از ابزار مدیریت مصرف تا فرصت سرمایه‌گذاری جذاب در بورس انرژی
گواهی‌های صرفه‌جویی انرژی
اما اکنون با دریافت این گواهی‌ها پس از اجرای پروژه‌های تاییدشده صرفه‌جویی و دریافت گواهی‌های صرفه‌جویی امکان فروش آنها در بازار سرمایه و تبدیل سریع به نقدینگی فراهم شده است.
این گواهی‌ها عملا قیمت بازاری و منصفانه‌ای برای گاز و برق ایجاد کرده‌اند؛ خریدار گواهی می‌تواند آن را به شرکت توانیر یا شرکت ملی گاز ارائه دهد و معادل آن انرژی دریافت کند یا بدهی‌های قبلی خود را تسویه نماید. گواهی‌های گاز به‌ویژه برای صنایع گازمحور مانند شرکت‌های پتروشیمی تولیدکننده اوره و متانول که بخش عمده هزینه‌هایشان به گاز خوراک وابسته است، بسیار جذاب بوده است. گواهی‌های برق نیز مشتریان بزرگی مانند صنایع آلومینیوم، فولاد و سیمان را به خود جلب کرده است. حتی تولیدکنندگان خرد نیز در ماه‌های اخیر وارد این بازار شده‌اند.
گواهی‌های برق و گاز در دو دسته اوج و غیراوج عرضه می‌شوند. برای مثال گواهی اوج گاز در ماه‌های سرد سال (آبان تا اسفند) و گواهی اوج برق در ماه‌های گرم سال قابل اعمال است و مهم‌ترین مزیت آن برای خریدار، تضمین تداوم دریافت انرژی بدون خطر قطع شدن در دوره‌های پیک مصرف است. در مقابل، گواهی غیراوج بیشتر نقش تسویه نقدی دارد و مشترکان می‌توانند با خرید آن از بازار با قیمتی معمولا پایین‌تر از نرخ‌های دولتی، قبوض یا بدهی‌های پیشین خود را پرداخت کنند.
یکی از اثرات مثبت ملموس این ابزار، تغییر رفتار صنایع بزرگ بوده است. برای نمونه، برخی شرکت‌های فولادی با اجرای پروژه‌های ساده‌ای مانند جایگزینی بخاری‌های قدیمی با مدل‌های رده انرژی A، موفق به دریافت گواهی شده‌اند و از این طریق گاز صرفه‌جویی‌شده را به خودشان بازگردانده‌اند تا در زمستان تولیدشان متوقف نشود. این اقدام نه‌تنها از هدررفت بی‌مورد گاز جلوگیری می‌کند، بلکه همان گاز صرفه‌جویی‌شده را دوباره به چرخه تولید و خلق ثروت ملی بازمی‌گرداند.
بازار جدید گواهی‌های صرفه‌جویی همچنین انگیزه‌ای برای ورود پیمانکاران و سرمایه‌گذاران به پروژه‌های بهینه‌سازی مصرف ایجاد کرده است. اکنون تعداد قابل توجهی پیمانکار با اطمینان از امکان فروش گواهی‌ها و بازگشت سریع سرمایه همراه با سود، پروژه‌های تعویض بخاری، نصب لامپ‌های کم‌مصرف و سایر اقدامات بهینه‌سازی را اجرا می‌کنند که نتیجه آن ایجاد اشتغال، رونق تولید تجهیزات کم‌مصرف داخلی و در نهایت بازی برد-برد برای همه طرف‌های درگیر از جمله پیمانکار، صنعت، دولت و اقتصاد کشور است.
کمی‌سازی صرفه‌جویی با کمک ابزارهای مالی
مهم‌ترین نکته این گواهی‌ها، کمی‌سازی صرفه‌جویی است. این ابزار به کمی‌سازی و قیمت‌گذاری صرفه‌جویی منجر شده‌اند. در دنیا نیز از سال‌ها پیش و با انتشار گواهی کربن، اقدامات مشابهی صورت گرفته است. از منظر نقدشوندگی، بازار گواهی گاز به‌ویژه در دوره اوج، با تلاش مشترک بورس انرژی و دیگر بازیگران، عمق قابل قبولی پیدا کرده و پتروشیمی‌ها و متانولی‌ها به خریداران اصلی این گواهی تبدیل شده‌اند. بررسی حجم معاملات گواهی صرفه‌جویی گاز نیز این مساله را تایید می‌کند.
معاملات بازار گواهی برق هنوز حجم کمتری دارد، اما با افزایش آگاهی صنایع، ورود مشتریان جدید شتاب گرفته است. بسیاری از مشترکان هنوز با روند اعمال گواهی آشنا نیستند. این در حالی است که اعمال این گواهی‌ها بسیار ساده است و کافی است پس از خرید از بازار، بورس انرژی نامه‌ای رسمی به شرکت توانیر یا گاز منطقه‌ای ارائه دهد تا گواهی در قبض آنها اعمال شود. صندوق‌های سرمایه‌گذاری در گواهی‌های انرژی نیز به‌عنوان تسهیلگر و بازارگردان فعال این حوزه عمل می‌کنند. این صندوق‌ها می‌توانند با خرید گواهی‌ها در قیمت‌های مناسب و فروش مجدد به مشترکان نیازمند، به کسب حاشیه و افزایش نقدشوندگی و اطمینان معاملات برای سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی منجر شوند. در نتیجه، گواهی‌های صرفه‌جویی انرژی نه‌تنها ابزاری برای مدیریت مصرف و تضمین تداوم تولید در شرایط کمبود شده‌اند، بلکه به گزینه‌ای جذاب برای سرمایه‌گذاری در بخش واقعی انرژی کشور تبدیل شده‌اند.
* کارشناس بازار سرمایه
