عملکرد ابزارهای تامین مالی زنجیره تولید اعلام شد؛
کارنامه ابزارهای نوین تامین مالی
بانک مرکزی با هدف تقویت حمایت از بنگاه‌های اقتصادی و بهبود دسترسی آنها به منابع مالی، توسعه ابزارهای تامین مالی زنجیره تولید را به عنوان یکی از اولویت‌های اصلی خود در دستور کار قرار داده است. این رویکرد با تمرکز بر بهینه‌سازی جریان سرمایه در گردش در زنجیره‌های تولیدی، به کاهش محدودیت‌های مالی بنگاه‌ها، به‌ویژه واحدهای کوچک و متوسط، کمک کرده و از انحراف منابع اعتباری جلوگیری می‌کند. همچنین، این روش با ارتقای دقت در تخصیص تسهیلات، کاهش فشار بر شبکه بانکی و بهبود سلامت مالی بانک‌ها، به تعادل ترازنامه‌های بانکی نیز کمک می‌کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بانک مرکزی برای تحقق این اهداف از ابزارهای متنوعی استفاده کرده است.
این ابزارها شامل گواهی اعتبار مولد (گام)، برات الکترونیکی زنجیره تولید، پذیرش مطالبات قراردادی (فاکتورینگ) و کارت رفاهی متصل به اوراق گام است. از زمان اجرایی شدن اوراق گواهی اعتبار مولد، این ابزار توانسته است بیش از ۱۰۳ هزار‌میلیارد تومان از نیازهای مالی بنگاه‌های اقتصادی را تامین کند. همچنین، در سال جاری، برات الکترونیکی زنجیره تولید حدود ۱۱.۳ هزار‌میلیارد تومان تامین مالی را تسهیل کرده است. در مجموع، این ابزارها از ابتدای راه‌اندازی تاکنون بیش از ۱۱۴ هزار‌میلیارد تومان منابع مالی به بنگاه‌ها اختصاص داده‌اند. به عقیده کارشناسان این اقدامات علاوه بر تقویت توان تولیدی بنگاه‌ها، به هدایت هدفمند اعتبارات، زمینه‌ساز شفافیت بیشتر در جریان‌های مالی و بهبود کارآیی سیاست‌های اعتباری کشور نیز کمک کرده است.
افزایش سه‌برابری اوراق گام در تامین مالی تولید
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران با هدف تامین سرمایه در گردش واحدهای تولیدی و هدایت منابع به سمت فعالیت‌های مولد، اوراق گواهی اعتبار مولد (گام) را طراحی و اجرایی کرده است. این ابزار، به‌عنوان یکی از روش‌های کلیدی تامین مالی زنجیره تولید، در بخش‌های متنوعی از جمله خودروسازی، لوازم خانگی، صنایع غذایی، داروسازی، بازرگانی، فلزات اساسی و سایر صنایع به کار گرفته شده و تاکنون بیش از 103 هزار‌میلیارد تومان از نیازهای مالی بنگاه‌های اقتصادی را تامین کرده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد از نیمه دوم سال گذشته، صدور اوراق گام شتاب چشم‌گیری یافته است. در سال جاری، تا تاریخ 27 شهریور، عملکرد این ابزار با رشدی قابل‌توجه از 29.7 هزار‌میلیارد ریال در دوره مشابه سال قبل به 97.2 هزار‌میلیارد ریال رسیده که نشان‌دهنده افزایش حدود سه برابری است.
ابزار نوین بانک مرکزی برای تامین مالی خانوار
کارت رفاهی متصل به اوراق گام، ابزاری نوین از بانک مرکزی است که با هدف تامین مالی همزمان خانوارها و بنگاه‌های اقتصادی طراحی شده است. این کارت امکان خرید کالاهای بادوام با نرخ سود پایین و با سقف اعتبار تا 300میلیون تومان را برای گروه‌هایی خاص مانند بازنشستگان فراهم می‌کند. عملکرد این کارت‌ها به این صورت است که تسویه با فروشندگان انجام می‌شود و خانوارها اقساط را در 24 ماه بازپرداخت می‌کنند.
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، به‌منظور تامین مالی همزمان خانوارها و بنگاه‌های اقتصادی و تقویت تقاضا در بازار، ابزار نوین کارت رفاهی متصل به اوراق گام را طراحی و اجرایی کرده است. این ابزار که 19 اسفند 1402 به شبکه بانکی ابلاغ شد، با هدف ایجاد هم‌افزایی بین نیازهای مالی خانوارها و واحدهای تولیدی توسعه‌یافته است. برای عملیاتی‌سازی این ابزار، اقدامات زیرساختی متعددی انجام شده است، از جمله، تدوین و ابلاغ قراردادهای استاندارد برای ایجاد هماهنگی در شبکه بانکی، تهیه مستندات فنی و دستورالعمل‌های حسابداری جهت تسهیل پیاده‌سازی سامانه‌ها، تدوین چارچوب تفاهم‌نامه همکاری بین بانک‌ها و پذیرندگان، اجرای زیرساخت‌های فنی در سامانه‌های گام، مکنا و شاپرک و انتشار مستندات مرتبط برای بانک‌ها. همچنین، برنامه‌های آموزشی و سمینارهای تخصصی برای ارتقای دانش کارشناسان بانکی برگزار شده است.
تاکنون پنج بانک، شامل بانک رفاه کارگران به‌عنوان پیشگام، و بانک‌های ملت و کشاورزی، اجرای این ابزار را آغاز کرده‌اند. بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، بانک‌های تجارت و ملی ایران نیز تا پایان مهرماه 1404 به این طرح خواهند پیوست. در حوزه زیرساخت‌های پرداخت، از میان 14 شرکت ارائه‌دهنده خدمات پرداخت (PSP)، هشت شرکت شامل پرداخت نوین آرین، کارت‌های اعتباری ایران‌کیش، پرداخت الکترونیک سامان‌کیش، پرداخت الکترونیک پاسارگاد، به‌پرداخت ملت، آسان‌پرداخت پرشین و پرداخت الکترونیک سپهر، بسترهای فنی لازم را آماده کرده و امکان ارائه خدمات به پذیرندگان طرف قرارداد را فراهم آورده‌اند. با تکمیل زیرساخت‌های اصلی بانکی و پرداخت، کارت رفاهی متصل به اوراق گام آماده بهره‌برداری گسترده‌تر است. انتظار می‌رود با مشارکت سایر بانک‌ها و شرکت‌های پرداخت، این ابزار به‌زودی در سطح شبکه بانکی کشور به‌صورت فراگیر عملیاتی شود.
گزارش عملکرد برات الکترونیکی زنجیره تولید
برات الکترونیکی زنجیره تولید، به‌عنوان ابزاری کارآمد برای هدایت هدفمند اعتبارات و تسهیل تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی، از اسفندماه 1403 به‌طور رسمی اجرایی شده است. این ابزار که قابلیت انتقال در زنجیره تولید و تنزیل در شبکه بانکی را دارد، تاکنون توسط هشت بانک شامل صادرات ایران، سپه، صنعت و معدن، تجارت، ملی ایران، ملت، رفاه کارگران و پارسیان به‌کار گرفته شده است. عملکرد این ابزار در سال جاری تاکنون به 113.4هزار‌میلیارد ریال رسیده و در صنایع متنوعی از جمله خودروسازی، دام و طیور، فولاد، لوازم خانگی، نساجی، کاغذ و پلاستیک مورد استفاده قرار گرفته است.
بانک مرکزی با هدف تقویت شفافیت و کارآیی در تامین مالی، امکان استفاده از برات الکترونیکی برای تسویه اعتباری معاملات در اتاق پایاپای بورس کالای ایران را فراهم کرده است. تاکنون حدود 11 هزار‌میلیارد ریال از این طریق برای تسویه معاملات بورسی به‌کار رفته است. این ابزار به خریداران امکان می‌دهد به‌صورت اعتباری از بورس کالا خرید کنند، درحالی‌که فروشندگان می‌توانند برات دریافتی را تا سررسید نگه دارند، به دیگر فروشندگان منتقل کنند یا برای تامین نقدینگی در بانک تنزیل نمایند. این مکانیسم، تامین مالی بنگاه‌ها را در بستری شفاف و مبتنی بر جریان واقعی کالا و خدمات پیش می‌برد و از انحراف منابع اعتباری جلوگیری می‌کند.
