دلار و سکه در سقف تاریخی قرار گرفتند؛
بازیگران رشد دلار
بر اساس معاملات روز گذشته، دلار با افزایش ۲ هزار و ۱۰۰ تومانی و رشد ۱.۸درصدی از ۱۱۶ هزار و ۶۹۰ تومان به ۱۱۸ هزار و ۷۹۰ تومان صعود کرد و رکورد جدیدی به ثبت رساند. همزمان، سکه امامی با جهش ۳میلیون و ۳۰۰ هزار تومانی معادل ۲.۷درصد از ۱۲۳میلیون و ۴۸۵ هزار تومان به ۱۲۶میلیون و ۷۸۵ هزار تومان رسید و طلای ۱۸ عیار نیز با رشد چشمگیر ۳۲۸ هزار تومانی وارد کانال ۱۲میلیون تومان شد و در سطح ۱۲میلیون و ۲۲۵ هزار تومان معامله شد؛ سطحی که پیش از این در بازار داخلی مشاهده نشده بود. این تحولات در شرایطی رخ داد که طلای جهانی نیز به کانال ۴۲۵۰ دلار وارد شده و بر اساس پیشبینیهای موسسههایی مانند گلدمن ساکس، احتمال رسیدن قیمت جهانی طلا به محدوده ۵هزار دلار تا سال ۲۰۲۶ نسبت به گذشته جدیتر شده است.
شکاف تورمی و ارزی؛ محرک اصلی جهش نرخ دلار
در بررسی عوامل محرک این افزایش باید ابتدا به عقبماندگی رشد نرخ ارز نسبت به تورم داخلی اشاره کرد؛ مسالهای که بهطور سنتی در مقاطع مختلف اقتصاد ایران بروز میکند و در نهایت باعث ایجاد دورهای از تعدیل قیمتی در بازار ارز میشود. طبق گزارش رسمی مرکز آمار ایران، سطح عمومی قیمتها از ابتدای سال ۱۴۰۴ تا پایان آبانماه ۲۷ درصد افزایش یافته اما دلار آزاد طی همین دوره تنها ۱۳ درصد رشد کرده بود. همین شکاف دو برابری، فشاری انباشته ایجاد کرد که اکنون در آذرماه بروز یافته است. بسیاری از تحلیلگران معتقدند رشد چند روز اخیر دلار درواقع نوعی بازگشت نرخ ارز به تعادل تورمی است؛ فرآیندی که معمولا پس از دورهای از ثبات ظاهری نرخ ارز رخ میدهد و بازار تلاش میکند خود را با واقعیتهای تورمی هماهنگ کند. این تعدیل تورمی همراه با رشد قیمت جهانی طلا، موجب شد بازار سکه و طلای آبشده نیز دچار افزایش شود و سقفهای جدیدی را تجربه کند. رشد همزمان سکه و طلا همچنین نشان داد که انتظارات تورمی در بازار دوباره فعال شده و تقاضای احتیاطی بار دیگر در حال افزایش است.
ریسک سیاسی در خدمت رشد دلار
در کنار متغیرهای اقتصادی، ریسکهای سیاسی و ژئوپلیتیک نیز نقش تعیینکنندهای در التهاب بازار ارز داشتهاند. در روزهای اخیر تحلیلهایی از سوی چهرههای تاثیرگذار سیاست خارجی آمریکا، از جمله دالیا داسا کی از موسسه رَند منتشر شده که بر تشدید چرخه بیاعتمادی میان ایران و آمریکا تاکید دارد. او با بررسی روندهای تاریخی، روابط دو کشور را در وضعیتی توصیف میکند که خروج از آن در کوتاهمدت ممکن نیست و احیای توافق هستهای را بسیار دور از دسترس میداند. از دید او، ایران برجام را دستاوردی میداند که آمریکا آن را نقض کرده و آمریکا نیز تهران را متهم به تخطی از روح توافق میکند. به اعتقاد این کارشناس، واشنگتن بهجای دنبال کردن توافقی جامع، احتمالا مسیر فشارهای هدفمند، گسترش همکاریهای اطلاعاتی با متحدان منطقه و فروش تسلیحات پیشرفته را در پیش خواهد گرفت. چنین ارزیابیهایی در فضای سیاست خارجی آمریکا و اروپا بیتاثیر نیست و همین مساله موجب شده معاملهگران داخلی با دیدی بدبینانهتر نسبت به آینده سیاسی و تحریمی، ارزش بالاتری برای دلار قائل شوند و آن را در قیمتگذاریهای خود منعکس کنند.
در کنار این نگرانیهای ژئوپلیتیک، تهران در روزهای اخیر شاهد رفتوآمدهای دیپلماتیک گستردهای بوده است. سفر وزیر خارجه ترکیه، حضور مقاماتی از عربستان و تداوم گفتوگوهای نزدیک با برخی کشورهای همسایه مجموعهای از تحرکات جدید در سیاست همسایگی را شکل داده است. افزایش حجم تجارت میان ایران و ترکیه از ۶.۵میلیارد دلار به ۳۰میلیارد دلار، پیگیری اتصال خطوط ریلی، همکاریهای امنیتی و ایجاد مناطق آزاد مشترک از جمله موضوعات مورد بحث بوده است. با این حال این رفتوآمدها تنها نشانگر نوعی گسترش تعامل اقتصادی نیست، بلکه بخشی از آنها با هدف مدیریت تنشهای ناشی از فشارهای آمریکا و نیز رفع مشکلات مالی و بانکی صورت میگیرد. سفر هاکان فیدان درست پس از اعلام مسدودسازی برخی داراییهای ایرانی و همچنین حرکت آمریکا به سمت تشدید فشارهای مالی علیه ایران، نشان میدهد که روابط خارجی کشور در مرحله حساسی قرار دارد. بازار ارز در چنین فضایی اغلب این تحرکات را بهجای نشانهای از آرامش، سیگنالی از تداوم پیچیدگیها و ریسکهای خارجی تعبیر میکند؛ موضوعی که اثر خود را در افزایش نرخ ارز نشان داده است.
رالی طلای جهانی
طلای جهانی نیز طی هفتههای اخیر وارد فاز جدیدی از رشد شده و همین مساله محرک قدرتمندی برای افزایش قیمتهای داخلی بوده است. بر اساس نظرسنجی بانک گلدمن ساکس، بیش از ۷۰ درصد سرمایهگذاران نهادی نسبت به افزایش قیمت طلا در سال آینده خوشبیناند و برخی تحلیلها نیز احتمال رسیدن قیمت طلا به محدوده ۵۰۰۰ دلار تا سال ۲۰۲۶ را بسیار محتمل میدانند. طلا از ابتدای سال میلادی تاکنون بیش از ۵۸ درصد افزایش داشته و چندینبار سقفهای تاریخی خود را شکسته است. این روند صعودی در بازارهای جهانی در کنار ضعف دلار جهانی و افزایش خرید داراییهای امن در جهان، موجب شده معاملهگران داخلی نیز طلا را بهترین گزینه برای حفظ ارزش داراییهای خود بدانند. در نتیجه، بازار سکه با افزایش حباب و رشد تقاضای سرمایهگذاری مواجه شده و بخش قابلتوجهی از افزایش قیمتهای اخیر در این بازار برخاسته از رفتارهای انتظاری بوده است.
بانک مرکزی برای کنترل التهاب بازار، اعلام کرده که هشتاد و نهمین مرحله حراج سکه در تاریخ ۱۲ آذر برگزار خواهد شد. در این مرحله سکههای ضرب ۱۴۰۴ عرضه میشود و هر متقاضی حداکثر میتواند پنج قطعه سکه خریداری کند. سقف خرید برای هر کد ملی در یک سال ۲۰ قطعه تعیین شده و مجموع عرضههای امسال نیز به حدود ۸۹۲ هزار قطعه رسیده است. علاوه بر این، حدود ۴۶۰ هزار قطعه سکه پیشفروش شده تا پایان آذر وارد بازار خواهد شد. این حجم از عرضه نشان میدهد سیاستگذار پولی در تلاش است با تزریق کنترلشده سکه، از شکلگیری حبابهای شدید جلوگیری کند و سطحی از آرامش نسبی را به بازار بازگرداند. با این حال بسیاری از تحلیلگران معتقدند اثرگذاری این اقدام به وضعیت نرخ ارز و روند طلای جهانی بستگی دارد و اگر ریسکهای سیاسی و تورمی ادامه داشته باشد، امکان دارد اصلاحهای قیمتی بسیار محدود و کوتاهمدت باشد.
در مجموع میتوان گفت بازارهای ارز و طلا طی روزهای اخیر تحتتاثیر سه موتور محرک عمده قرار گرفتهاند: نخست اختلاف قابلتوجه میان رشد تورم داخلی و رشد نرخ ارز که بازار را وادار به یک تعدیل قیمتی کرده است؛ دوم افزایش ریسکهای سیاسی و ژئوپلیتیک که فضای معاملاتی را ملتهب کرده و انتظارات را به سمت رشد بیشتر داراییهای امن سوق داده است؛ و سوم روند صعودی قدرتمند طلای جهانی که هم از ناحیه رشد قیمتی و هم از منظر روانی به بازار داخلی سیگنال افزایشی رسانده است. به نظر میرسد در صورت تداوم تنشهای سیاسی و ادامه روند صعودی قیمت جهانی طلا، کفهای جدیدی برای نرخ ارز و سکه تثبیت شود. هرچند حراج سکه میتواند موقتا از شدت هیجان بکاهد، اما بازار همچنان در معرض نوسانات ناشی از اخبار دیپلماتیک، دادههای تورمی و تحولات بازارهای جهانی قرار دارد؛ شرایطی که پیشبینی دقیق را دشوار و فضای زمستانی بازار را مستعد یکی از پرتلاطمترین دورههای سالهای اخیر کرده است.
