تداوم فاصله ایران با میانگین جهانی؛
سبقت اعراب در سرعت اینترنت
گزارش جدید اسپیدتست از وضعیت اینترنت جهانی تا سپتامبر ۲۰۲۵ نشان می‌دهد شکاف دیجیتال میان کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه همچنان در حال گسترش است. درحالی‌که امارات و سنگاپور رکورد سرعت‌های چند صد مگابیتی را ثبت کرده‌اند، ایران با میانگین سرعت ۱۹ مگابیت در اینترنت ثابت و ۵۵ مگابیت در اینترنت همراه، سقوطی محسوس را تجربه کرده و از نظر کیفیت در میان پایین‌ترین کشورهای جهان قرار گرفته است.
برتری کشورهای عربی در کیفیت
گزارش جدید اسپیدتست (تا ماه سپتامبر ۲۰۲۵) تصویری جدید از وضعیت اینترنت در کشورهای مختلف ارائه داده است؛ گزارشی که همچنان از شکاف عمیق میان کشورهای پیشرو و عقب‌مانده در سرعت اینترنت به‌ویژه در بخش ثابت حکایت دارد. بر اساس این گزارش، در بخش اینترنت ثابت کشور سنگاپور با میانگین سرعت ۲۷۵ مگابیت بر ثانیه صدرنشین است. پس از آن شیلی، هنگ‌کنگ، امارات متحده عربی، فرانسه، ماکائو، ایالات متحده آمریکا، ایسلند و اسرائیل و تایلند در رتبه‌های دوم تا دهم قرار دارند.
در حوزه اینترنت همراه نیز رقابت تنگاتنگی میان کشورهای آسیایی و خاورمیانه‌ای دیده می‌شود. در این بخش، امارات متحده عربی همچنان با سرعت متوسط ۶۲۴.۸۷ مگابیت بر ثانیه رتبه نخست جهان را در اختیار دارد. پس از آن قطر، کویت، برزیل، بلغارستان، بحرین، کره‌جنوبی، برونئی، عربستان و دانمارک در جمع ده کشور اول قرار گرفته‌اند. کارشناسان معتقدند قرار گرفتن کشورهای حوزه خلیج فارس در صدر این فهرست، نتیجه توسعه گسترده شبکه‌های۵G و رقابت اپراتورهای بزرگ در ارائه سرویس‌های تجاری پرسرعت است.
در نقطه مقابل کشورهای در حال توسعه و به‌ویژه ایران همچنان با فاصله‌ای قابل‌توجه از میانگین جهانی قرار دارند. طبق داده‌های اسپیدتست، میانگین سرعت اینترنت ثابت در ایران حدود ۱۹ مگابیت بر ثانیه و اینترنت همراه نزدیک به ۵۶ مگابیت بر ثانیه برآورد شده است؛ اعدادی که ایران را در میان حدود ۱۸۰ کشور جهان در رتبه‌های میانی رو به پایین جدول قرار می‌دهد.
بر اساس گزارش برخی رسانه‌ها از گزارش اسپیدتست در این شرایط تهران نیز در حالی سقوطی ۹ پله‌ای را تجربه می‌کند که شهرهای کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس همچنان در صدر جدول قرار دارند. ابوظبی امارات با میانگین سرعت ۶۷۱.۴۴ مگابیت با اختلاف در جایگاه اول است و پس از آن نیز در جایگاه سوم تا چهارم به ترتیب الریان قطر، دبی امارات و دوحه قطر با میانگین سرعت ۵۸۸.۳۳، ۵۳۴.۲۰ و ۵۱۳.۸۸قرار گرفته‌اند. در دیگر بخش‌های خاورمیانه نیز بغداد، پایتخت عراق با دو پله سقوط در جایگاه ۱۰۴ قرار گرفته و استانبول ترکیه نیز بدون تغییر در همان جایگاه ۹۱ خود باقی مانده است. در رده‌بندی کشورها نیز امارات، قطر و کویت همچنان پیشتاز جهانی از لحاظ میانگین سرعت اینترنت موبایل هستند و ایران با شش پله سقوط در جایگاه ۷۵ و پایین‌تر از ازبکستان قرار گرفته است. در این لیست همچنین سقوط سه پله‌ای چین به رتبه پانزدهم جهان و خروج کره‌جنوبی از جمع پنج کشور برتر از لحاظ سرعت اینترنت موبایل و قرار گرفتن آن در جایگاه هفتم جالب توجه است.
کندی توسعه فیبر نوری و رکود کیفی اینترنت همراه
درحالی که در کشورهای پیشرو در حوزه ارتباطات بخش گسترده‌ای از شبکه اینترنت بر فیبر نوری بنا شده‌است ایران همچنان در این زمینه با چالش‌های بزرگی روبه‌رو است؛ چالش‌هایی که از زیرساخت‌ها آغاز می‌شود و تا نبود سیاستگذاری منسجم در این زمینه ادامه می‌یابد. اکنون ایران از نظر کیفیت اینترنت ثابت با سقوطی چهار پله‌ای در جایگاه ۱۴۲ از میان ۱۵۴ کشور قرار دارد. در این بین اینترنت همراه نیز چندان تعریفی ندارد و در جایگاه ۷۵ قرار گرفته است. این در حالی است که کیفیت آن نیز نسبت به ماه گذشته سقوطی ۶ پله‌ای را پشت سر گذاشته است.
همچنین گزارش‌های رسمی در این باره نیز نشان می‌دهد کشور تا رسیدن به برنامه تعیین شده در این باره نیز فاصله زیادی دارد.بر اساس اهداف برنامه هفتم باید از سال ۱۴۰۳ تا ۱۴۰۸ سالیانه به طور متوسط ۴میلیون اتصال در کشور ایجاد شود و این در حالی است که مطابق آخرین گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در ابتدای سال ۱۴۰۳ و شروع برنامه هفتم پیشرفت حدود ۳۱۷ هزار سرویس گیرنده فیبر نوری وجود داشته‌است که این میزان تا اواسط آذر ۱۴۰۳ به حدود ۳۹۱ هزار سرویس گیرنده رسیده‌است؛ روندی که نشان می‌دهد که در طول ۹ ماهه سال اول اجرای برنامه هفتم توسعه، تنها حدود ۷۴ هزار اتصال جدید در کشور شکل گرفته‌است.
همچنین براساس آمار ارائه شده توسط مرکز پژوهش‌های مجلس، میزان پوشش فیبر نوری از ابتدای سال ۱۴۰۳ و آغاز اجرای برنامه هفتم حدود هفت‌میلیون و هشتاد هزار خانوار بوده که این میزان تا اواسط آذر ۱۴۰۳ به حدود هشت‌میلیون و هفتاد هزار خانوار افزایش یافته‌است.
بنابراین در ۹ ماه نخست اجرای برنامه هفتم پیشرفت تنها حدود یک‌میلیون خانوار جدید تحت پوشش قرارگرفته‌اند.این روند نیز نشان می‌دهد فاصله قابل‌توجهی با اهداف تعیین شده برای سال نخست اجرای برنامه هفتم وجود دارد؛ روندی که کارشناسان معتقدند در صورتی که ادامه پیدا کند می‌تواند تبعات منفی برای مردم در پی داشته باشد. در بخش اینترنت همراه، ایران در مقایسه با کشورهای منطقه وضعیت بهتری دارد، اما همچنان از لحاظ کیفیت و پایداری شبکه در سطح پایین‌تری قرار گرفته است. با وجود گسترش پوشش 4G در سراسر کشور، نبود زیرساخت آماده برای توسعه 5G موجب شده ایران از موج جدید تحولات مخابراتی عقب بماند.
مقایسه داده‌های اسپیدتست نشان می‌دهد که سرعت اینترنت در جهان به‌طور میانگین در حال رشد است؛ اما این رشد به‌طور نامتوازن رخ می‌دهد. کشورهایی که بر توسعه فیبر نوری و شبکه‌های نسل پنجم تمرکز کرده‌اند، به‌سرعت از سایر کشورها فاصله می‌گیرند. در مقابل کشورهایی مانند ایران که هنوز با چالش‌های مالی، سیاستگذاری و محدودیت‌های فنی مواجه‌اند در معرض خطر افزایش شکاف دیجیتال قرار دارند. در مجموع اگرچه پروژه فیبر نوری منازل و برنامه ملی شبکه پایدار می‌تواند تا حدودی به بهبود جایگاه ایران در این رتبه‌بندی کمک کند، اما بدون اصلاح ساختار اقتصادی اپراتورها، سیاست‌های تعرفه‌ای و تقویت رقابت دستیابی به جایگاهی در نیمه بالایی جدول جهانی همچنان دور از دسترس خواهد بود.
اما حالا سوال اینجاست کشورهای همسایه مانند امارات متحده عربی چه سازوکاری در پیش گرفته‌اند که می‌توانند حالا در صدر جدول‌های کیفیت اینترنت قرار بگیرند. کارشناسان معتقدند که اگرچه آمار دقیق تعداد BTSهای فعال در امارات به‌صورت عمومی منتشر نمی‌شود، اما شاخص‌های کیفی شبکه نشان‌دهنده چگالی بسیار بالای دکل‌ها و تجهیزات رادیویی در این کشور است.
در شهرهایی مانند دبی و ابوظبی، سطح پوشش و سرعت شبکه در بالاترین استانداردهای جهانی قرار دارد؛ امری که تنها با وجود زیرساخت متراکم و به‌روز ممکن است. بر اساس داده‌های نهادهایی مانند ITU و بانک جهانی نسبت اشتراک موبایل به جمعیت در امارات بیش از ۲۰۰ اشتراک به ازای هر ۱۰۰ نفر است؛ عددی که از ظرفیت بالای شبکه برای پشتیبانی از کاربران متعدد و دستگاه‌های متصل حکایت دارد. دو اپراتور اصلی، Etisalat و DU نقشه‌های پوشش 4G و 5G خود را منتشر کرده‌اند که نشان می‌دهد تقریبا تمامی مناطق شهری کشور تحت پوشش شبکه‌های پرسرعت نسل جدید هستند.
در گزارش «آب‌باریکه 5G» در روزنامه دنیای‌اقتصاد مورخ چهاردهم مرداد، اشاره شد که مقدار پوشش نسل پنجم اینترنت موبایل در ایران، زیر 5 درصد است که از اهداف برنامه توسعه هفتم بسیار عقب افتاده است.
به نظر می‌رسد که کشورهای حاشیه خلیج فارس، بیشترین سرمایه‌گذاری را در اینترنت موبایل داشته‌اند و برای همین در ماه سپتامبر نام آنها در میان 10 کشور اول دیده می‌شود. کارشناسان می‌گویند که این سطح از کیفیت و گستردگی نه‌تنها حاصل رقابت فشرده میان اپراتورها، بلکه نتیجه سرمایه‌گذاری مستمر دولت‌هایشان در زیرساخت دیجیتال و هم‌سویی سیاستگذاری فناوری با چشم‌انداز اقتصادی کشور است؛ الگویی که بسیاری از کشورهای منطقه همچنان در دستیابی به آن فاصله زیادی دارند.
