ائتلاف تولیدکنندگان نفتی طی سال ۲۰۲۵ بیش از ۲.۷میلیون بشکه در روز به تولید خود افزودهاند
اوپک‌پلاس زیر چتر احتیاط
این ائتلاف که متشکل از سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) به‌همراه روسیه و چند تولیدکننده کوچک‌تر است، روز دوشنبه اعلام کرد تولید خود را از ماه نوامبر تنها به میزان ۱۳۷ هزار بشکه در روز افزایش می‌دهد؛ رقمی که دقیقا برابر با میزان افزایش ماه اکتبر و کمتر از آن چیزی است که برخی در بازار انتظار داشتند. این تصمیم محتاطانه موجب شد قیمت نفت خام در معاملات روز دوشنبه ۶ اکتبر بیش از یک درصد افزایش یابد. به گزارش رویترز و تا لحظه تنظیم این خبر، بهای نفت برنت با رشد حدود ۱.۵ درصدی به ۶۵ دلار و ۵۲ سنت در هر بشکه رسید و نفت وست تگزاس اینترمدییت آمریکا نیز با افزایشی درحدود ۹۵ سنت، ۶۱ دلار و ۸۳ سنت در بشکه معامله شد. به گفته «یانِیو شاه»، تحلیلگر شرکت رِیستاد انرژی، بازار انتظار داشت اوپک‌پلاس افزایش بیشتری را اعلام کند، اما رقم فعلی تنها باعث می‌شود که «تراز عرضه مازاد» در سه‌ماهه چهارم سال ۲۰۲۵ و سال ۲۰۲۶ همچنان سنگین باقی بماند.
اختلاف دیدگاه میان ریاض و مسکو
گزارش‌ها حاکی از آن است که پیش از برگزاری نشست اخیر اوپک‌پلاس، اختلاف‌نظر قابل‌توجهی میان عربستان سعودی و روسیه بر سر میزان افزایش تولید وجود داشت. درحالی‌که روسیه از افزایش محدود ۱۳۷ هزار بشکه‌ای حمایت می‌کرد (تا از فشار بر قیمت‌ها جلوگیری کرده و هم‌زمان با تحریم‌های غربی دست‌وپنجه نرم کند) ریاض تمایل داشت افزایش تولید دو، سه یا حتی چهار برابر این رقم باشد تا سهم بازار خود را سریع‌تر بازیابد. عربستان با ظرفیت مازاد قابل‌توجه، مدت‌هاست به‌دنبال بازپس‌گیری بخشی از سهمی است که در سال‌های کاهش تولید به رقبا، به‌ویژه تولیدکنندگان شیل در آمریکا، واگذار کرده است. با این حال، تصمیم نهایی اوپک‌پلاس نشان داد که این گروه فعلا تمایل ندارد توازن شکننده‌ی بازار را برهم زند. «خورخه لئون»، تحلیلگر ارشد شرکت رِیستاد انرژی، گفت: «اوپک‌پلاس با دقت گام برداشت، زیرا شاهد بود که بازار چقدر نسبت به تغییرات عرضه حساس و مضطرب شده است. این گروه در واقع بر لبه تیغ حفظ ثبات و بازپس‌گیری سهم بازار در شرایط مازاد عرضه حرکت می‌کند.»
بازاری پر از نشانه‌های مازاد
با وجود افزایش محدود تولید، نگرانی‌ها از بازگشت مازاد عرضه همچنان پابرجاست. برخی تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که در سه‌ماهه پایانی سال جاری و در سال آینده میلادی، بازار با عرضه بیش از تقاضا مواجه خواهد شد. در حال حاضر، سطح قیمت نفت برنت نسبت به اوج امسال (۸۲ دلار در هر بشکه) کاهش یافته و حدود ۶۵ دلار در بشکه نوسان دارد؛ هرچند هنوز بالاتر از کف قیمتی ۶۰ دلاری ماه مه باقی مانده است. دلایل این نگرانی‌ها تنها به تصمیم اوپک‌پلاس محدود نمی‌شود.
افزایش صادرات ونزوئلا پس از کاهش برخی تحریم‌ها، از سرگیری جریان نفت کردستان عراق از مسیر ترکیه و همچنین عرضه بالای نفت خاورمیانه برای بارگیری در ماه نوامبر، همگی موجب تشدید چشم‌انداز مازاد عرضه شده‌اند. به گفته «توماس وارگا»، تحلیلگر شرکت PVM Oil Associates، این عوامل همراه با فشار بر قیمت‌های فروش رسمی نفت عربستان به آسیا، موجب شده‌اند که حق‌الامتیاز نفت خاورمیانه به پایین‌ترین سطح در ۲۲ ماه گذشته برسد. عربستان در تصمیمی قابل‌توجه، قیمت رسمی فروش نفت سبک عربی خود به مشتریان آسیایی را بدون تغییر حفظ کرد؛ اقدامی که از نگاه بازار نشانه‌ای از احتیاط ریاض در مواجهه با رشد عرضه منطقه‌ای تلقی می‌شود. منابع پالایشگاهی آسیایی که توسط رویترز مورد بررسی قرار گرفتند، پیش‌تر انتظار افزایش جزئی در قیمت‌های فروش داشتند، اما این انتظار با افزایش عرضه منطقه‌ای و افت حق‌الامتیازها از بین رفت.
افزایش ذخایر و ضعف تقاضا
از سوی دیگر، آمار منتشرشده توسط اداره اطلاعات انرژی آمریکا (EIA) نشان می‌دهد که ذخایر نفت خام، بنزین و فرآورده‌های نفتی در هفته منتهی به ۲۶ سپتامبر بیش از انتظار افزایش یافته است. در همان هفته، شاخص «محصول تحویلی» که به‌عنوان معیاری برای سنجش میزان تقاضا در نظر گرفته می‌شود، ۶۲۷ هزار بشکه در روز کاهش یافت؛ نشانه‌ای دیگر از ضعف مصرف سوخت در بزرگ‌ترین اقتصاد جهان. «محصول تحویلی» مقدار فرآورده‌های نفتی است که از تاسیسات عمده (مثل پالایشگاه‌ها، ترمینال‌ها، خطوط لوله و انبارها) به بازار داخلی یا صادرکنندگان تحویل داده می‌شود.
این شاخص نشان می‌دهد چه مقدار بنزین، گازوئیل، سوخت جت و سایر فرآورده‌ها از چرخه ذخیره‌سازی و پالایش خارج شده و به مصرف‌کنندگان نهایی یا شبکه‌های توزیع منتقل شده است. «محصول تحویلی» معیار تقاضا محسوب می‌شود چرا که وقتی سوخت از انبارها و پالایشگاه‌ها خارج و به جایگاه‌های سوخت یا مصرف‌کنندگان تحویل داده می‌شود، به‌معنای آن است که بازار واقعا آن را مصرف کرده است. لذا، هرگاه رقم «محصول تحویلی» کاهش یابد، نشانه کاهش مصرف (و در نتیجه، کاهش تقاضا) است. به گفته‌کریس بوچامپ، تحلیلگر ارشد گروه IG، اگر روند افزایش تولید به‌صورت تدریجی و کنترل‌شده ادامه یابد، ممکن است از افت شدید قیمت‌ها جلوگیری شود. اما وی افزود: «بسیاری از تحولات آینده بازار به این بستگی دارد که آیا اقتصاد ایالات متحده در ادامه سال ۲۰۲۵ و ورود به ۲۰۲۶ دوباره شتاب می‌گیرد یا خیر، زیرا چنین وضعی می‌تواند تقاضا را به‌طور چشم‌گیری تقویت کند.»
سایه سیاست و ژئوپلیتیک
در کنار متغیرهای عرضه و تقاضا، عوامل ژئوپلیتیک نیز همچنان در معادله بازار نفت نقش پررنگی ایفا می‌کنند. تحلیلگران رِیستاد انرژی‌بر این باورند که ذخیره‌سازی نفت توسط چین، همراه با ریسک‌های ژئوپلیتیک، مسیرهای تجاری ناکارآمد و تحریم‌ها، همچنان نوعی «پریمیوم سیاسی» را در قیمت‌ها حفظ کرده است. این وضعیت باعث شده تا حتی در شرایط ضعف تقاضا، کاهش چشم‌گیر قیمت‌ها رخ ندهد. با وجود این حمایت‌ها، تصویر کلی بازار چندان امیدوارکننده نیست. بسیاری از اقتصادهای بزرگ صنعتی با نشانه‌های رکود یا کندی رشد مواجه‌اند و مصرف سوخت‌های فسیلی، به‌ویژه در اروپا و شرق آسیا، روندی نزولی را تجربه می‌کند. افزون بر آن، آغاز فصل تعمیرات پالایشگاه‌ها در خاورمیانه طی هفته‌های آینده می‌تواند تقاضای نفت خام را موقتا کاهش داده و از رشد بیشتر قیمت‌ها جلوگیری کند.
زمینه تصمیم اخیر
در جدول‌های «World Crude Oil Production» منتشرشده توسط EIA، مقدار تولید کل اوپک‌پلاس در ماه‌های اخیر بین ۳۳ تا ۳۵میلیون بشکه در روز گزارش شده است. اوپک‌پلاس طی سال ۲۰۲۵ در مجموع بیش از ۲.۷میلیون بشکه در روز به اهداف تولیدی خود افزوده است. این تغییر جهت پس از سال‌ها کاهش تولید، نشانه استراتژی جدیدی است که هدف آن بازپس‌گیری سهم بازار از تولیدکنندگان شیل آمریکا عنوان شده است.
با این حال، مسیر بازگشت به تولید کامل بسیار تدریجی بوده است. این گروه در مارس گذشته بیشترین سطح کاهش تولید را تجربه کرده بود (حدود ۵.۸میلیون بشکه در روز) که شامل سه بخش مجزا بود: کاهش داوطلبانه ۲.۲میلیون بشکه‌ای، کاهش ۱.۶میلیون بشکه‌ای توسط هشت عضو خاص و کاهش ۲میلیون بشکه‌ای توسط کل گروه. از ماه اکتبر، اوپک‌پلاس فرآیند بازگرداندن دومین بخش از این کاهش‌ها، یعنی ۱.۶میلیون بشکه در روز را آغاز کرد. افزایش اخیر ۱۳۷ هزار بشکه‌ای نیز در همین چارچوب تداوم همان سیاست تدریجی محسوب می‌شود. قرار است هشت کشور اصلی تولیدکننده در این ائتلاف بار دیگر در دوم نوامبر گردهم آیند تا درباره گام‌های بعدی تصمیم‌گیری کنند.
تعادلی شکننده میان ثبات و سهم بازار
اقدام اخیر اوپک‌پلاس را می‌توان تلاشی برای حفظ تعادلی شکننده میان دو هدف متضاد دانست: از یک‌سو جلوگیری از سقوط قیمت‌ها در بازاری که با نشانه‌های مازاد عرضه روبه‌روست و از سوی دیگر بازگرداندن تدریجی سهم بازار از دست‌رفته. تصمیم‌گیرندگان این گروه به‌خوبی آگاهند که افزایش ناگهانی تولید می‌تواند فشار شدیدی بر قیمت‌ها وارد کند، درحالی‌که تداوم سیاست محدودسازی عرضه، ممکن است به رقبای غیرعضو، به‌ویژه تولیدکنندگان آمریکایی، فرصت بیشتری برای گسترش تولید بدهد. در همین حال، اوپک در بیانیه رسمی خود اعلام کرده که چشم‌انداز اقتصاد جهانی را «باثبات» و «بنیان‌های بازار» را به‌دلیل سطح پایین ذخایر نفتی «سالم» می‌داند. اما تحلیلگران تردید دارند که این خوش‌بینی بتواند در برابر موج داده‌های ضعیف اقتصادی و فشارهای ساختاری بر تقاضا دوام بیاورد.
نگاه به آینده
در افق میان‌مدت، انتظار می‌رود بازار جهانی نفت در بازه‌ای باریک از نوسان قیمتی باقی بماند. از یک‌سو، ضعف رشد اقتصادی و افزایش عرضه از سوی تولیدکنندگان مختلف، سقف قیمتی را محدود می‌کند و از سوی دیگر، تحریم‌ها، تنش‌های ژئوپلیتیک و ذخیره‌سازی‌های راهبردی برخی کشورها مانع سقوط شدید قیمت می‌شوند. در چنین فضایی، تصمیمات آینده اوپک‌پلاس از اهمیت ویژه‌ای برخوردار خواهد بود. نشست بعدی این گروه در ماه نوامبرمی‌تواند مسیر قیمت‌ها را در فصل زمستان مشخص کند؛ فصلی که معمولا مصرف انرژی در نیم‌کره‌شمالی افزایش می‌یابد.
اما اگر روند فعلی افزایش تولید، افزایش صادرات کشورهایی چون ونزوئلا و رشد آرام تقاضا ادامه یابد، بازار احتمالا با مازاد عرضه‌ای مواجه می‌شود که به‌سختی قابل مهار خواهد بود. در نهایت، تصمیم اخیر اوپک‌پلاس نه یک پیروزی بزرگ برای تولیدکنندگان بود و نه تهدیدی فوری برای مصرف‌کنندگان. این تصمیم بیشتر نشان‌دهنده استراتژی احتیاطی ائتلافی است که می‌خواهد از هرگونه شوک قیمتی جلوگیری کند، حتی اگر به قیمت از دست دادن بخشی از سهم بازار تمام شود. در شرایطی که جهان در آستانه چالش‌های اقتصادی و انرژی متعددی قرار دارد، حفظ ثبات در بازار نفت شاید مهم‌ترین دستاوردی باشد که اوپک‌پلاس فعلا می‌تواند به آن ببالد — هرچند این ثبات، همانند شعله‌ای لرزان در برابر بادهای تند بازار، همواره در معرض تهدید خواهد بود.
