رشد ارزش معاملات؛ سیگنال مثبت به بازار سهام؛
تب بالای بورس تهران
تب تند بازار
بازار سهام در شرایطی به سر می‌برد که دامنه نوسان قیمت‌ها همچنان حدود سه درصد است؛ محدودیتی که عملا از شکل‌گیری حرکات پرشتاب در جهت‌های صعودی یا نزولی جلوگیری می‌کند. با این حال، ارزش معاملات در مقایسه با این دامنه محدود، به سطوحی کم‌سابقه رسیده است. داده‌های معاملاتی نشان می‌دهد که ارزش روزانه دادوستدهای بازار سهام از مرز ۱۴همت عبور کرده و حتی در برخی از روزها به نزدیکی ۱۸همت نیز رسیده است. این در حالی است که میانگین معاملات روزانه در دو ماه گذشته تنها حدود ۵همت بوده است؛ رشدی بیش از سه‌برابر که نمی‌توان آن را اتفاقی دانست.
به نظر می‌رسد بورس تهران با تب تند و انرژی تازه‌ای که از ورود نقدینگی جدید و افزایش انتظارات تورمی به دست آورده، در مسیر ثبت رکوردهای تازه در ارزش معاملات گام برمی‌دارد. این روند، در نگاه اول می‌تواند نویدبخش باشد، چراکه حجم بالای دادوستدها معمولا نشانه‌ی حضور فعال سرمایه‌گذاران و جریان نقدینگی پویا در بازار است. با این وجود، بررسی دقیق‌تر متغیرهای آماری ارزش معاملات می‌تواند نشانه‌های ظریف‌تری از تغییر فاز رونق به رکود یا بالعکس را آشکار کند.
در دل میانگین‌ها
تحلیلگران فنی بازار برای تشخیص روندها معمولا از میانگین‌های متحرک با بازه‌های زمانی مختلف استفاده می‌کنند. در گزارش حاضر نیز، میانگین ۵روزه، ۲۰روزه، ۶۰روزه و ۱۲۰روزه ارزش معاملات خرد از ابتدای سال ۱۴۰۳ تاکنون مورد بررسی قرار گرفته است. انتخاب این بازه زمانی از آن جهت اهمیت دارد که از ابتدای سال گذشته تاکنون، بیشترین تغییرات سیاستگذاری و محدودیت‌های دامنه نوسان در همین دوره اعمال شده است.
به‌طور تاریخی، هر زمان میانگین‌های کوتاه‌مدت‌تر (مثلا ۵ یا ۲۰روزه) پایین‌تر از میانگین‌های بلندمدت‌تر قرار گرفته‌اند، بازار در فاز رکود و بی‌تحرکی بوده و شاخص‌ها عمدتا روندی خنثی یا نزولی را تجربه کرده‌اند. نمونه بارز این وضعیت را می‌توان از ابتدای سال ۱۴۰۳ تا آغاز پاییز همان سال مشاهده کرد؛ دوره‌ای که بازار سهام زیر فشار ریسک‌های سیاسی، شاهد رکودی فرسایشی بود.
در مقابل، هرگاه میانگین‌های کوتاه‌مدت از میانگین‌های سنگین‌تر عبور کرده و در سطوح بالاتر قرار گرفته‌اند، فضای بازار به سمت رونق و رشد شاخص‌ها میل کرده است. به‌عنوان مثال، در بازه زمانی آبان تا دی سال گذشته، همین پدیده باعث بازگشت امید به بازار شد و شاخص بورس توانست بخشی از افت‌های قبلی خود را جبران کند.
از اواخر فروردین امسال نیز با آغاز دور تازه‌ای از مذاکرات هسته‌ای و افزایش خوش‌بینی نسبت به آینده اقتصادی کشور، بار دیگر میانگین‌های کوتاه‌مدت از میانگین‌های بلندمدت سبقت گرفتند و سیگنال رونق صادر شد. در هفته‌های اخیر نیز این روند تکرار شده است؛ به‌گونه‌ای که از کف قیمتی شهریورماه، میانگین ۵روزه با شتاب از سایر میانگین‌ها پیشی گرفته و از اوایل مهر، نشانه‌های تازه‌ای از ورود نقدینگی و افزایش تقاضا در بازار مشاهده می‌شود. این الگوی آماری همچنان برقرار است و تا زمانی که میانگین کوتاه‌مدت زیر میانگین‌های بلندمدت بازنگردد، می‌توان انتظار داشت فضای مثبت بازار ادامه یابد.
امید تا کجا؟
رشد اخیر شاخص‌ها طی دو ماه گذشته بازدهی بیش از ۳۰درصدی را نصیب سرمایه‌گذاران کرده است. اما نکته مهم آن است که این رشد هنوز با ارزش معاملاتی که در دوره‌های اوج تاریخی بازار دیده شده، فاصله دارد. در پاییز سال گذشته، در حالی‌که دلار بازار آزاد از مرز ۷۸هزار تومان عبور کرده بود، ارزش معاملات روزانه بورس در اوج خود به حدود ۲۱همت رسید. اکنون اما با دلار ۱۰۰هزارتومانی، انتظار می‌رود که ارقام بسیار بالاتری در جدول ارزش معاملات ثبت شود؛ چراکه سطح عمومی قیمت‌ها در اقتصاد رشد کرده و نقدینگی ریالی نیز افزایش یافته است.
یکی از نماگرهای جالب برای درک بهتر وضعیت، ارزش دلاری معاملات بورس تهران است؛ شاخصی که با هدف کاهش نوسانات کوتاه‌مدت، به‌صورت میانگین ۲۰روزه محاسبه می‌شود. داده‌ها نشان می‌دهد که ارزش دلاری معاملات در حال حاضر عمدتا بین ۱۰۰ تا ۲۰۰میلیون دلار در نوسان است. این در حالی است که سقف تاریخی این شاخص در دوره‌های طلایی بورس بیش از 1.1میلیارد دلار بوده است. رسیدن مجدد به آن قله، نیازمند تغییراتی بنیادین در سیاست‌های کلان اقتصادی، از جمله کاهش نرخ بهره واقعی، افزایش شفافیت در سیاست ارزی و بهبود چشم‌انداز سیاسی است.
با در نظر گرفتن شرایط کنونی، می‌توان گفت بازار در بهترین حالت، در فاز خوش‌بینی محتاطانه قرار دارد. در صورت تداوم روند فعلی و افزایش تدریجی ارزش معاملات تا محدوده ۲۵ تا ۳۰همت (معادل ۲۰۰ تا ۲۵۰میلیون دلار)، می‌توان از رسیدن بازار به سقف امیدواری سخن گفت؛ نقطه‌ای که معمولا حساس‌ترین مرحله برای وقوع چرخش‌های قیمتی است. در آن محدوده، هر خبر منفی یا شوک بیرونی می‌تواند بهانه‌ای برای آغاز اصلاح قیمت‌ها باشد.
با این حال، تا زمانی که ارزش دلاری معاملات در محدوده فعلی (حدود ۱۳۰میلیون دلار) باقی بماند، هنوز نمی‌توان از پایان موج صعودی سخن گفت. متغیرهای بنیادی نظیر رشد سودآوری شرکت‌ها و سیاست‌های حمایتی دولت از بازار سرمایه، همگی در مجموع از تداوم روند متعادل و حتی صعودی بورس تهران حمایت می‌کنند.
اگرچه هنوز ریسک‌هایی مانند تصمیمات سیاستگذار درباره دامنه نوسان، و تحولات بازار ارز وجود دارد، اما آنچه از دل داده‌های آماری و الگوهای تاریخی برمی‌آید، حاکی از آن است که بازار در موقعیتی متعادل و نسبتا پایدار قرار گرفته است. میانگین ۵روزه ارزش معاملات هنوز به زیر میانگین‌های بلندمدت‌تر کشیده نشده و همین امر نشان می‌دهد که ضربان بازار هنوز منظم و پرتوان می‌تپد. سرمایه‌گذاران حرفه‌ای معمولا از چنین دوره‌هایی برای بازآرایی پرتفوی خود استفاده می‌کنند؛ یعنی نه در هیجان خرید فرو می‌روند و نه در ترس از اصلاح، دارایی خود را می‌فروشند.
در نهایت می‌توان گفت، افزایش ارزش معاملات در کنار ثبات نسبی شاخص‌ها، پیامی روشن برای فعالان بازار دارد: بورس تهران پس از ماه‌ها رکود و بی‌اعتمادی، بار دیگر در حال بازیابی انرژی از دست‌رفته خود است. مادامی که نقدینگی در جریان بماند و سیاستگذاری‌های خلق‌الساعه سد راه نشود، می‌توان امیدوار بود که تب مثبت بورس همچنان ادامه یابد و روزهای سبزتری در پیش باشد.
رشد ارزش معاملات در بورس تهران، نه‌تنها نشانه‌ای از بازگشت اعتماد سرمایه‌گذاران است، بلکه می‌تواند مقدمه‌ای بر فصلی تازه از رونق در بازار سهام باشد. اگرچه مسیر پیش‌رو خالی از ریسک نیست، اما تا زمانی که جریان نقدینگی حفظ شود و میانگین‌های کوتاه‌مدت بالاتر از میانگین‌های بلندمدت بمانند، سیگنال‌ها از ادامه‌ی حیات بازار سهام حکایت دارد.
