تورم تولیدات صنعتی رکورد ۴۰ماهه را شکست؛
خزان تولید صنعتی در مهر
پیش از این، رشد ماهانه تولید صنایع بورسی در ماه‌های خرداد و تیر منفی شده بود. همچنین رشد ۱۲ ماهه تولید صنایع شرکت‌های بورسی نسبت به مدت مشابه سال قبل برای پنجمین ماه متوالی در محدوده منفی باقی ماند. رشد سه‌ماهه تولید صنایع بورسی نسبت به مدت مشابه سال قبل، که از خرداد ماه در محدوده منفی روند صعودی طی می‌کرد، بالاخره در مهر ماه به صفر درصد رسید. بررسی همزمان موجودی انبار صنایع نشان می‌دهد افت تولید بیشتر ناشی از محدودیت‌های سمت عرضه مانند کمبود برق و گاز بوده است. صنایع دارویی و خودروسازی با رشد مثبت و کاهش یا افزایش موجودی انبار، وضعیت متفاوتی داشتند، درحالی‌که صنایع شیمیایی و کانی‌های غیرفلزی تحت تاثیر محدودیت‌ها یا کاهش تقاضا، کاهش تولید را تجربه کردند. همزمان، تورم صنعتی رکورد ۴۰ ماهه شکست و در مهرماه به ۴۱.۶درصد رسید، به‌ویژه در صنایع کاغذ، ماشین‌آلات، دارویی و دستگاه‌های برقی که تورمی بالای ۵۰ درصد ثبت کردند.
شرکت‌های صنعتی ثبت شده در بازارهای بورس اوراق بهادار و فرابورس ایران حدود ۴۲ درصد از ارزش محصول کارگاه‌های بزرگ صنعتی(بالاتر از ۱۰۰ نفر کارکن) را در اختیار دارند. از آنجا که این شرکت‌ها به‌طور ماهانه آمار تولید و فروش خود را منتشر می‌کنند، می‌توان با استفاده از داده‌های آنها وضعیت صنعت کشور را به‌صورت ماهانه رصد کرد. بر اساس گزارش ماهانه پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی که با استفاده از اطلاعات این شرکت‌های بورسی منتشر می‌کند، در اولین ماه پاییز، رشد شاخص تولید صنعتی بعد از ثبت رشد مثبت در دو ماه مرداد و شهریور، وارد محدوده منفی شده و به منفی ۲.۱ درصد رسیده است. همچنین، شاخص تولید صنعتی در سه‌ماه منتهی به مهرماه تغییر محسوسی نسبت به مدت مشابه سال قبل نداشته و در نتیجه رشد صفر را ثبت کرده است.
در مهر، رشد تولید ۵ صنعت مثبت و ۸ صنعت منفی بوده و از میان صنایع با رشد مثبت تنها صنعت دارویی بیش از یک درصد رشد داشته است. همچنین بیشترین رشد در سه‌ماهه منتهی به مهر مربوط به صنایع دارویی و خودروسازی و قطعات و کمترین رشد مربوط به ماشین‌آلات و تجهیزات بوده است. به بیان دیگر رشد منفی و ادامه‌دار در دو صنعت محصولات شیمیایی و کانی‌های غیر فلزی سهم قابل‌توجهی در رشد منفی مهر ماه داشته است. مطالعات پژوهشکده پولی و بانکی نشان می‌دهد، رشد تولید منفی در مهر ماه با کاهش در موجودی انبار همراه بوده که نشان‌دهنده پررنگ شدن اثر محدودیت‌های سمت عرضه در کاهش تولید بوده است.
انبار کدام صنایع خالی شد؟
برای فهمیدن چرایی کاهش یا افزایش تولیدات صنایع، تنها توجه به رشد تولید کافی نیست؛ بلکه لازم است موجودی انبار محصولات نهایی هم بررسی شود. بررسی همزمان رشد تولید صنایع و تغییرات موجودی انبار محصولات نهایی می‌تواند نشان دهد افت‌وخیز تولید ناشی از تغییرات سمت عرضه یا تقاضا است. زمانی که تقاضا محدود باشد، معمولا رشد تولید و موجودی انبار خلاف جهت هم حرکت می‌کنند، اما اگر کاهش تولید همراه با کاهش موجودی انبار باشد، می‌توان نتیجه گرفت که مشکل از سمت عرضه(مانند محدودیت انرژی) است. مطابق داده‌های سال‌های ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴، در ماه‌های مختلف—از پنج ماه نخست ۱۴۰۳ تا دوره‌های سرد همان سال و نیز در بهار و تابستان ۱۴۰۴—رشد منفی تولید همراه با کاهش موجودی انبار بوده و نشان می‌دهد افت تولید عمدتا ناشی از محدودیت‌های عرضه بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد در سه‌ماه مرداد، شهریور و مهر سال جاری، صنایع به چهار گروه تقسیم شده‌اند.
گروه‌هایی با رشد مثبت تولید و کاهش موجودی انبار: مانند خودروسازی، قطعه‌سازی، صنایع غذایی و فلزات اساسی که به دلیل افزایش فروش انبارشان کاهش یافته است. در این صنایع تقاضای قوی رخ داده است، به طوری که فروش به اندازه‌ای زیاد بوده که حتی با افزایش تولیدات، انبارها خالی شده است.
گروه با رشد مثبت تولید و افزایش موجودی انبار: مانند صنعت دارویی که تولید از رشد تقاضا سبقت گرفته است. این اتفاق یا به دلیل رشد قیمت این محصولات و در نتیجه کاهش تقاضا رخ داده است یا اینکه شرکت‌های تولیدکننده محصولات دارویی تولیدات خود را برای ذخیره‌سازی افزایش داده‌اند.
گروه با رشد منفی تولید و کاهش موجودی انبار: مانند صنعت کانی‌های غیرفلزی که نشان از اثر عوامل محدودکننده عرضه مانند محدودیت برق یا گاز دارد.
گروه با رشد منفی تولید و افزایش موجودی انبار مانند صنایع شیمیایی که با افت فروش به دلیل کاهش تقاضا مواجه بوده‌اند.
روند تغییرات تولیدات صنعتی در سه گروه کالایی
تولید صنعتی را می‌توان بر اساس نوع و کارکرد محصولات به سه گروه کالاهای مصرفی، واسطه‌ای و سرمایه‌ای تقسیم کرد و از آنجا که عوامل اثرگذار بر هر دسته متفاوت است، روند تولید آنها نیز یکسان نیست. بررسی رشد تولید این سه گروه نشان می‌دهد کالاهای مصرفی در نیمه دوم سال ۱۴۰۳ ابتدا بین مهر تا دی با کاهش تولید روبه‌رو شدند، اما از دی تا اسفند دوباره رشد کردند. این روند صعودی در فروردین و اردیبهشت ۱۴۰۴ نیز ادامه یافت، اما در سه‌ماهه منتهی به خرداد با افت قابل‌توجهی مواجه شد و حتی منفی شد. سپس در تابستان دوباره وضعیت بهتر شد و رشد این گروه به بیش از ۵ درصد رسید. در بخش کالاهای واسطه‌ای، رشد سه‌ماهه تولید از بهمن تا فروردین حدودا صفر و کمی منفی بود، اما از اردیبهشت به بعد کاهش تولید شدت گرفت و در تیر ماه افتی بیش از ۱۰ درصد ثبت شد.
هرچند در تابستان میزان کاهش کمتر و رشد سه‌ماهه این گروه حدود منفی ۲.۳ درصد شد و در مهر به محدوده نزدیک صفر رسید. کالاهای سرمایه‌ای نیز در ماه‌های ابتدایی ۱۴۰۳ رشد مثبتی داشتند، اما از مرداد همان سال روند منفی آغاز شد و تا پایان سال ادامه یافت. در ابتدای ۱۴۰۴ بار دیگر رشد مثبت شد، اما در خرداد و تیر کاهش شدیدی رخ داد. با این حال از مرداد تا مهر تولید کالاهای سرمایه‌ای روندی صعودی پیدا کرد و بهبود آن باعث شد رشد سه‌ماهه تابستان این گروه مثبت شود.
تورم تولیدات صنعتی رکورد ۴۰ ماهه را شکست
با استفاده از داده‌های شرکت‌های بورسی که قیمت فروش محصولاتشان را منتشر می‌کنند، شاخصی برای سنجش قیمت در صنایع مختلف ساخته شده و روند آن با شاخص قیمت تولیدکننده صنعتی بانک مرکزی مقایسه شده است. نتایج نشان می‌دهد تورم بخش صنعت از ابتدای نیمه دوم سال ۱۴۰۲ روند نزولی گرفت؛ به‌طوری‌که تورم صنعتی بر پایه داده‌های بورسی که در مهر آن سال بیش از ۳۶ درصد بود، تا اسفند به حدود ۲۰ درصد کاهش یافت. در بهار ۱۴۰۳ دوباره افزایش ملایمی در تورم صنعتی مشاهده شد و این نرخ در خرداد به حدود ۲۵ درصد رسید، اما در تابستان همان سال دوباره کاهش یافت و به زیر ۲۰ درصد رسید. از آبان تا اسفند ۱۴۰۳ تحت تاثیر عواملی مانند نوسانات بازار ارز، تورم تولیدات صنعتی دوباره صعودی شد و تا حدود ۳۸ درصد بالا رفت. در چهار ماه نخست ۱۴۰۴ نرخ رشد قیمت‌های صنعتی بین
۳۵ تا ۳۷ درصد در نوسان بود و سپس در مرداد به ۳۹.۷ درصد، در شهریور به ۳۸.۵ درصد و در مهر ۱۴۰۴ با عبور از مرز ۴۰ درصد به ۴۱.۶ درصد رسید که این رقم بالاترین سطح تورم صنعتی از خرداد ۱۴۰۱ تاکنون است.
در گزارش پژوهشکده پولی و بانکی، رشد قیمت در صنایع مختلف بررسی شده است. بر اساس این گزارش، در مهرماه، صنایع محصولات کاغذی(۱۱۳.۶ درصد)، دارویی(۶۲.۷ درصد)، ماشین‌آلات و تجهیزات(۵۵.۵ درصد) و دستگاه‌های برقی (۵۰.۴ درصد) بیشترین افزایش قیمت را داشته‌اند. در مقابل، کمترین رشد قیمت مربوط به صنعت لاستیک و پلاستیک بوده که تورمی کمتر از ۳۵ درصد را تجربه کرده است. همچنین مقایسه تورم مهر و شهریور ۱۴۰۴ نشان می‌دهد بیشترین افزایش تورم در این مدت به صنعت منسوجات مربوط بوده و بیشترین کاهش تورم در صنعت غذا مشاهده شده است.
نکته قابل‌توجه در خصوص شاخص قیمت صنایع این است که از ۱۳ صنعت منتخب اعلام شده، در مهر ماه سال جاری، چهار گروه صنعتی رشد شاخص قیمت تولیدات بالاتر از ۵۰ درصد ثبت کرده‌اند، درحالی‌که تعداد صنایع با تورم بالاتر از ۵۰ درصد در ماه قبل (شهریور ۱۴۰۴) ۲ مورد بود.
