شارژ ارزی از تالار دوم

طی دو هفته اخیر، معاملات ارزی موسوم به ارز اشخاص در تالار دوم مرکز مبادله انجام شده است. مشاهدات نشان می‌دهد تاکنون سقف قیمتی برای نرخ ارز در این تالار تعیین نشده و معاملات با نرخ‌هایی پایین‌تر ولی نزدیک به بازار آزاد انجام شده است.  بازار تالار دوم با هدف تسهیل بازگشت ارز حاصل از صادرات راه‌اندازی شد. به عقیده کارشناسان، افزایش عمق بازار تالار دوم و نزدیکی نرخ مبادلات آن با بازار آزاد دو عامل مهم در اثرگذاری مثبت این بازار هستند. بیشتر مبادلات تالار دوم مرکز مبادله مربوط به صادرکنندگان و واردکنندگان خرد است.

اواخر مرداد ماه بود که راه‌اندازی تالار دوم در مرکز مبادله ایران خبر ساز شد. بر اساس اعلام مسوولان، تالار دوم ارز تجاری برای ساختاردهی به بازار ارز اشخاص و ایجاد امکان ثبت معاملات توافقی، طراحی شد. به عبارتی دیگر تالار دوم بازار جدیدی نیست، بلکه نسخه ارتقا یافته بازار ارز اشخاص است و از شفافیت و کارآیی بالاتری برخوردار است. طراحی این بازار که توسط بانک مرکزی انجام شده، با هدف برگشت حداکثری ارز و تامین ارز مورد نیاز واردکنندگان، با مشورت وزارت صمت و اتاق بازرگانی صورت گرفت.

تا قبل از راه‌اندازی تالار دوم، ارز حاصل از صادرات از صادر‌کنندگان خریداری و به وارد‌کنندگان در قالب ارز اشخاص تخصیص داده می‌شد. آن نرخ ارز فاصله زیادی با نرخ بازار آزاد داشت. این موضوع موجب می‌شد که با کمترین اقدامی برای حذف رانت ارزی و کاهش فاصله میان نرخ ارز تخصیصی و نرخ آزاد ارز، صادرکنندگان تمایل به کم اظهاری پیدا کنند و واردکنندگان مجبور شوند چندین ماه در صف تخصیص ارز ارزان منتظر باشند. در پاسخ به این موضوع بانک مرکزی تالار مبادلات ارز تجاری در مرکز مبادله ایران را تاسیس کرد که صادرکنندگان و واردکنندگان در آن به مبادله بپردازند.

اما این شرایط موجب شد نرخ بازگشت ارز به اقتصاد کاهش داشته باشد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که میزان تامین ارز واردات در سال جاری نسبت به سال گذشته حدود 18 درصد کاهش داشته است. اصلی‌ترین دلیل این موضوع حذف ردیف «واردات در مقابل صادرات» عنوان شده که پیش‌تر تحت عنوان ارز اشخاص شناخته می‌شد. بانک مرکزی در اولین واکنش به کاهش نرخ بازگشت ارز به بازار رسمی کشور به صادرکنندگان اجازه داد که ارز حاصل از صادرات خود را به صورت طلا وارد کنند و در بستر معاملاتی مرکز مبادله ایران به فروش برسانند.

این اقدام موجب شد بخش زیادی از ارز حاصل از صادرات به صورت طلا به اقتصاد کشور بازگردد. راه‌اندازی تالار دوم بازار ارز تجاری در مرکز مبادله راه کار دوم و اساسی بانک مرکزی است که با همکاری اتاق بازرگانی و وزارت صمت انجام شده است. در این بازار بازرگانان خرد تعیین شده، به معامله ارز می‌پردازند. عرضه‌کنندگان ارز در این بازار صادرکنندگان بخش خصوصی مثل صادرکنندگان کالاهای دانش‌بنیان، فرش، خشکبار و... هستند و تقاضا‌کنندگان اغلب واردکنندگان بخش خصوصی مانند واردکنندگان کالاهایی از قبیل لپ‌تاپ، موبایل و... هستند.

نکته مهم در مورد این بازار و شاید تنها نگرانی اقتصاددانان در خصوص آن، اضافه شدن نرخ ارز دیگری به اقتصاد ایران بود. به نظر می‌رسد با وجود این که این موضوع همواره نیازمند احتیاط سیاستگذار است، ولی تاکنون معاملات انجام شده در این بازار با نرخی نزدیک به بازار آزاد و بدون تعیین سقف صورت گرفته است.

تقویت عرضه ارز با تالار دوم

مشاهدات نشان می‌دهد با تالار دوم ارز تجاری روند بهبود بازگشت ارز حاصل از صادرات آغاز شده است. طی دو هفته اخیر، مبادلاتی در تالار دوم انجام شده و در حال حاضر نرخ ارز مبادلات در این تالار پایین‌تر از 100 هزار تومان قرار دارد. نزدیکی نرخ ارز در این تالار با نرخ بازار آزاد نوعی مشوق برای صادرکنندگان است که ارز حاصل از صادرات خود را در این بازار عرضه کنند. به نظر می‌رسد با تالار دوم مرکز مبادله، شرایط برای وارد‌کنندگان نیز تسهیل شده‌است. چرا که طی این دو هفته صفی برای دریافت ارز مشاهده نشده است. به نظر می‌رسد به دلیل معقول بودن نرخ ارز در این بازار دیگر صف‌های چند ماهه برای تخصیص ارز تشکیل نمی‌شود و در نتیجه واردکنندگان با هزینه فرصت خواب سرمایه خود و بوروکراسی‌های مربوط به تخصیص ارز مواجه نیستند.

به طور کلی کارشناسان، تسهیل معاملات ارزی میان صادرکنندگان و وارد‌کنندگان و عدم وجود سقف قیمتی را به عنوان اتفاقی مثبت و رو به جلو قلمداد می‌کنند. چرا که بازشدن گره بازگشت ارز حاصل از صادرات از طریق بازار تالار دوم می‌تواند به تقویت عرضه ارز در بازار داخلی منجر شود. این موضوع در صورتی که عمق این بازار افزایش یابد، اثر به مراتب موثرتری نیز بر بازار ارز خواهد داشت. گفته می‌شود بازار ارز اشخاص می‌تواند سالانه 15‌میلیارد دلار برای اقتصاد ارز آوری داشته باشد.

چتر ارزی کسب و کار خرد

بانک مرکزی روز چهارشنبه خبر ارزی دیگری را منتشر کرد. این نهاد اعلام کرد تخصیص و تامین ارز تمامی سفارش‌های ثبت شده کمتر از ۵۰ هزار دلار را عملیاتی کرده است. همچنین اعلام شد که تخصیص ارز برای ثبت‌سفارش‌های در محدوده ۵۰ تا ۱۰۰ هزار دلار نیز پس از بررسی در هفته آتی انجام خواهد شد. بر اساس گزارش بانک مرکزی، این اقدام با هدف تقویت توان تولیدی واحدهای تولیدی کوچک مقیاس انجام شده است. در روزهای آینده نیز شرایط ترخیص کالاهای موجود در گمرک که نیازمند تخصیص ارز هستند طبق تصمیم بانک مرکزی، تسهیل می‌شوند که اطلاع‌رسانی لازم در این زمینه نیز انجام خواهد شد.