سناریوهای بازار سرمایه بررسی شد؛
بورس از سقف برگشت
پروانه کُبره: شاخص کل بورس تهران که پس از وقفه‌ای شش‌ماهه، در روز دوشنبه موفق شد بار دیگر سقف تاریخی سه‌میلیون و ۲۵۲ هزار واحدی را لمس کند و فراتر از آن برود؛ دیروز در محاصره معامله‌گران محتاط قرار گرفت. سطحی که از منظر بسیاری از تحلیلگران، مرز روانی و فنی مهمی برای بازار محسوب می‌شود. با این حال، فتح این مقاومت تاریخی در معاملات دیروز با واکنش طبیعی عرضه‌کنندگان همراه شد. افزایش فشار فروش در نمادهای شاخص‌ساز موجب شد شاخص کل روندی نزولی به خود بگیرد و با تشدید رنج‌های منفی در اغلب گروه‌ها، دامنه اصلاحی شاخص گسترش یابد.
رفتار دیروز بورس را می‌توان نشانه‌ای از تمایل سرمایه‌گذاران به شناسایی سود کوتاه‌مدت پس از رشدهای اخیر دانست؛ موضوعی که در مقاطع نزدیک به سطوح مقاومتی، رفتاری معمول تلقی می‌شود. همزمان، افت صندوق‌های اهرمی به‌عنوان ابزارهای پیش‌نگر بازار، از افزایش احتیاط و انتظار در میان معامله‌گران حکایت دارد. با وجود این، در غیاب خروج محسوس نقدینگی و تداوم ثبات متغیرهای کلان، تحلیلگران احتمال می‌دهند که این عقب‌نشینی موقت، بیش از آنکه نشانه آغاز یک روند نزولی باشد، فاز استراحت بازار پس از رشد پرشتاب اخیر تلقی شود.
بورس در مسیر تعادل
اما فارغ از وضعیت معاملات دیروز بورس که واکنشی طبیعی محسوب می‌شود، در روزهایی که بازارهای دارایی بیش از همیشه نوسانی رفتار می‌کنند، تاخت و تاز بورس همچنان ادامه یافته است. بورس تهران در روز دوشنبه با اقتدار از سقف تاریخی خود یعنی محدوده 3میلیون و 252 هزار واحد عبور کرد و پا را فراتر از این مرز مهم گذاشت. دوشنبه ۱۲ آبان‌ماه، بازار سهام شاهد رویدادی مهم بود؛ جایی که شاخص کل بورس تهران پس از حدود ۶ ماه روند فرسایشی، از سقف تاریخی خود عبور کرد و رکورد جدیدی به ثبت رساند. از منظر تحلیلی، نسبت قیمت به درآمد (P/E) بازار سرمایه در محدوده‌ای ارزنده قرار دارد که از جذابیت نسبی سهام در مقایسه با سایر بازارهای موازی حکایت دارد. در همین حال تحلیلگران تکنیکال عبور شاخص از سطوح مقاومتی را فرصتی برای اصلاح کوتاه‌مدت و تعدیل قیمت‌ها تلقی می‌کنند.
همین اختلاف دیدگاه میان سرمایه‌گذاران بلندمدت و معامله‌گران کوتاه‌مدت، سناریوهای متعددی را مطرح می‌کند. از سویی افزایش ارزش معاملات خرد، نشان‌دهنده بازگشت نسبی سهامداران حقیقی به بازار است. برآیند اظهارات کارشناسی، حاکی از آن است که در مجموع، عبور شاخص از سقف تاریخی هرچند با احتیاط و نوسان همراه بود، اما می‌تواند سرآغاز فاز تازه‌ای از تحرک نقدینگی و بازگشت اعتماد نسبی به بازار سرمایه باشد؛ موضوعی که تداوم آن، به ثبات وضعیت متغیرهای کلان اقتصادی و پایداری جریان ورود پول وابسته است.
فردین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با بررسی روند بازار سرمایه اظهار کرد: در معاملات روز یکشنبه ۱۳ آبان‌ماه، بازار سهام پس از چند هفته رشد متوالی با افزایش حجم عرضه‌ها مواجه شد؛ رفتاری طبیعی که در مسیر اصلاح کوتاه‌مدت پس از رشد اخیر شاخص‌ها محسوب می‌شود. بررسی بازدهی بازارهای دارایی نشان می‌دهد از ابتدای سال تاکنون شاخص کل بورس تهران تنها حدود 19 درصد رشد داشته و شاخص هموزن و آزاد شناور نیز در محدوده‌ای مشابه قرار دارند. همچنین در بازار فرابورس نیز بازدهی شاخص کل و هموزن حدود 17 درصد افزایش یافته است؛ ارقامی که همچنان پایین‌تر از نرخ بهره بانکی کوتاه‌مدت ارزیابی می‌شود. در همین حال، سایر بازارها از جمله طلا و ارز در یک سال گذشته بازدهی‌های بالاتری به ثبت رسانده‌اند، هرچند در ماه‌های اخیر نشانه‌هایی از رکود نسبی و کاهش هیجان معاملاتی در تمامی بازارها قابل مشاهده است.
به گفته این کارشناس، با توجه به ابهامات موجود در فضای سیاسی و اقتصادی کشور، انتظار جهش سریع بورس و جبران عقب‌ماندگی آن نسبت به سایر بازارها چندان منطقی نیست؛ با این حال، روند آرام و نوسانی اخیر را می‌توان نشانه‌ای از استحکام تدریجی بازار سهام دانست. فردین آقابزرگی با بیان اینکه از منظر بنیادی، رشد نرخ ارز توافقی تا آستانه ۹۴ هزار تومان محرک مهمی برای چشم‌انداز سودآوری شرکت‌ها ارزیابی می‌شود، گفت: هرچند احتمال کاهش حاشیه سود برخی صنایع وجود دارد، اما افزایش مطلق درآمد و اثرات تورمی بر سود خالص شرکت‌ها می‌تواند تراز مالی بنگاه‌ها را در مسیر صعودی نگه دارد.
او همچنین با اشاره به میانگین نسبت P/E کمتر از 5.5واحدی بازار و مقایسه آن با نسبت‌های تاریخی بالاتر از ۳۰ واحد در سال ۱۳۹۹، افزود: ارزش‌گذاری فعلی سهام جذابیت نسبی بالایی دارد. در کنار این عامل، اشباع قیمت در سایر بازارهای دارایی و پتانسیل ورود بخشی از پول‌های سرگردان به بازار سرمایه، از مهم‌ترین دلایل امیدواری به تداوم روند مثبت در ماه‌های پیش‌رو عنوان می‌شود. این کارشناس بازار سرمایه در پایان تاکید کرد: با فرض ثبات شرایط سیاسی و اقتصادی، انتظار می‌رود بورس تهران تا پایان سال بتواند به مسیر صعودی و متعادل بازگردد. پیش‌بینی می‌شود، شاخص کل تا محدوده ۴ تا 4.5میلیون واحد پیشروی کند؛ مسیری که بیش از هر چیز بر پایه ارزندگی نسبی سهام و انتقال تدریجی نقدینگی به بازار سرمایه استوار خواهد بود.
معاملات سه‌شنبه از لنز آمار
بازار سهام پس از چند ماه، سرانجام نشانه‌هایی از تعادل را به نمایش گذاشت. شاخص کل بورس از اواخر اردیبهشت‌ماه وارد فاز نزولی شد، اما پس از حدود چهار ماه ریزش مستمر و خروج پول، موفق شد بار دیگر به محدوده‌های بالاتر بازگردد و سقف پیشین خود را هم پشت سر بگذارد. در پایان معاملات روز سه‌شنبه، اما شاخص کل بورس عقب‌نشینی کرد و در ارتفاع 3میلیون و 224هزار واحد ایستاد؛ این کاهش در حالی رقم خورد که در جریان معاملات دیروز شاخص هموزن نیز 0.77 درصد افت را تجربه کرد و به سطح 928 هزار واحدی رسید. در فرابورس نیز شاخص کل این بازار وارد محدوده سرخ شد و با کاهش 0.16 درصدی مواجه شد. یکی از نکات مهم معاملات دیروز خروج پول حقیقی قدرتمند به میزان 2 هزار و 100میلیارد تومان بود که از 11 مرداد امسال تکرار نشده است. از سویی ارزش معاملات خرد بازار سهام نیز رقم 13هزار و 282میلیارد تومان را ثبت کرد که نسبت به روز گذشته کاهش را نشان می‌دهد.
بورس چگونه احیا شد؟
تحلیلگران معتقدند احیای بورس در شرایطی رخ داده که بخش زیادی از پرتفو‌ها هنوز به سطوح اردیبهشت‌ماه بازنگشته‌اند و بسیاری از سهام، به‌ویژه نمادهای کوچک و متوسط حتی در محدوده‌های زیان معامله می‌شوند. با نگاهی به عملکرد بازار سهام می‌توان دریافت که رشد اخیر شاخص بورس نیز بیش از هر عاملی تحت تاثیر عملکرد مثبت نمادهای بزرگ و شاخص‌ساز رخ داده است. پالایشی‌ها با صف‌های خرید سنگین پیشتاز بازار بودند و پس از آن نمادهای اهرمی و فولادی با رنج‌های مثبت به تداوم صعود شاخص کمک کردند. همچنین رشد قابل‌توجه در معاملات گواهی سپرده فلزات اساسی در بورس کالا و افزایش رقابت‌ها تا حدود ۳۰ درصد، فضای مثبتی را برای گروه‌های کالایی رقم زد. در کنار این تحرکات، انتشار مجدد اخبار پیرامون کاهش نرخ خوراک و سوخت صنایع پتروشیمی نیز به بهبود انتظارات فعالان بازار دامن زد. از سوی دیگر، تقویت نرخ کرک‌اسپرد در شرکت‌های پالایشی و احتمال افزایش نرخ‌های جهانی فلزات از جمله مس، چشم‌انداز سودآوری صنایع کالایی را روشن‌تر کرده است.
با وجود رشد اخیر، برخی تحلیلگران همچنان نسبت به ترکیب و وزن‌دهی شاخص کل انتقاد دارند. به باور آنها، شاخص فعلی تصویر دقیقی از وضعیت کلی بازار ارائه نمی‌دهد و رشد آن الزاما به معنای بهبود همگانی وضعیت پرتفو‌ها نیست. بسیاری از نمادهای کوچک و متوسط همچنان از سقف‌های قبلی خود فاصله دارند و رشد شاخص عمدتا ناشی از تحرک چند نماد بزرگ بوده است. از این‌رو، افراد حرفه‌ای بازار می‌گویند؛ وضعیت بورس را نباید تنها بر مبنای شاخص کل قضاوت کرد و لازم است روند گروه‌های کوچک‌تر نیز مورد توجه قرار گیرد. در واقع، آنچه فعالان از آن به عنوان «شاخص فیک» یاد می‌کنند، همچنان چالش تحلیلی بازار سرمایه محسوب می‌شود.
سناریوهای پیشروی بازار
بورس در مواجهه با یک مقاومت مهم تاریخی عقب‌نشینی کرد. شاخص اگر در روزهای آینده بتواند مجددا از این مرز حساس عبور کند می‌تواند آغاز یک فاز جدید صعودی را رقم بزند. کارشناسان دو سناریو را برای ادامه مسیر بازار سهام متصورند. در سناریوی نخست، بازار پس از یک اصلاح زمانی یا قیمتی کوتاه‌مدت، با اتکا به جریان نقدینگی و اخبار مثبت صنایع، مسیر صعودی خود را از سر می‌گیرد. در سناریوی دوم، در صورت غلبه فشار فروش در این محدوده، شاخص ممکن است وارد اصلاح موقت شود تا مجددا انرژی لازم برای شکست قله را به‌دست آورد. در شرایط فعلی بخش عمده سهام بازار همچنان با ارزش‌های جایگزین خود فاصله دارند و بسیاری از شرکت‌ها در محدوده‌هایی معامله می‌شوند که از منظر ارزش‌گذاری در سطوح پایین تلقی می‌شود. این موضوع، همراه با رشد احتمالی قیمت‌های جهانی کالا و بهبود سودآوری صنایع بزرگ، می‌تواند زمینه‌ساز ادامه روند صعودی در میان‌مدت باشد.
