ایران و اوپک؛ کارنامه نفتی یک‌ساله دولت چهاردهم
اکنون پس از گذشت یک سال از آغاز به کار دولت چهاردهم، نشانه‌هایی از بازگشت ایران به جایگاه واقعی‌اش در اوپک دیده می‌شود.
یک سال اول؛ احیای ظرفیت‌ها و بازگشت به صحنه
یکی از محورهای اصلی دولت چهاردهم، احیای ظرفیت تولید نفت خام و افزایش نقش ایران در بازار انرژی بوده است. بررسی عملکرد این یک سال نشان می‌دهد که دولت در چند عرصه کلیدی دستاوردهایی قابل‌توجه داشته است:
افزایش تولید و توسعه میادین: با نوسازی بخشی از تاسیسات فرسوده و توسعه میادین مشترک، ظرفیت تولید روزانه نفت ایران حدود نیم‌میلیون بشکه افزایش یافته؛ اقدامی که در شرایط محدودیت عرضه جهانی، جایگاه ایران را تقویت می‌کند.
تمرکز بر میادین مشترک: توجه به میادین غرب کارون، آزادگان و یادآوران مانع از اتلاف منابع ملی شده و برداشت ایران از این میادین مشترک شتاب گرفته است.
رشد صنایع پایین‌دستی: تکمیل طرح‌های پالایشی و پتروشیمی، ایران را به رتبه دوم ظرفیت پالایش در اوپک رسانده است. این تغییر رویکرد از خام‌فروشی به فرآورده محوری، ابزار تازه‌ای برای چانه‌زنی در اوپک فراهم می‌آورد.
دیپلماسی فعال انرژی: برخلاف سال‌های اخیر، ایران در نشست‌های اوپک و اوپک‌پلاس با موضعی فعال‌تر حضور یافته است. وزارت نفت کوشیده ضمن حفظ منافع ملی در زمینه سهمیه تولید، نقش متوازن کننده‌ای در تصمیم‌گیری‌ها ایفا کند.
برگ برنده ایران
بازار جهانی نفت امروز با چالش‌های تازه‌ای نظیر رشد تقاضا در آسیا، فشارهای زیست‌محیطی در غرب و محدودیت ظرفیت مازاد تولید در بسیاری از کشورهای عضو اوپک مواجه شده است. در چنین شرایطی، توان ایران برای افزایش تولید و عرضه، یک برگ برنده استراتژیک محسوب می‌شود. افزون بر آن، صادرات فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی در حال تبدیل شدن به بازوی مکمل صادرات خام است؛ مسیری که می‌تواند حتی در شرایط تحریم نیز جریان درآمدی پایدارتر برای کشور ایجاد کند.
چشم‌انداز پیش رو؛ تثبیت یا جهش؟
اگرچه عملکرد یک‌ساله دولت چهاردهم نشان‌دهنده آغاز روندی مثبت است، اما تداوم آن نیازمند انسجام سیاست‌ها، جذب سرمایه‌گذاری و گسترش همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی است. ایران برای آنکه جایگاه تاریخی خود در اوپک را احیا کرده و حتی ارتقا دهد، باید بر سه محور پافشاری کند:
۱- توسعه بیشتر میادین مشترک و افزایش ضریب بازیافت
۲- تکمیل زنجیره ارزش نفت و گاز و تقویت صادرات فرآورده‌ها
۳- استمرار دیپلماسی انرژی در اوپک و فراتر از آن در معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی با تمرکز بر مساله ترانزیت و ایجاد کریدور مطمئن انرژی.
دولت چهاردهم در نخستین سال فعالیت خود توانسته مسیر بازگشت ایران به جایگاه موثر در اوپک را هموار سازد. هرچند راهی طولانی پیش روست، اما ترکیب افزایش ظرفیت تولید، توسعه صنایع پایین‌دستی و دیپلماسی فعال انرژی می‌تواند ایران را بار دیگر به یکی از بازیگران کلیدی اوپک بدل سازد. این روند در صورت تداوم، نه تنها اقتصاد ملی را تقویت خواهد کرد، بلکه وزن سیاسی و ژئوپلیتیک ایران را در سطح بین‌المللی نیز افزایش خواهد داد.
