رئیس‌جمهور آرژانتین چگونه توانست محبوبیت خود را بازیابی کند؟
کامبک انتخاباتی میلی
پس از نزدیک به دو سال حضور در قدرت، میلی با کمبود ذخایر ارزی لازم برای جلوگیری از سقوط ارزش پزو مواجه بود، موضوعی که بیم وقوع یک بحران بدهی دیگر را در کشوری که بارها دچار نکول شده است، برانگیخت. برنامه تعدیل اقتصادی او، که شامل کاهش شدید هزینه‌های دولتی و اخراج کارکنان بود، زندگی بسیاری از آرژانتینی‌ها را دشوار کرده بود. افزون بر این، در ماه سپتامبر، حزب او در انتخابات استانی برای شهرداران و نمایندگان در بوئنوس‌آیرس، بزرگ‌ترین حوزه انتخاباتی کشور، با اختلاف ۱۳درصد شکست خورده بود.
اما در ماه اکتبر، شهروندان آرژانتینی با اعطای ۴۱درصد آرا به حزب او، پیروزی قاطعی را رقم زدند. حزب میلی حتی در بوئنوس‌آیرس نیز پیروز شد. این پیروزی نشان‌دهنده موفقیت میلی در مهار تورم بود؛ تورمی که از بیش از ۲۰۰درصد در زمان روی کار آمدنش در دسامبر ۲۰۲۳، تا زمان برگزاری انتخابات به حدود ۳۰درصد کاهش یافته بود.
رأی‌دهندگان بار دیگر صبر خود را نسبت به رئیس‌جمهوری نشان دادند که وعده داده بود سختی‌های کنونی، در آینده به پاداش خواهد انجامید. این نتیجه همچنین حاکی از تداوم نگرانی عمومی از آن بود که هرگونه رویکرد جایگزین ممکن است بی‌ثباتی اقتصادی شدیدتری را در پی داشته باشد. مهم‌تر آن‌که، این پیروزی امکان تازه‌ای را برای میلی فراهم کرده است تا بتواند ائتلاف‌های پارلمانی لازم را برای تصویب اصلاحات لیبرترین، از جمله آزادسازی بازار کار و کاهش مالیات‌ها، تشکیل دهد؛ اصلاحاتی که به گفته او، می‌تواند آرژانتین را دوباره در مسیر شکوفایی قرار دهد.
با این حال، ماموریت انتخاباتی میلی چکی سفید برای اجرای بی‌قید و شرط برنامه‌های حزب او نیست. برای پیشبرد اصلاحات، او باید ائتلافی گسترده‌تر تشکیل دهد تا بتواند از درون کنگره ملی چندپاره کشور عبور کند. تثبیت ارزش پزو از طریق سیاست ارزی معتبری که امکان انباشت ذخایر، بازپرداخت بدهی قابل‌مدیریت و کاهش نرخ بهره را فراهم آورد، برای بازگرداندن اعتماد سرمایه‌گذاران و تحریک رشد اقتصادی حیاتی است. در نهایت، بقای سیاسی میلی در گرو آن است که بتواند رفاه ملموسی برای رأی‌دهندگان به ارمغان آورد. اگر او نتواند تورم را مهار کند و برنامه بازارمحور خود را به بهبود واقعی در زندگی اکثریت آرژانتینی‌ها تبدیل کند، همان مردمی که او را به قدرت رسانده‌اند ممکن است به‌سرعت از او روی برگردانند.
میلی و شعار «عظمت را به آرژانتین برگردانیم»
ظهور میلی نتیجه مستقیم بحران‌های مکرر اقتصادی آرژانتین است. از دهه ۱۹۷۰ تاکنون، دولت‌های پی‌در‌پی این کشور با کمبود ارز خارجی، تورم افسارگسیخته، و چرخه‌های مکرر کنترل و کاهش ارزش نرخ ارز روبه‌رو بوده‌اند. برای جبران کمبود ارز خارجی مورد نیاز برای جلوگیری از نکول، آرژانتین حتی در شرایطی که به بازارهای خصوصی بدهی دسترسی نداشت، به استقراض متوسل شده است. در حال حاضر، این کشور بزرگ‌ترین بدهکار صندوق بین‌المللی پول است و حدود یک‌سوم از وام‌های معوقه این نهاد را به خود اختصاص داده است. طی نیم‌قرن گذشته، شهروندان آرژانتین همواره مشتاق پایان دادن به چرخه بی‌پایان بحران‌های اقتصادی بوده‌اند.
شکست رهبران در سراسر طیف سیاسی برای حل مشکلات اقتصادی کشور، زمینه‌ساز صعود میلی شد. از دهه ۱۹۴۰، سیاست آرژانتین حول دو قطب اصلی یعنی پرون‌گرایان و ضدپرون‌گرایان می‌چرخید. پرون‌گرایی که به نام خوان پرون، رئیس‌جمهور کشور در سال‌های ۱۹۴۶ تا ۱۹۵۵ و سپس از ۱۹۷۳ تا ۱۹۷۴، شناخته می‌شود، ترکیبی از بسیج کارگری، گسترش رفاه اجتماعی و ملی‌گرایی اقتصادی بود.
در دهه ۱۹۹۰، پرون‌گرایان سیاست‌های نولیبرال را پذیرفتند؛ اقتصاد را آزاد کردند، اکثر شرکت‌های دولتی را خصوصی‌سازی نمودند و با تثبیت نرخ پزو در برابر دلار، تورم را مهار کردند. اما ارزش بیش از حد پزو در دوران ریاست‌جمهوری فرناندو دلا روا، توان رقابتی صادرات آرژانتین را از بین برد و کشور را به رکودی کشاند که در نهایت به نکول بدهی در سال ۲۰۰۱ انجامید.
در انتخابات بعدی در سال ۲۰۰۳، پرون‌گرایان دوباره به قدرت بازگشتند و از افزایش تقاضای چین برای سویای آرژانتینی بهره‌مند شدند؛ امری که درآمدهای صادراتی و مالی دولت را افزایش داد. در دوران ریاست‌جمهوری نستور کرشنر و کریستینا فرناندس دِ کرشنر، دولت صنایع عمومی را ملی کرد، برنامه‌های رفاهی را گسترش داد و سیاست‌های حمایت‌گرایانه را افزایش داد. با گذشت یک دهه، تورم دوباره بالا رفت و رشد اقتصادی متوقف شد.
در سال ۲۰۱۵، مائوریسیو ماکری، تاجر راست‌گرای میانه‌رو، با وعده کنترل تدریجی تورم از طریق کاهش تدریجی هزینه‌های عمومی، به ۱۲ سال حکومت پرون‌گرایان پایان داد و به ریاست‌جمهوری رسید. اما تلاش‌های ماکری ناکام ماند؛ او نتوانست تورم را مهار کند و اقتصاد همچنان در رکود باقی ماند. حتی وام بی‌سابقه ۴۴میلیارددلاری از صندوق بین‌المللی پول، که ماکری با حمایت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، دریافت کرده بود، نتوانست از سقوط پزو جلوگیری کند؛ به‌ویژه هنگامی که روشن شد ماکری شانس اندکی برای پیروزی در انتخابات ۲۰۱۹ دارد. در آن سال، پرون‌گرای آلبرتو فرناندس پیروز انتخابات شد. او برای کاهش فشار بر ذخایر ارزی کشور، بدهی‌های آرژانتین را بازسازی کرد و پنج‌میلیارد دلار از یک خط مبادله ارزی ده‌میلیارددلاری با چین را فعال نمود. اما در پایان دوره‌اش، تورم همچنان از ۲۰۰ درصد فراتر بود، فقر افزایش یافته بود و اقتصاد درجا می‌زد.
در سال ۲۰۲۳، رأی‌دهندگان آرژانتینی که از ناکامی هم پرون‌گرایان و هم احزاب راست‌گرای میانه در حل بحران‌های کشور خسته شده بودند، به یک چهره بیرون از نظام سیاسی روی آوردند: خاویر میلی، اقتصاددان لیبرترین که در کارزار انتخاباتی‌اش با در دست داشتن اره‌برقی، نماد حذف گسترده هزینه‌های دولتی، ظاهر می‌شد. او نخبگان سیاسی را «کاست» می‌نامید، از ایده دلاری‌سازی – یعنی پذیرش دلار به عنوان پول ملی – سخن می‌گفت و با الهام از دونالد ترامپ، وعده داده بود که «آرژانتین را دوباره بزرگ کند».
پس از آن‌که در دور نخست حدود یک‌سوم آرا را به دست آورد، در دور دوم با جذب بیشترِ حامیان ماکری، ۵۶ درصد آرا را از آن خود کرد. او در بیشتر استان‌ها – حتی در آن‌هایی که تقریبا هیچ فعالیت انتخاباتی نداشت – پیروز شد. کارزار میلی نه‌تنها ائتلاف سنتی ضدپرون‌گرایان شامل رأی‌دهندگان تحصیل‌کرده و مرفه را بسیج کرد، بلکه جوانان و اقشار کم‌درآمدی را که معمولا از پرون‌گرایان حمایت می‌کردند نیز با خود همراه ساخت.
اصلاحات سختگیرانه میلی، هرچند دردناک، توانست تورم را که در زمان انتخاب او مهم‌ترین نگرانی رأی‌دهندگان بود، مهار کند. دولت او کسری اولیه بودجه معادل نزدیک به سه درصد تولید ناخالص داخلی را عمدتا از طریق کاهش شدید هزینه‌های عمومی به مازاد تبدیل کرد. او بیش از ده درصد از کارکنان دولت را کاهش داد و اجازه داد تورم ارزش واقعی مستمری‌ها، حقوق کارمندان دولتی و مزایای رفاهی را کاهش دهد. سرمایه‌گذاری عمرانی فروپاشید، زیرا پروژه‌های زیرساختی متوقف شدند. تنها برنامه اجتماعی‌ای که در مقیاس واقعی گسترش یافت، پرداخت نقدی به کودکان آسیب‌پذیر بود.
میلی اجرای سیاست دلاری‌سازی را به تعویق انداخت و برای کنترل تورم، نرخ مبادله پزو با دلار را مدیریت کرد، کنترل‌های سختگیرانه ارزی و سرمایه‌ای را حفظ نمود و نرخ‌های بهره را در سطح بالا نگه داشت. این فرمول برای حمایت از پزو پیش‌تر نیز به کار گرفته شده بود، اما خطر آن وجود داشت که با فروش بیش از حد دلار به‌منظور تقویت ارزش پزو، ذخایر ارزی کشور تحلیل رود. در ماه آوریل، صندوق بین‌المللی پول با حمایت ایالات متحده، وامی ۲۰میلیارددلاری به آرژانتین تصویب کرد و میلی اعلام کرد که نظام ارزی کشور به «شناور مدیریت‌شده» تغییر خواهد یافت؛ به این معنا که ارزش پزو در محدوده‌ای تعیین‌شده توسط دولت نوسان خواهد کرد و بانک مرکزی برای تثبیت نرخ ارز، در کف قیمت پزو خواهد فروخت و در سقف آن خرید خواهد کرد.
میلی دوره ریاست‌جمهوری خود را تنها با ۳۸ کرسی از ۲۵۷ کرسی مجلس نمایندگان و هفت کرسی از ۷۲ کرسی سنا آغاز کرد و از اکثریت قانون‌گذاری بی‌بهره بود. ازاین‌رو، او از طریق فرمان‌های اضطراری، ائتلاف‌های تاکتیکی با نمایندگان راست‌گرای میانه و توافق با فرمانداران استان‌ها که بر آرای کلیدی تسلط داشتند، کشور را اداره کرد. کنگره لایحه‌ای جامع را تصویب کرد که اختیارات موقتی برای کوچک‌سازی دولت، خصوصی‌سازی شرکت‌های دولتی و اصلاح چارچوب سرمایه‌گذاری خارجی کشور به‌منظور جذب صنایع استخراجی مانند معدن و هیدروکربن‌ها به میلی اعطا می‌کرد. میلی امیدوار بود که انتخابات میان‌دوره‌ای سال ۲۰۲۵ شمار نمایندگان حزبش در کنگره را افزایش دهد تا تصویب قوانین در نیمه دوم دوره ریاست‌جمهوری‌اش آسان‌تر شود.
اما به جای تحکیم ائتلاف‌هایی که امکان اجرای برنامه‌اش را فراهم کرده بودند، میلی غالبا مسیر تقابل را در پیش گرفت. او نامزدهایی در برابر فرماندارانی معرفی کرد که پیش‌تر از او حمایت کرده بودند و با لحنی تحقیرآمیز از متحدان سابق خود یاد می‌کرد. در نتیجه، نمایندگانی که پیش‌تر با او هم‌پیمان بودند، به جناح پرون‌گرا پیوستند و لوایحی را برای افزایش بودجه دانشگاه‌ها، مستمری‌ها، مزایای معلولیت و همچنین افزایش بودجه استان‌ها تصویب کردند؛ لوایحی که میلی همگی را وتو کرد. قانون‌گذاران سپس سه مورد از وتوهای او را با اکثریت دوسوم آرا لغو کردند و بدین ترتیب تصویر میلی به‌عنوان یک «خارج از سیستم شکست‌ناپذیر» آسیب دید.
در انتخابات استانی پیش از میان‌دوره‌های اکتبر، نامزدهای حزب «آزادی در پیش» عملکردی ضعیف‌تر از انتظار داشتند. شکست در برابر پرون‌گرایان در استان بوئنوس‌آیرس در ماه سپتامبر نشان می‌داد که حزب میلی ممکن است ماه بعد در انتخابات ملی نیز شکست بخورد. با اتکای دولت به وام صندوق بین‌المللی پول به‌عنوان جایگزینی برای ذخایر ارزی، ناپایداری پزو و کاهش محبوبیت میلی، بازارها به این وضعیت با حمله‌ای گسترده به پزو واکنش نشان دادند. در هفته بعد، دولت برای تقویت پزو، مالیات صادرات غلات را کاهش داد تا درآمد ارزی افزایش یابد. دولت ترامپ نیز به‌دنبال آن، یک خط مبادله ارزی ۲۰میلیارد دلاری برای تکمیل وام ۲۰میلیارد دلاری صندوق بین‌المللی پول اعلام کرد.
اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری آمریکا، در شبکه‌های اجتماعی نوشت که ایالات متحده «آماده است در چارچوب اختیارات خود هر آنچه لازم است برای حمایت از آرژانتین انجام دهد»، و سپس با خرید پزوهای آرژانتینی، از این ارز پشتیبانی کرد. میلی در اواسط اکتبر به دیدار ترامپ رفت. در کنفرانس خبری مشترک، ترامپ عملا حمایت بیشتر آمریکا از آرژانتین را مشروط به نتیجه انتخاباتی میلی دانست و گفت: «اگر او پیروز نشود، ما کنار می‌رویم»، اظهاری که موجب سقوط بیشتر سهام و ارزش پزو کمتر از دو هفته پیش از انتخابات شد.
در نهایت، حزب میلی، که تنها حزبی بود که در همه حوزه‌های انتخاباتی نامزد داشت، با کسب ۴۱درصد آرا پیروز شد؛ درحالی‌که پرون‌گرایان ۳۳درصد آرا را به دست آوردند. برخلاف سال ۲۰۲۳، حزب میلی در مناطق مرفه‌تر عملکرد بهتری داشت و الگوی سنتی رأی‌دهی ضدپرون‌گرایی که پیش‌تر به نفع ائتلاف ماکری بود، دوباره تکرار شد.
نتیجه انتخابات توانایی میلی برای تصویب اصلاحات حیاتی در کنگره را تقویت کرد. هرچند او هنوز اکثریت مطلق ندارد، اما اقلیت قدرتمندی به دست آورده است که می‌تواند وتوی او را حفظ کند. حزب میلی و متحدانش اکنون ۱۰۹ کرسی در مجلس نمایندگان و یک‌سوم کرسی‌ها در سنا خواهند داشت. متحدان بالقوه در هر دو مجلس می‌توانند به او در تشکیل اکثریت قانون‌گذاری کمک کنند و موقعیتی قدرتمندتر برای حکمرانی فراهم آورند، به‌ویژه در شرایطی که اختلافات میان پرون‌گرایان پس از شکستشان افزایش یافته است. بازار سهام و اوراق قرضه پس از انتخابات رشد چشم‌گیری داشت و ریسک اعتباری کشور کاهش یافت.
این انتخابات میان‌دوره‌ای جان تازه‌ای به دولت میلی بخشید؛ حمایت ترامپ از متحد خود نتیجه داده است. میلی اکنون می‌تواند از این شتاب سیاسی برای تشکیل ائتلافی در حمایت از اصلاحاتش استفاده کند. دعوت او از بیست فرماندار از مجموع بیست‌وچهار فرماندار برای گفت‌وگو درباره اصلاحات مالیاتی و کارگری گامی در همین راستاست، اما درخواست فرمانداران برای منابع مالی بیشتر تهدیدی برای تعهد میلی به کاهش هزینه‌ها و پرهیز از کسری بودجه است. رئیس‌جمهور آرژانتین همچنین برای دسترسی به اعتبارات خصوصی به حمایت بانک‌ها نیاز دارد، اما حمایت آنها منوط به حفظ انضباط مالی، آزادسازی نرخ ارز و لغو کامل کنترل‌های ارزی و سرمایه‌ای است. میلی برای موفقیت باید بتواند میان این منافع متعارضِ فرمانداران و بانک‌ها تعادل برقرار کند.
امروز مردم آرژانتین از بازگشت بی‌ثباتی اقتصادی بیم دارند، اما در عین حال نگران اشتغال و کاهش درآمد خود نیز هستند. یادآوری این نکته اهمیت دارد که ائتلاف ماکری در انتخابات میان‌دوره‌ای سال ۲۰۱۷ با کسب ۴۱درصد آرا پیروز شد، اما نتوانست این حمایت را حفظ کند و دو سال بعد به ائتلافی از جناح‌های پرون‌گرا باخت. پیروزی حزب میلی در انتخابات میان‌دوره‌ای، برای او ماموریتی ایجاد کرده است تا بی‌ثباتی اقتصادی را پایان دهد و سطح زندگی اکثریت آرژانتینی‌ها را بهبود بخشد. اگر او نتواند رفاه را به مردم بازگرداند، رأی‌دهندگان ممکن است در سال ۲۰۲۷ به گزینه‌ای دیگر روی آورند.
* استاد علوم سیاسی در دانشگاه کلمبیا
