلیس فتا پیش از ادامه فعالیت، با هدف جلوگیری از کلاهبرداری و حملات سایبری.
این شروط اگرچه راه را برای فعالیت‌های پرریسک و پلتفرم‌های غیرمجاز سخت می‌کند، اما در عمل می‌تواند به بازسازی اعتماد عمومی و تثبیت بازار منجر شود.
پشت‌پرده تبلیغات پرزرق‌وبرق
ممنوعیت تبلیغ پلتفرم‌های آنلاین طلا از دی‌ماه سال گذشته، روی کاغذ قطعی بود، اما در میدان عمل، بیلبوردهای شهری، ایستگاه‌های مترو و حتی صفحات نخست برخی سایت‌های پربازدید همچنان مملو از لوگو و شعار این پلتفرم‌ها است، این تضاد آشکار میان قانون و واقعیت، نه‌تنها ضعف در نظارت و برخورد را عیان می‌کند، بلکه پیام خطرناکی به بازار می‌دهد: «می‌توان قانون را دور زد و همچنان مشتری جذب کرد»،
به‌گفته تحلیلگران، این نمایش تبلیغاتی دو کارکرد اصلی برای پلتفرم‌ها دارد؛ نخست، القای مشروعیت و رسمیت در ذهن مخاطب، و دوم، جذب سرمایه‌های تازه‌ای که اغلب بدون بررسی دقیق به این بازار پرریسک وارد می‌شوند.
خطرات فعلی؛ از حباب قیمتی تا بلوکه‌شدن پول مشتریان
بازار آنلاین طلا در شرایط فعلی ترکیبی از ریسک‌های فنی و اقتصادی است. کاربران بارها گزارش داده‌اند که حتی پس از خرید و پرداخت کامل وجه، تحویل طلا با تاخیرهای چندروزه تا چندماهه مواجه شده است، در مواردی نیز وزن یا عیار طلای تحویلی با سفارش اولیه مغایرت داشته است و شکایات به‌دلیل نبود سازوکار شفاف پاسخگویی، نتیجه‌ای نگرفته است. کارشناسان اقتصادی هشدار می‌دهند نبود پشتوانه فیزیکی کافی برای حجم عظیم معاملات آنلاین، این بازار را به محیطی مستعد قیمت‌سازی هدفمند و معاملات صوری بدل کرده است؛ پدیده‌ای که با ایجاد حباب قیمتی، نه‌تنها نرخ‌ها را از واقعیت بازار سنتی جدا می‌کند، بلکه با کوچک‌ترین شوک عرضه یا تقاضا، می‌تواند موجی از زیان و خروج هیجانی سرمایه‌گذاران خرد را به‌همراه داشته باشد، نتیجه نهایی چنین چرخه‌ای، کاهش اعتماد عمومی به بازار طلا و مهاجرت بخشی از سرمایه‌ها به مسیرهای پرریسک‌تر، از رمز‌ارزهای غیرمجاز گرفته تا واسطه‌گری غیررسمی، خواهد بود.
