بورس واکنش نشان داد؛
تغییر مدل قیمت خوراک؟
عکس: صبا طاهری
عاطفه چوپان: رفتار معاملاتی بازار در روز یکشنبه نشان داد که اگرچه جریان نقدینگی به طور کامل از بازار خارج نشده و همچنان در کمین فرصت‌های جدید قرار دارد، اما تمایل سرمایه‌گذاران برای ورود سنگین به بازار منوط به دریافت یک سیگنال قوی در حوزه سیاست‌های کلان است. تحلیل رفتار پول حقیقی و حقوقی در معاملات روز گذشته حاکی از آن است که بازار در وضعیت «انتظار فعال» قرار دارد؛ به این معنا که سرمایه‌گذاران حاضرند در محدوده‌های حمایتی خرید انجام دهند، اما از شکل‌گیری یک روند پرشتاب صعودی خودداری می‌کنند. این رفتار، دقیقا مطابق الگوی «اصلاح زمانی» است که طی آن بازار نه وارد ریزش می‌شود و نه توان عبور از سقف قبلی را دارد، بلکه با نوسانات کنترل‌شده در یک دامنه محدود حرکت می‌کند تا به تدریج انرژی لازم برای صعود بعدی را جمع‌آوری کند.
از منظر تکنیکال، سقف تاریخی شاخص کل اکنون به یک مقاومت روانی مهم تبدیل شده است. فعالان حرفه‌ای بازار معتقدند عبور از این محدوده، نه با انتشار گزارش‌های مطلوب مالی بلکه با یک متغیر کلان‌ساز مانند افزایش نرخ دلار توافقی یا کاهش نرخ بهره در بازار بدهی امکان‌پذیر است. در این میان، بازگشایی نماد سایپا و افزایش تقاضا در نمادهای شاخص‌ساز، نشان داد که بازار نسبت به جریان‌های خبری واکنش نشان می‌دهد و به دنبال بهانه‌ای برای شروع حرکت است.
چشم‌انداز معاملاتی کوتاه‌مدت و نقش پول هوشمند
تحلیل جریان ورود و خروج پول حقیقی طی یکشنبه نشان داد که پس از چند روز متوالی خروج نقدینگی، برای نخستین بار شاهد خنثی‌شدن این روند و حتی ورود محدود پول حقیقی به برخی صنایع بودیم. این موضوع از نگاه بسیاری از معامله‌گران به معنای «تثبیت کف کوتاه‌مدت» تلقی می‌شود. اگر این روند در روزهای آینده تداوم یابد، می‌توان انتظار داشت بازار از فاز احتیاطی به فاز تهاجمی‌تر حرکت کند. با این حال، در سناریویی که عامل محرک جدیدی فعال نشود، حرکت بازار به صورت تدریجی خواهد بود و احتمالا شاخص کل با نوسانات محدود در تلاش برای تثبیت در بالای سطح فعلی خواهد بود.
سناریوی میان‌مدت بازار؛ صعود با شیب ملایم
در افق میان‌مدت، بازار سرمایه همچنان از منظر ارزندگی در جایگاه جذابی قرار دارد. نسبت قیمت به درآمد (P/E) بسیاری از شرکت‌های بزرگ در مقایسه با تورم انتظاری و بازدهی بازارهای موازی، در سطوح پایین قرار گرفته و این وضعیت از منظر سرمایه‌گذاران حرفه‌ای، سیگنال خرید میان‌مدت محسوب می‌شود. اگرچه سرعت رشد بازار احتمالا مشابه شهریور و مهر نخواهد بود، اما استمرار جریان تورمی اقتصاد، رشد قیمت کالاهای جهانی و بهبود نرخ‌های تسعیر می‌تواند به تدریج شاخص را در مسیر صعود نگه دارد.
تالار شیشه‌ای یکشنبه را چطور گذراند؟
واگرایی شاخص‌های بورسی که شنبه در جریان معاملات شاهد آن بودیم در روند معاملات روز یکشنبه از بین رفت و بازار از همان ابتدا وضعیت سبزی داشت. شاخص کل بورس که هفته را با افت آغاز کرده بود روز گذشته با افزایش ارتفاع بیش از 24هزار واحدی در محدوده سه‌میلیون و 84 هزار و 243واحد به کار خود پایان داد. وبملت، خودرو و خساپا پرتراکنش‌ترین نمادهای بازار سرمایه در این روز بودند. شاخص هموزن که نمایانگر نمادهای خرد و متوسط است نیز همچون شاخص کل و در امتداد مسیری که از ابتدای هفته در پیش گرفته بود به رشد خود ادامه داد و با افزایش ارتفاع بیش از 6800واحدی در محدوده 907 هزار و 704 واحدی به کار خود پایان داد.
نگاهی به روند ورود پول به تالار شیشه‌ای نشان می‌دهد که در روز گذشته برخلاف روز شنبه که پول متوجه گروه‌های ریالی بود، با توجه به رشد شاخص کل، ورود پول بیشتر معطوف به سهام شاخص‌ساز بود. به طوری که گروه محصولات شیمیایی با ورود بیش از 400میلیارد تومان نقدینگی با اختلاف در صدر ورود پول قرار گرفتند. دلیل این حد از افزایش تقاضا برای این گروه را می‌توان در خبری مبنی بر صدور دستور حذف دو هاب اروپایی از فرمول خوراک جست. بعد از شیمیایی‌های پرطرفدار، گروه چندرشته‌ای صنعتی و دارویی‌ها در جایگاه‌های دوم و سوم ورود پول قرار گرفتند و دارویی‌ها موفق شدند برای دومین روز متوالی در کانون توجه معامله‌گران قرار بگیرند. تحلیلگران معتقدند علت ورود این حجم پول به این گروه قرار گرفتن در فصل پیک تقاضا است. ارزش معاملات یکشنبه چهارم آبان ماه نیز نزدیک به ۱۲ همت بود که در سطح میانگین دو هفته اخیر قرار داشت.
با وجود انتشار گزارش‌های مطلوب شش‌ماهه از سوی اغلب صنایع که نشان‌دهنده ثبات سودآوری و حتی رشد حاشیه سود در گروه‌هایی مانند پالایشی، بانکی و معادن است، بازار سرمایه همچنان در مواجهه با سقف تاریخی خود رفتار محتاطانه‌ای از خود نشان می‌دهد. این در حالی است که ساختار صورت‌های مالی شرکت‌ها نشان می‌دهد که بخش مهمی از صنایع از مرحله «ترمیم سودآوری» عبور کرده و وارد فاز «ایجاد مزیت نسبی در مقایسه با سایر بازارهای موازی» شده‌اند. با این حال، همان‌گونه که محمد خبری‌زاد و دیگر تحلیلگران بنیادی تاکید می‌کنند، این سطح از عملکرد برای تغییر ریل بازار کافی نیست. بازار برای شکستن سقف تاریخی خود نیازمند یک «محرک بیرونی قدرتمند» است؛ محرکی که بتواند وزن انتظارات تورمی را در معادلات سرمایه‌گذاران بالا ببرد و جریان پول هوشمند را از بازارهای موازی به سمت بورس سوق دهد. در این میان، نرخ دلار توافقی به‌عنوان کلیدی‌ترین متغیر اثرگذار بر انتظارات تورمی و سودآوری شرکت‌های صادرات‌محور مطرح است. زمزمه‌های افزایش این نرخ که از روزهای پایانی هفته گذشته در بازار شنیده می‌شود، از نگاه فعالان می‌تواند نقش همان ماشه روانی و بنیادی را ایفا کند که بازار برای شروع یک موج جدید صعودی به آن نیاز دارد.
خبر مهم برای بازار یکشنبه و اثرات میان‌مدت آن
عصر روز شنبه، معاون وزیر نفت با اعلام سه تصمیم سرنوشت‌ساز برای صنایع پتروشیمی، فضای معاملاتی جدیدی را پیش روی بازار قرار داد. حذف دو هاب اروپایی با بالاترین نرخ از فرمول خوراک، توقف دریافت عوارض پرچم و لغو عوارض انتقال گاز پتروشیمی‌ها، عملا به معنای کاهش هزینه‌های تولید و افزایش رقابت‌پذیری محصولات ایرانی در بازارهای جهانی است. همچنین مطرح شدن احتمال عرضه محصولات پتروشیمی در تالار دوم بورس کالا با نرخ دلاری نزدیک به ۱۰۰ هزار تومان، چشم‌انداز جدیدی برای سودآوری این شرکت‌ها ایجاد کرد. این خبرها به‌سرعت در معاملات روز یکشنبه بازتاب یافت و موجب افزایش تقاضا در گروه پالایشی و برخی نمادهای پتروشیمی شد؛ به‌طوری که جریان نقدینگی به سمت این صنایع معطوف و صف‌های خرید در نمادهای تولیدکننده اوره و متانول تشکیل شد.
با این وجود، تحلیلگران تاکید می‌کنند که اثرات این تصمیمات عمدتا جنبه صنعتی و میان‌مدت دارد و اگرچه می‌تواند سودآوری شرکت‌های مرتبط را به‌طور معنی‌داری ارتقا دهد، اما برای ایجاد یک حرکت همگانی در کل بازار، کافی نیست. بازار سرمایه در شرایط فعلی بیش از آنکه به بهبود صورت‌های مالی واکنش نشان دهد، منتظر یک سیگنال قاطع در حوزه سیاست‌های پولی و ارزی است. در واقع، برای عبور شاخص از سقف تکنیکال، به یک «محرک کلان‌اقتصادی» نیاز است که بتواند انتظارات تورمی را به شکل نامحدود فعال کند و مسیر ورود پول تازه را هموار سازد.
بورس هیجان‌زده است؟
مریم محبی، تحلیلگر بازار سرمایه با اشاره به مهم‌ترین رویداد موثر بر بازار سرمایه اظهار کرد: «شاید مهم‌ترین اتفاقی که این روزها باید تاثیر آن را بر بازار بررسی کنیم، موضوع انحلال بانک آینده باشد. این مساله در بازار سرمایه قابل کتمان نیست، زیرا بانک آینده یکی از نمادهای بورسی است که مردم سهامدار آن هستند. از سوی دیگر، انحلال این بانک می‌تواند حدود ۴۰ درصد از ناترازی سیستم بانکی را کاهش دهد.»
وی در ادامه توضیح داد: «شنبه پس از انتشار این خبر، با وجود اینکه در نمادهای بانکی خبر موثری منتشر نشد که تاثیر مستقیم بر صنعت بانکداری داشته باشد، اما از منظر روانی تاثیر قابل‌توجهی بر اعتماد سرمایه‌گذاران داشت. اینکه یک شرکت ورشکسته با حجم بالای زیان انباشته بتواند بدون هیچ مانعی به فعالیت خود ادامه دهد، همواره نوعی عدم اعتماد و نبود شفافیت را به بازار منتقل می‌کرد.» محبی با اشاره به واکنش بازار گفت: «بر همین اساس شنبه شاهد رویکرد منفی بازار بودیم. گزارش‌های منتشرشده نیز در برخی صنایع مطلوب نبودند و مشخصا در صنایع انرژی‌محور مانند فولاد عملکرد خوبی شاهد نبودیم. همچنین نرخ تامین مالی شرکت‌ها نیز مناسب نبود و در مجموع گزارش‌ها قابل قبول ارزیابی نشد.» این تحلیلگر بازار سرمایه در ادامه افزود: «یکشنبه اما روند معاملات تغییر کرد و بازار از منفی سنگین به مثبت قابل‌توجهی رسید. این پرسش مطرح است که آیا خبر مثبتی به بازار تزریق شد یا اتفاق بنیادی اثرگذاری رخ داد؟ پاسخ منفی است؛ هیچ‌یک از این عوامل وجود نداشت. آنچه می‌تواند این تغییر را توضیح دهد، رنج‌زدن صندوق‌های طلا و روند تثبیتی در بازار طلا است که نشان می‌دهد بازار سرمایه، با وجود همه عدم‌اطمینان‌ها، همچنان قابلیت جذب نقدینگی را دارد.»
وی با اشاره به وضعیت تکنیکال شاخص کل اظهار کرد: «یکشنبه دیدیم که شاخص توانست محدوده سه‌میلیون واحد را حفظ کند و در سطح سه‌میلیون و 80 هزار واحدی به کار خود ادامه دهد. این موضوع از منظر تکنیکال نشان‌دهنده قرار گرفتن شاخص در محدوده‌ای مناسب است.» محبی با تحلیل رفتار هیجانی بازار توضیح داد: «اینکه یک روز بازار با افت شدید مواجه می‌شود و روز بعد رشد سنگین را تجربه می‌کند، نشان‌دهنده هیجان بالای بازار است. کوچک‌ترین خبر مثبت می‌تواند شاخص را به سمت صعود هدایت کند و کوچک‌ترین خبر منفی بازار را وارد فاز نزولی می‌کند. بنابراین شرایط کنونی بازار را می‌توان کاملا ناپایدار و بسیار شکننده توصیف کرد؛ چه در سمت خرید و چه در سمت فروش. سرمایه‌گذاران با پول‌های ترسو در بازار حضور دارند و در انتظار ایجاد ثبات هستند.» وی در ادامه درباره آینده بازار سرمایه خاطرنشان کرد: «از آنجا که ساختار اقتصاد کشور تغییر نکرده و همچنان ناترازی انرژی وجود دارد، به‌ویژه با نزدیک‌شدن فصل سرما و احتمال ایجاد چالش برای صنایع، به نظر می‌رسد بازار در آینده مستعد کاهش قیمت باشد؛ مگر آنکه حمایت بانک مرکزی و سازمان بورس از سهامداران تقویت شود.»
محبی در جمع‌بندی نهایی اظهار کرد: «اگر بخواهیم شرایط فعلی را جمع‌بندی کنیم، بازار در حال کف‌سازی است و همچنان در وضعیت بلاتکلیفی قرار دارد. احتمال ورود مجدد بازار به روندهای منفی وجود دارد.» در مجموع، رفتار روز یکشنبه را می‌توان آغاز یک فاز جدید دانست؛ فازی که در آن بازار وارد دوره «پایداری» شده و ریسک ریزش‌های شدیدی که در گذشته تجربه کرده بود کاهش یافته است. اکنون سوال اصلی فعالان بازار نه این است که آیا شاخص می‌تواند رشد کند، بلکه این است که چه زمانی و با چه سرعتی این رشد محقق خواهد شد.
رهایی بورس از بند نرخ خوراک؟
فرمول جدید باعث تنفس در پتروشیمی‌ها می‌شود؟
