طلای آنلاین زیر سایه شمش انحصاری
هر قطعه طلا در این سیستم، دارای پشتوانه قانونی و عیار سنجیده شده توسط آزمایشگاه‌های مجاز است، بنابراین خریداران از صحت و کیفیت خرید خود مطمئن هستند. با این حال، اعلام اخیر بانک‌مرکزی درباره الزام پلتفرم‌ها به استفاده از شمش استاندارد خود، زنجیره عملیاتی این کسب‌وکارها را با مشکلات جدیدی مواجه کرده‌است. این تصمیم، به‌ویژه در شرایطی که موجودی شمش محدود است و قیمت آن نوسان دارد، می‌تواند هزینه‌ها را افزایش داده و دسترسی پلتفرم‌ها به منابع معتبر را دشوار سازد. فعالان بازار هشدار می‌دهند که این الزام، استقلال عملیاتی آنها را کاهش می‌دهد و توانایی مدیریت معاملات روزانه کاربران را محدود می‌کند.
از سوی دیگر، تمرکز نظارت و تجارت شمش در اختیار یک نهاد پولی، زمینه تضاد منافع و فشارهای غیررسمی را فراهم می‌کند. پلتفرم‌ها، که پیش‌تر در چارچوب مقررات صنفی و با انعطاف عملیاتی فعالیت می‌کردند، اکنون با محدودیت‌های تحمیلی مواجه شده‌اند که می‌تواند رشد بازار و نوآوری در حوزه تجارت دیجیتال طلا را متوقف کند. در چنین شرایطی، اهمیت طراحی سیاست‌های حمایتی و مقرراتی که هم شفافیت را حفظ کنند و هم امکان عملکرد مستقل و انعطاف‌پذیر پلتفرم‌ها را فراهم آورند، بیش از پیش آشکار می‌شود. اتخاذ تصمیمات بدون پایه عملیاتی یا قانونی مشخص، نه‌تنها جریان معاملات آنلاین را کند می‌کند، بلکه می‌تواند اعتماد عمومی به بازار دیجیتال طلا را به‌شدت تضعیف کند و روند توسعه این صنعت نوپا را به خطر اندازد.
چرا طلای آب‌شده استاندارد؟
طبق مجوز رسمی و قانونی فعالیت پلتفرم‌های طلای آب‌شده از اتحادیه طلا و جواهر، در خرده‌فروشی طلای آب‌شده، طلای ارائه‌شده باید از نوع طلای آب‌شده‌استاندارد باشد. اصالت و درستی این طلا از طریق آزمایشگاه‌های عیارسنجی تایید صلاحیت‌شده از سوی سازمان ملی استاندارد ایران سنجیده می‌شود، که طبق استاندارد ISO/IEC ۱۷۰۲۵ (استاندارد بین‌المللی برای آزمایشگاه‌ها که دقت، صحت و قابلیت اطمینان نتایج آزمون و کالیبراسیون را تضمین می‌کند) عمل می‌کنند و دارای مجوز رسمی عیارسنجی از اتحادیه طلا و جواهر هستند.
استفاده از طلای آب‌شده‌استاندارد مزایای قابل‌توجهی دارد. نخست، این طلای عیارسنجی‌شده اصالت محصول را تضمین می‌کند و خریداران و فعالان صنف می‌توانند با اطمینان از صحت عیار و کیفیت طلای خریداری‌شده معامله کنند. همچنین، این نوع طلا در دسترس فعالان صنف قرار دارد و فرآیند کاری آنها را شفاف و قابل‌پیگیری می‌کند. فعالیت با طلای استاندارد کاملا قانونی است و مطابق تعریف کسب‌وکار صنف طلای آب‌شده انجام می‌شود،بنابراین ریسک بروز مشکلات قانونی و صنفی به حداقل می‌رسد. علاوه بر این، طلای استاندارد پشتوانه واقعی دارد و معمولا در بانک یا مراکز معتبر نگهداری می‌شود، به همین دلیل ارزش آن حفظ می‌شود و طلا به اشکال دیگر تبدیل نمی‌شود. به همین دلیل، استفاده از طلای آب‌شده‌استاندارد باعث می‌شود فعالان صنف با اعتماد کامل به فعالیت خود ادامه دهند و مشتریان نیز از اصالت و کیفیت طلای خریداری‌شده مطمئن باشند، اما بانک‌مرکزی اخیرا اعلام کرده که تنها شمش استاندارد خود را به‌عنوان پشتوانه فروش پلتفرم‌های طلای آنلاین می‌پذیرد؛ تصمیمی که کارشناسان آن را عاملی چالش‌برانگیز برای فعالان بازار طلای آب‌شده می‌دانند.
پشت پرده شمش طلای بانک‌مرکزی
استفاده از شمش طلای بانک‌مرکزی در فعالیت‌های تجاری و خرده‌فروشی طلای آب‌شده می‌تواند با چالش‌ها و مشکلات جدی همراه باشد. یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها این است که استفاده از شمش طلا می‌تواند زمینه بهره‌برداری بانک از طلای کاربران را فراهم کند، به‌طوری که مالکیت و کنترل بخشی از سرمایه مشتریان به نفع نهادهای بانکی مورد استفاده قرار گیرد. علاوه بر این، شمش طلا معمولا دارای حباب قیمتی و هزینه‌های تولیدی اضافی نسبت به ارزش ذاتی خود است، بنابراین قیمت آن همیشه معادل ارزش واقعی طلای خالص نیست و فعالان بازار با پرداخت هزینه‌های اضافه مواجه می‌شوند.
در شرایط فعلی که حباب قیمت طلا منفی شده‌است، موجودی شمش‌های بانک‌مرکزی در بازار بسیار محدود و نایاب است، که این امر دسترسی فعالان صنف و مشتریان را دشوار می‌کند و قابلیت معامله و عرضه را کاهش می‌دهد. همچنین، خرید، فروش و فعالیت در حوزه شمش طلا خارج از چارچوب مجوز قانونی فعالیت پلتفرم‌های طلای آب‌شده محسوب می‌شود و می‌تواند منجر به تخلفات قانونی و ایجاد ریسک برای فعالان و مشتریان شود. مساله دیگر این است که برخی بازیگران خاص در فروش شمش طلا ذی‌نفع هستند و گاهی آن را با قیمتی غیرمنصفانه عرضه می‌کنند؛ این رویه می‌تواند باعث ایجاد شرایط تحمیلی، غیرقانونی و حتی انحصار در بازار شود.
در نتیجه، استفاده از شمش طلای بانک‌مرکزی در فعالیت‌های تجاری روزمره، به دلیل محدودیت‌های دسترسی، نوسانات قیمتی، ریسک‌های قانونی و احتمال سوءاستفاده برخی ذی‌نفعان، مشکلات جدی ایجاد می‌کند و با اصول فعالیت قانونی و استاندارد پلتفرم‌های طلای آب‌شده همخوانی ندارد. با افزایش روزافزون تعداد کاربران پلتفرم‌های خرید و فروش آنلاین طلا، پلتفرم‌ها موظف هستند معادل طلای خریداری‌شده توسط کاربران، میزان مشابهی طلا در بانک کارگشایی ذخیره کنند.
استفاده از شمش بانک‌مرکزی در چنین شرایطی باعث می‌شود که این نوع شمش‌ها در بازار به‌شدت محدود و نایاب شوند، زیرا موجودی شمش استاندارد بانک ظرفیت محدودی دارد و پاسخگوی حجم معاملات روزانه کاربران نیست. این محدودیت می‌تواند دسترسی فعالان بازار و مشتریان به پشتوانه قانونی طلای خریداری‌شده را دشوار کند و جریان معاملات را با اختلال مواجه سازد. در نتیجه عوامل ذکر شده، کارشناسان و فعالان بازار، استفاده از «طلای آب‌شده‌استاندارد» را گزینه‌ای عملی، در دسترس و امن برای مدیریت این حجم معاملات می‌دانند.
حمایت به‌جای سنگ اندازی
هر چند وقت یک‌بار، با اعمال قوانین و محدودیت‌های جدید در پلتفرم‌های خرید و فروش آنلاین طلا، سیاستگذار به جای حمایت از این کسب‌وکارها، عملا موانعی پیش‌روی آنها ایجاد می‌کند. این تصمیمات که اغلب بدون در نظر گرفتن ظرفیت عملیاتی و نیازهای روزمره پلتفرم‌ها اتخاذ می‌شوند، باعث محدود‌شدن استقلال این کسب‌وکارها و کاهش توانایی آنها در مدیریت معاملات کاربران می‌شود. درحالی‌که این پلتفرم‌ها با استفاده از طلای آب‌شده‌استاندارد توانسته‌اند فرآیندهای خود را شفاف، امن و قانونی پیش ببرند، برخی قوانین جدید، دسترسی آنها به منابع مطمئن و انعطاف‌پذیری عملیاتی را محدود می‌کند.
کارشناسان بازار معتقدند که این نوع تصمیم‌گیری‌ها نه‌تنها جریان معاملات آنلاین را کند می‌کند، بلکه می‌تواند رشد و توسعه این کسب‌وکارهای نوپا را با چالش‌های جدی مواجه سازد. به‌نظر می‌رسد برای حمایت واقعی از پلتفرم‌های طلای آنلاین، لازم است سیاست‌ها بر پایه شفافیت، امنیت و دسترسی عملیاتی باشد، نه اعمال محدودیت‌های تحمیلی که گاه به جای حفاظت، مانع فعالیت‌های قانونی و توسعه بازار می‌شوند.
