تحولات سیاستهای ارزی بررسی شد
تقویت عرضه از تالار دوم
تالار دوم ارز تجاری سامانه‌ای است که با همکاری بانک مرکزی، وزارت صمت و سازمان برنامه و بودجه، از انتهای مرداد ماه در مرکز مبادله ایران راه‌اندازی شد. قرار بود نرخ ارز مبادلات در این تالار به صورت توافقی و بدون دخالت تنظیم شود، اما مشاهدات از عملکرد چند هفته‌ای این تالار نشان‌دهنده فاصله زیاد نرخ دلار این تالار با بازار آزاد است. به طوری که نرخ هر دلار آمریکا در مبادلات تالار دوم طی هفته‌های اخیر بین ۸۰ تا ۹۵ هزار تومان ثبت شده است. درحالی‌که نرخ دلار در بازار آزاد از انتهای شهریور ماه (۲۹ شهریور) تاکنون بیش از ۱۰۰ هزار تومان قرار داشته است.
با این وجود رئیس کل بانک مرکزی در جمع خبرنگاران از تلاش این نهاد برای افزایش بازگشت ارز حاصل از صادرات و عمق بخشی به بازار ارز رسمی خبر داد. به گفته محمد رضا فرزین، در ماه‌های ابتدایی سال جاری کاهشی در صادرات کشور به وجود آمده بوده و در نتیجه کاهش صادرات، ارز حاصل از آن نیز کاهش یافته است. اما روند کاهش صادرات در شهریور ماه تغییر کرده است و در نتیجه آن انتظار افزایش ارز حاصل از صادرات از این منشأ وجود دارد. همچنین روز گذشته در اقدامی جدید، بانک مرکزی اعلام کرد که امکان فروش ارز کالاهای انتهای زنجیره فولادی و فرآورده نفتی در تالار دوم فراهم شده است. پیش از این بازار ارز تالار دوم تنها برای مبادلات ارزی کالاهای خرد و کشاورزی و... اعلام شده بود. به گفته بانک مرکزی این اقدام برای تعمیق بازار ارز در تالار دوم و در نتیجه افزایش عرضه ارز در این تالار است.
تکرار تجربه دلار نیمایی در تالار دوم
تالار دوم ارز تجاری به عنوان نسخه توسعه‌یافته بازار ارز اشخاص از انتهای مرداد ماه سال جاری راه‌اندازی شد. انتظار می‌رفت فروش ارز حاصل از صادرات در تالار دوم به عنوان مشوقی برای افزایش بازگشت ارز حاصل از صادرات عمل کند. چرا که قرار بود نرخ مبادلات ارز در این سامانه توافقی باشد و برای آن به صورت دستوری سقف تعیین نشود. همچنین قرار بود امکان معاملات بازرگانان به صورت مستقیم در تالار دوم فراهم شود. مشاهده عملکرد تقریبا ۵۰ روزه تالار دوم نشان می‌دهد، تلاش سیاستگذار ارزی برای کاهش شکاف میان قیمت ارز در بازار رسمی و غیررسمی به تدریج و گام به گام در حال انجام است.
با این حال به دلیل کم بودن عمق این بازار و همچنین سطح ریسک پایین‌تر نسبت به بازار آزاد، نرخ ارز در این بازار تفاوت‌هایی با قیمت ارز در بازار آزاد دارد. طی این مدت نرخ دلار در مبادلات تالار دوم ارز تجاری رقمی بیشتر نرخ دلار مرکز مبادله و پایین‌تر از بازار آزاد بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد نرخ هر دلار آمریکا در مبادلات تالار دوم طی هفته‌های اخیر بین ۸۰ تا ۹۵ هزار تومان ثبت شده است. درحالی‌که کف و سقف نرخ دلار در بازار آزاد در بازه زمانی بین ابتدای شهریور ماه تاکنون، بین ۹۴ هزار تومان تا ۱۱۷ هزار و ۲۰۰ تومان در نوسان بوده است. روز گذشته نرخ دلار بازار آزاد ۱۰۷ هزار و ۹۵۰ تومان بود.
بر این اساس، تالار دوم مرکز مبادله ایران که قرار بود فصل جدیدی در سیاستگذاری ارزی آغاز کند، به نظر می‌رسد به سرنوشت دلار نیما، یعنی اضافه کردن نرخ جدیدی به بازار ارز مبتلا شده است. کارشناسان پیش از این نسبت به اضافه شدن نرخ جدید به بازار ارز اقتصاد ایران توسط راه‌اندازی تالار دوم مرکز مبادله هشدار داده بودند.
در شهریور، صادرات افزایش یافت
رئیس کل بانک مرکزی در جمع خبرنگاران از تلاش این نهاد تنظیم‌گر برای افزایش بازگشت ارز حاصل از صادرات خبر داد. به گفته محمد رضا فرزین، در ماه‌های ابتدایی سال جاری کاهشی در صادرات کشور به وجود آمده بوده و در نتیجه کاهش صادرات، ارز حاصل از آن نیز کاهش یافته است. به گفته رئیس کل بانک مرکزی روند کاهش صادرات در شهریور ماه تغییر کرده است. بر این اساس انتظار می‌رود ارز حاصل از صادرات به دلیل افزایش صادرات در ماه‌های آتی افزایش داشته باشد. همچنین به تازگی محمد قاسمی، معاون سازمان برنامه و بودجه از رویکرد جدیدی با محوریت سیاستگذاری ارزی خبر داد. به گفته او طبق هدف این رویکرد جدید، کاهش فاصله نرخ ارز در بازار آزاد و سیاست ارزی و در اولویت قرار گرفتن کالاهای استراتژیک مانند محصولات کشاورزی و شیلات برای تخصیص ارز خواهد بود. طبق گفته قاسمی این برنامه نهایی شده و به زودی محور‌های آن اعلام خواهد شد.
امکان فروش ارز کالاهای انتهای زنجیره فولادی و فرآورده نفتی در تالار دوم
روز سه‌شنبه، بانک مرکزی در سایت خود از فراهم شدن امکان فروش ارز کالاهای انتهای زنجیره فولادی و فرآورده‌های نفتی در تالار دوم خبر داد. به گفته بانک مرکزی این اقدام برای تعمیق بازار ارز در تالار اول و دوم و در نتیجه افزایش عرضه ارز است. بر اساس این اعلام، پیرو تعامل بانک مرکزی با وزارت صمت و اتاق بازرگانی ایران، صادرکنندگان با رعایت شرایطی از فروش ارز حاصل از صادرات خود می‌توانند به تالار دوم وارد شوند و از قیمت بالاتر ارز در این تالار بهره ببرند. شروط اعلام شده از این قرار است که صادرکنندگانی که حداقل۲۰ درصد از تعهدات خود را در ۱۵ ماه گذشته در تالار اول مرکز مبادله و سایر روش‌های مجاز رفع کرده اند، می‌توانند در تالار دوم مرکز مبادله نیز به فروش ارز حاصل از صادرات (۸۰ درصد مابقی) بپردازند. بانک مرکزی تاکید کرده است که این نسبت ۲۰-۸۰ به صورت پویا و به‌‌روز کنترل می‌شود.
در اعلام بانک مرکزی آمده است که این بانک با هدف تعمیق و توسعه تالار اول و دوم مرکز مبادله ارز و طلای ایران برای کالای واقع شده در انتهای زنجیره فولادی و فرآورده نفتی مشتمل بر کد تعرفه که شامل کالاهای میلگرد، پروفیل، قیر و هیدروکربن‌ها (تولیدی پالایشگاه‌های کوچک مقیاس) است، با در نظر گرفتن قیمت پایه کالاهای مذکور در بورس کالا، امکان فروش ارز حاصل صادرات این کالاها در تالار دوم مرکز مبادله را فراهم کرده است.
همچنین تاکید شده است که کلیه صادرکنندگان کالاهای مشمول بند یک ماده هشت آیین‌نامه بازگشت ارز حاصل از صادرات موظف به برگشت ۱۰۰ درصد ارز خود به تالار اول مرکز مبادله ارز و طلا و در چارچوب ضوابط آیین‌نامه خواهند بود. براساس بند ۱ ماده ۸ آیین‌نامه بازگشت ارز حاصل از صادرات کلیه صادرکنندگان محصولات پتروشیمی، پالایشی، فولادی، فلزات اساسی رنگین و فرآورده‌های نفتی مکلفند ۱۰۰درصد تعهدات ارزی صادراتی خود را از طریق فروش ارز به‌صورت حواله در سامانه نیما رفع کنند.
