مدیر برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت ملی گاز در گفتوگو با «دنیای‌اقتصاد» تشریح کرد؛
مزایای فرمول جدید گازبها
مزایای اصلی نظام تعرفه‌ای جدید گاز خانگی چیست؟
همان‌طور که گفته شد، در این نظام جدید قیمت گذاری چهار پله داریم که شامل مشترکان کم‌مصرف یا خوش‌مصرف، با مصرف متوسط، پرمصرف و بسیار پرمصرف می‌شوند. خاصیت این نظام جدید این است که مشترکان پله‌های بالایی را ترغیب به کاهش مصرف و قرار گرفتن در پله‌های پایین‌تر می‌کند. یکی از اصول اساسی این نظام را توضیح می‌دهم. موضوعی که در این نظام جدید طراحی جالبی دارد، این است که ما در نظام قبلی ۵ اقلیم هواشناسی یعنی بسیار سرد، سرد، معتدل، گرم و خیلی گرم داشتیم و تمام شهرهای کشور بر اساس اطلاعاتی که از سازمان هواشناسی اخذ می‌شد، بین این ۵اقلیم قرار می‌گرفتند. اما در بعضی جاها ایستگاه هواشناسی نبود و مجبور می‌شدیم که آنها را با یک شهر مشابه همسان در نظر بگیریم.
این موضوع باعث شده بود که این تقسیم بندی تا حدودی سلیقه‌ای شود که اعتراضات زیادی هم به آن می‌شد، از همین رو در محاسبه جدید تصمیم گرفتیم هر شهر با خودش مقایسه شود؛ به این صورت که رفتار ۵ سال گذشته آنها (بر مبنای میانگین مصرف گاز خانگی) را مشاهده کنیم و مطابق آن مرز پله‌ها و خط مبنا را تعریف کنیم. این البته خیلی کار سختی بود، ولی بسیار به عدالت نزدیک‌تر است؛ چراکه ما پنج اقلیم هواشناسی را به ۱۳۰۰ تبدیل کردیم و به تعداد شهرهای چند هزار نفر منطقه اقلیمی ترسیم کردیم.
اینکه تعداد طبقات بیشتر شود با توجه به تنوع اقلیمی بالای ایران مطمئنا سنجش دقیق‌تری از مصرف به‌دست می‌دهد و در نرخ‌گذاری هم عدالت بیشتری برقرار می‌شود؛ ولی نکته این است که در این فرمول اختلاف درآمدی افراد را نمی‌توان درنظر گرفت و با توجه به اینکه احتمالا در هر شهری تعداد اندکی وجود دارد که مصرف آنها بسیار بیشتر از بقیه جامعه است، استفاده از میانگین در جامعه‌ای که پراکندگی آن نوعی چولگی به سمت راست دارد، خطا نخواهد بود؟
اجازه دهید کمی بیشتر به محاسبات بپردازیم. کسانی هستند که به‌دلیل داشتن استخر و... جزو ۲درصد پرمصرف قرار می‌گیرند و باید پاسخگو هم باشند. در نظام تعرفه‌ای سابق، کل سال به بازه سرد و گرم تقسیم و برای هر کدام از این دو بازه یک مرز یا پله تعریف شده بود، اما در نظام جدید برای هر ماه از سال یک مرز یا پله تعریف کرده‌ایم، یعنی یک سال به ۱۲ بخش تقسیم می‌شود و با اینکه اینجا هم کار خیلی سخت شد، ولی خیلی به عدالت نزدیک‌تر شد. به این ترتیب هر ماه یک مرز و پله دارد و محاسبات بسیار زیادی برای تدوین این الگو صورت گرفته است. در این الگو چند پارامتر قرار دارد و ما اطلاعات ۵سال گذشته ۳۰میلیون مشترک را با تفکیک تعداد کل ۱۳۰۰شهر ایران و تعداد ۱۲ماه محاسبه کردیم که بتوانیم مرز این ۴ پله را به‌دست آوریم. بنابراین تعرفه‌ها بر اساس این نظام جدید برای هر ماه و هر شهر متفاوت خواهد بود. در مصوبه آمده است که تا ۵۰درصد مصرف شهر به‌عنوان مشترکان پله اول، از ۵۰ تا ۷۵درصد در پله دو، از ۷۵ تا ۹۵ درصد در پله سه و بالای ۹۵درصد در پله ۴ طبقه‌بندی شود. برای اینکه این تقسیم‌بندی ۴پله را با یکدیگر مرور کنیم، یک نمونه فرضی را روی اکسل به شما نشان می‌دهم. من ۱۰۰ مشترک فرضی را اینجا لیست کردم که در ستون اول از یک تا ۱۰۰ شماره‌گذاری شده‌اند.
ستون دوم مقدار مصرف مشترک در یک ماه را برای یک شهر نشان می‌دهد و همان‌طور که جدول می‌گوید مشترک اول مصرف نداشته و مشترک دوم ۵متر مصرف کرده است و همین‌طور مصرف مشترک صدم ۴۹۵ مترمکعب بوده است. ستون سوم هم مقدار تجمعی را نشان می‌دهد و می‌گوید که سلول اول تا صد آن بین صفر، ۵ و ۱۰...تا آخرین مشترک یعنی عدد ۲۴۷۵۰ است. حالا در مصوبه گفته شده است ۵۰درصد این عدد هرچه باشد در پله اول قرار می‌گیرد. طبق ستون درصد تجمعی این رقم پیداست و همان‌طور که نشان می‌دهد ۷۰درصد مشترکان در پله اول قرار گرفته‌اند. این ۷۰درصد از مصرف صفر تا ۱۴۵مترمکعب را شامل می‌شود و این رقم مصرف در مرز بین دو پله قرار می‌گیرد. این مثال عددی را آوردم که به ذهن بیاید ۷۰درصد در پله یک، ۱۸درصد در پله دو، ۱۰درصد مشترکان پرمصرف در پله سه و ۲درصد هم به‌عنوان مشترکان بسیار بدمصرف در پله چهارم قرار می‌گیرند.
بر اساس مصرف ۵ سال گذشته پیش‌بینی می‌شود که در ماه فروردین ۷۰درصد، در اردیبهشت ۷۴درصد و در ماه‌های زمستان هم بین ۶۷ تا ۶۸ درصد مشترکان شهر اصفهان در پله اول قرار بگیرند. این برآورد ما از مصرف ۵ سال گذشته آنهاست و امسال ممکن است این اعداد کمتر یا بیشتر باشد؛ چون ممکن است هوا گرم‌تر یا سردتر باشد. ویژگی مثبت این نظام این است که اختلاف پله‌ها معنادار است و مردم از مصرف بیشتر پرهیز می‌کنند. بنابراین اینکه پنج اقلیم به حدود ۱۳۰۰ و دو بازه فصل گرم و سرد به ۱۲ ماه و همین‌طور مبنای مقایسه هر شهر با ۵سال گذشته همان شهر تبدیل شد، در واقع مزایای این نظام جدید است و ما فکر می‌کنیم این کار خیلی به عدالت نزدیک‌تر است.
به نظر شما این طرح چه معایبی دارد؟
بله، می‌توان گفت همچنان ایراداتی وجود دارد. اگر ما می‌توانستیم رزولوشن را خیلی بالاتر می‌بردیم و روستاها را هم به‌صورت جداگانه از شهرها و همین‌طور تهران را به‌عنوان یک شهر بزرگ بر اساس مناطق ۲۲گانه محاسبه می‌کردیم، بسیار دقیق تر می‌شد. ولی شما حساب کنید که ما الان از یک نظام پنج اقلیم به ۱۳۰۰ اقلیم رسیده‌ایم. بهتر است این نکته را هم درباره تعرفه این پله‌ها اضافه کنم؛ پله چهارم مشترکان بسیار پر مصرف قرار دارند و از آنجا که این یک کالای یارانه‌ای است، باید برویم مشاهده کنیم چرا یک‌نفر مثلا در گرمای تابستان اهواز ۵۰۰ مترمکعب مصرف می‌کند. چرا یک نفر که در ویلای خود در اطراف تهران دو تا سه استخر دارد، باید همان پولی را بپردازد که مردم عادی ما پرداخت می‌کنند. ما همه از آنها گله داریم چون با وضعیت ناترازی گاز فعلی که در فصول سرد روی صنایع محدودیت اعمال می‌کنیم، نباید این‌گونه برخی به‌خاطر قیمت پایین این‌گونه اسراف کنند. اینها نتیجه همان سیاست‌های نه چندان صحیح است که ما طی چند دهه گذشته داشتیم و باید فکری برای آنها کنیم. پس ما از مشترکان پله چهارم ناراحتیم و باید فکری می‌کردیم که تعرفه پله چهارم بازدارنده باشد. همچنین در مصوبه ظرفیتی دیده‌شده که اولا تمام مشترکان تحت پوشش نهادهای حمایتی و دهک‌های اول و دوم درآمدی ما در پله اول مصرفی، گاز رایگان داشته باشند، امیدواریم که همه در این پله اول قرار بگیرند که گاز بها نداشته باشند.
این دهک‌ها چگونه شناسایی شده‌اند؟
با همکاری وزارت تعاون. نکته دیگر این است که ما با شناسایی این دهک‌ها به این سمت می‌رویم که آنهایی را که در دهک‌های پایین قرار دارند و مصرف بالایی دارند، شناسایی کنیم و به آنها کمک کنیم که مصرف خود را پایین بیاورند. اینها احتمالا کسانی هستند که خانه‌های فرسوده دارند، در و پنجره مناسب ندارند و از وسایل گازسوز استاندارد استفاده نمی‌کنند. لیست این افراد را به استان‌ها داده‌ایم و الان در حال پایش و شناسایی هستند که چرا مصرفشان بالاست. قرار است با استفاده از شرکت‌های کاربر اینها را به سمت اصلاح مصرف سوق دهیم. به شرکت‌های کاربر هم به ازای صرفه‌جویی که ایجاد می‌شود، گواهی صرفه‌جویی می‌دهیم.
