ساختار عمودی، بهرغم پیشبینیهای ناامیدکننده به رشد آلفابت کمک کرده است
تنهایی پر هیاهوی گوگل
اما ناگهان به‌دلیل همکاری انحصاری ابری با خالق این چت‌بات یعنی شرکت اوپن‌ای‌آی، این غول ۴۷ ساله فناوری به داغ‌ترین نام در دنیای تکنولوژی بدل شد. از آن زمان مایکروسافت بیش از ۲ تریلیون دلار به ارزش سهامداران خود افزوده است؛ رقمی که در مقایسه با استانداردهای انویدیا ـ شرکتی که با تامین تراشه‌های انقلاب هوش مصنوعی، ارزش بازاری معادل ۵ تریلیون دلار به دست آورده است ـ شاید معمولی به‌نظر برسد، اما در هر مقیاس دیگری شگفت‌انگیز است.
بر اساس آنچه مجله اکونومیست نوشته است، مایکروسافت در حالی توانسته این موفقیت را رقم بزند که به تدریج از کنترل سخت‌گیرانه خود بر اوپن‌ای‌آی کاسته است. برای مثال، این شرکت به اوپن‌ای‌آی اجازه داده است تا از منابع محاسباتی دیگری نیز استفاده کند، البته به شرط آنکه پیشاپیش هماهنگی کند. با این حال در ۲۸ اکتبر مایکروسافت یک گام دیگر پیش رفت و ساختار همکاری را بازتر کرد؛ به‌طوری‌که اوپن‌ای‌آی اکنون می‌تواند بدون نیاز به کسب مجوز با هر شریک ابری دیگری همکاری کند.
بر اساس توافق جدید، مایکروسافت مالک ۲۷ درصد از سهام اوپن‌ای‌آی خواهد شد و حق دریافت ۲۰ درصد از درآمد این استارت‌آپ را به دست می‌آورد. افزون بر این تا سال ۲۰۳۲ تمامی فناوری‌های توسعه‌یافته توسط اوپن‌ای‌آی در اختیار مایکروسافت خواهد بود. همچنین قرار است اوپن‌ای‌آی در چند سال آینده ۲۵۰میلیارد دلار برای استفاده از خدمات رایانش ابری مایکروسافت هزینه کند.
این رویکرد مشارکتی در زمینه «زنجیره» هوش مصنوعی، مسیر کلی صنعت را تعیین کرده است؛ صنعتی که بخش بزرگی از آن نیز به تقسیم کار روی آورده است. شرکت‌هایی مانند انویدیا و AMD تراشه‌های پردازش گرافیکی (GPU) طراحی می‌کنند، آزمایشگاه‌های هوش مصنوعی مانند اوپن‌ای‌آی و آنتروپیک مدل‌های پیشرفته را توسعه می‌دهند و ارائه‌دهندگان ابری بزرگ مانند مایکروسافت و آمازون، مدل‌های این آزمایشگاه‌ها را روی GPUهای خریداری‌شده از شرکت‌های تراشه‌ای میزبانی می‌کنند.
همه این بازیگران تا حد امکان همکاری می‌کنند و در مواقع ضروری رقابت. گوگل اما استثناست. این غول جست‌وجو تنها یکی از نام‌های بزرگ فناوری است که به‌طور کامل به ادغام عمودی متکی است. گوگل کلاد، «واحدهای پردازش تنسور» (TPU) طراحی‌شده درون‌سازمانی را برای آموزش مدل‌های پیشرفته آزمایشگاه خود، گوگل دیپ‌مایند، نصب می‌کند. این مدل‌ها به نوبه خود محصولات خود گوگل، از جست‌وجو تا یوتیوب را تقویت می‌کنند.
مشکل رویکرد «همه‌چیز را خودت انجام بده» این است که نسبت به استراتژی ترکیبی و منعطف مایکروسافت و اوپن‌ای‌آی انعطاف کمتری دارد؛ ضعفی که در مواجهه با فناوری‌های به‌سرعت در حال تغییر، آشکار می‌شود. گوگل به‌عنوان یک عقب‌مانده در هوش مصنوعی شناخته شده است. از زمان ظهور چت‌جی‌پی‌تی سهام شرکت مادرش، آلفابت، با اینکه سود خالص آن با سرعت بیشتری رشد می‌کند به‌طور میانگین با قیمتی معادل دو سوم ارزش سهام مایکروسافت نسبت به سود معامله شده است؛ موضوعی که در گزارش‌های سه‌ماهه هر دو غول فناوری در ۲۹ اکتبر هم مشهود بود.
با این حال اخیرا سردی سرمایه‌گذاران به گرمی تبدیل شده است. در چهار ماه گذشته ارزش بازار آلفابت بیش از یک تریلیون دلار افزایش یافته، رقمی که بیش از دو سال و نیم گذشته است. این شرکت فاصله ارزیابی خود با مایکروسافت را کاهش داده است و رویکرد یکپارچه عمودی‌اش نه تنها بازارها، بلکه رقبا را نیز به تحسین واداشته است؛ از جمله، به‌طور جالب، مایکروسافت و اوپن‌ای‌آی.
عملکرد ضعیف اولیه گوگل دردناک‌تر بود، زیرا این شرکت هوش مصنوعی را حق ذاتی خود می‌دانست. برخلاف مایکروسافت، گوگل از زمان پیدایش الگوریتم جست‌وجوی هوشمند بنیان‌گذارانش در اواخر دهه ۱۹۹۰ شرکتی مبتنی بر یادگیری ماشین بوده است. یک سال پیش دمیز هسابیس، مدیر گوگل دیپ‌مایند، به‌خاطر کارش روی پیش‌بینی «چگونگی تا شدن پروتئین‌ها»، جایزه نوبل شیمی را دریافت کرد.
بیش از همه پژوهشگران گوگل در سال ۲۰۱۷ مقاله علمی سرنوشت‌سازی منتشر کردند که به‌طور مستقیم منجر به تولد چت‌جی‌پی‌تی شد. آلفابت هنگام ظهور اوپن‌ای‌آی در اواخر ۲۰۲۲ یک چت‌بات داشت، اما آن را تنها در فوریه ۲۰۲۳ عرضه کرد.
علت این کندی اولیه رکود بوروکراتیک بود. با گسترش آلفابت به یک سازمان جهانی بزرگ و طبقه‌بندی شده، تصمیم‌گیری دشوارتر شده است؛ به‌ویژه وقتی که تصمیم‌ها تمام بخش‌های مختلف ساختار فناوری داخلی را درگیر می‌کنند و بدتر از آن ممکن است به کسب‌وکار اصلی جست‌وجو آسیب برسانند.
با این حال نگرانی‌ها بی‌مورد بود. تاکنون نشانه‌ای وجود ندارد که چت‌بات‌ها جست‌وجو را تهدید کرده باشند. برعکس AI Overviews که از مه ۲۰۲۴ بالای لینک‌های آبی ظاهر شد، ظاهرا با حفظ تعامل کاربران و ترغیب آنها به جست‌وجوی بیشتر به جست‌وجو کمک کرده است. درآمد تبلیغات جست‌وجوی گوگل در چند فصل اخیر نسبت به سال گذشته، حدود ۱۰ درصد رشد داشته است؛ دستاوردی قابل‌توجه برای کسب‌وکاری که پیش از این حدود ۵۰میلیارد دلار فروش فصلی داشت.
هوش مصنوعی همچنین درآمد غیرتبلیغاتی گوگل را افزایش داده است. فروش گوگل کلاد با نرخ سالانه حدود ۳۰ درصد رشد می‌کند و این بخش تقریبا یک‌دهم سود عملیاتی آلفابت را تشکیل می‌دهد، درحالی‌که تا اواخر ۲۰۲۲ بار مالی بود. آنتروپیک اعلام کرده است که قصد دارد یک گیگاوات اضافی قدرت محاسباتی از گوگل کلاد خریداری کند که ارزش سالانه آن حدود ۸ تا ۱۰میلیارد دلار برآورد می‌شود و تاکید دارد که به حداکثر یک میلیون TPU دسترسی داشته باشد.
صرفه‌جویی در مصرف انرژی TPUها نتیجه مستقیم رویکرد یکپارچه عمودی گوگل است. از سال ۲۰۱۵ پردازنده‌های آن برای کار با سایر سخت‌افزار و نرم‌افزار شرکت که اکنون شامل جمنای، مدل هوش مصنوعی شاخص آن نیز می‌شود طراحی شده و این محصولات نیز متناسب با پردازنده‌ها ساخته شده‌اند. نتیجه این است که هزینه هر درخواست هوش مصنوعی گوگل همان‌طور که برآوردهای اولیه نشان می‌داد نه پنج برابر جست‌وجوی سنتی بلکه دو برابر است.
چنین برآوردهایی توضیح می‌دهد که چرا اوپن‌ای‌آی مشتاق برای جلوگیری از زیان‌های چند میلیارد دلاری، می‌خواهد تراشه‌های سفارشی توسعه دهد و چرا مایکروسافت هم در حال گوگل‌مانند شدن است؛ این شرکت در ۲۰۲۳ یک استودیو طراحی تراشه درون‌سازمانی و در ۲۰۲۴ یک آزمایشگاه هوش مصنوعی افتتاح کرد. با این حال تراشه نسل دوم Maia آن با تاخیر مواجه شده و ساخت مدل‌هایش هنوز در مراحل اولیه است. در همین حال رکود اولیه گوگل به تدریج به شتاب تبدیل می‌شود.
