کم‌کاری بورس تهران
بازار سهام در كل سال فقط ۹۵۱ ساعت فعاليت ميكند
هنوز کمتر کسی از دلیل در نظر گرفتن ۵/۳ ساعت معاملات سهام در بورس ایران با خبر است، اما به گفته برخی از فعالان و کارگزاران قدیمی‌‌در نظر گرفتن این زمان به دلیل نبود سیستم‌هایی چون کامپیوتر و استفاده از تخته و گچ و دفتر و دستک بود که با توجه به این مساله مسوولان سازمان بورس و کارگزاران در آن دوران (سال ۱۳۴۶) به زمانی نیازداشتند تا نسبت به ثبت و نگهداری آمار معاملات اقدام کنند. اما با ورود تجهیزاتی چون کامپیوتر برخی از مشکلات و موانع موجود در سر راه ثبت و بایگانی اطلاعات از بین رفت، ولی کماکان ساعت معاملات سهام بدون تغییر مانده است که با توجه به اجرای اصل ۴۴ و عرضه سهام شرکت‌های بزرگ این موضوع می‌تواند یکی از برنامه‌ها و طرح‌های مسوولان سازمان بورس و اوراق بهادار باشد تا همزمان با تغییر و تحولات پیش‌رو نسبت به زمان معاملات تجدیدنظر شود.
یک نوبت بورس ایران، دو نوبت بورس دیگران
بورس ایران از مجموع ۳۶۵ روز سال جاری با تعطیلی ۱۲۶ روزه همراه و شاهد ۲۳۹ روز کاری در عرصه معاملات سهام شرکت‌ها است که با توجه زمان روزانه معاملات از ۹صبح تا ۱۲:۳۰ دقیقه در مجموع ۹۵۱ ساعت زمان معاملات سهام و به عبارتی دقیق‌تر ۵۰ هزار و ۱۹۰ دقیقه درکل سال است.
آمار تعطیلی ۱۲۶ روزه بورس و ۲۳۹ روزه معاملات سهام با احتساب ۲۲ روز تعطیل رسمی‌‌سال و روزهای پنج‌شنبه و جمعه ۵۲ هفته به دست آمده است و با این حساب میتوان گفت که بورس ایران حدود یک سوم سال را با درهای بسته به روی معاملات پشت سر می‌‌گذارد.
در ۴ ماه نخست سال، معادن ۸ روز از تعطیلات رسمی(روزهای ۱-۲-۹-۱۲-۱۳-۲۷ فروردین و ۱۴- ۱۵ خرداد) و ۳۴ روز از تعطیلات آخر هفته و در مجموع۴۲ روز از تعطیلات سپری شده و تا پایان سال ۸۵ نیز مجموعا ۱۹۵ روزکاری برای انجام معاملات سهام در بورس ایران باقی مانده است. این آمار در حالی به دست آمده که از زمان معاملات سایر بورس‌ها حکایت از آن دارد که در سال ۲۰۰۵ میلادی بورس ترکیه (استانبول) دارای ۲۵۴ روز و بورس مالزی دارای ۲۴۷ روز کاری بودند. زمان معاملات سهام در ترکیه در دو نوبت از ۹:۳۰ لغایت ۱۲ ظهر و ۱۴ الی ۱۶:۳۰ پیگیری میشود و در بورس مالزی از ساعت ۹ صبح الی ۱۲:۳۰ ظهر و ۱۴:۳۰ بعدازظهر تا ۱۷ عصر داد و ستد سهام انجام میشود.
بورس‌های لندن و نیویورک نیز در طول سال دارای ۲۵۲ روز کاری هستند و معاملات سهام در بورس بین‌المللی لندن از ساعت ۹ صبح تا ۱۶:۳۰ به طور مستمر ادامه دارد. ساعت کار بورس نیویورک نیز از ساعت ۹:۳۰ الی ۱۶ عصر و ۱۶:۱۵ تا ۱۷ عصر پیگیری میشود.
افزایش زمان معاملات، کاهش انباشت اطلاعات
شاهین شایان آرایی از جمله کارشناسان ارشد بازار سرمایه که به طور مستمر با بورس‌های خارج از کشور در ارتباط بوده، معتقد است قاعده صحیح و منطقی هر بازار کارآمدی انجام معاملات در طول ۲۴ شبانه روز است تا وقفه‌ای در تاثیر اطلاعات بر روند قیمت سهام ایجاد نشود.
شایان آرانی میگوید: در صورت محدود بودن زمان معاملات، انباشت اطلاعات منجر به تخریب قیمت و عدم توازن و تعادل قیمت‌ها میشود.
وی بازار کارآ را بازاری تعریف میکند که اطلاعات بلافاصله در قیمت سهام لحاظ میشود تا قیمت‌های ثبت‌شده انعکاس دهنده واقعیت‌های جامعه تلقی شود.
شایان آرانی ادامه می‌دهد: بورس‌های بین‌المللی و مهم دنیا سعی کردند از ویژگی معاملات ۲۴ ساعته بازار ارز پیروی کنند و بر همین اساس راهکارهایی را در نظر گرفتند که از آن جمله دریافت دستورهای خرید و فروش سهام بعد از پایان زمان معاملات و فهرست کردن شرکت‌های بزرگ در چند بورس معتبر دنیا بود تا بدین‌وسیله سهامداران قادر باشند اطلاعات لحظه‌ای شرکت‌ها را در قیمت سهام آنها تاثیر دهند.
وی به ساعت کار بورس لندن به عنوان کاراترین بورس دنیا اشاره میکند و اطلاع رسانی آن را ۲۴ ساعته و در ۷ روز هفته معرفی میکند و میگوید: در بورس لندن معاملات واقعی سهام در سکوی اصلی از ساعت ۹ صبح تا ۱۶:۳۰ عصر و در سکوی‌های فرعی با چند ساعت کمتر به طور مستمر و یکسره انجام میشود، اما برای جلوگیری از انباشت اطلاعات شیوه جالبی در نظر گرفته شده است.
شایان آرانی توضیح می‌دهد: در این شیوه کلیه دستورهای خرید و فروش از ساعت ۷:۳۰ تا ساعت ۹ صبح و ۱۶:۳۰ تا ۱۸:۳۰ (قبل و بعد از انجام معاملات اصلی) وارد سامانه معاملات می‌شوند و کارگزاران و سهامداران برای تعیین کردن تاثیر آخرین اطلاعات و به منظور کشف واقعی قیمت سهام به طور محدودی سهامی‌‌را خرید و فروش می‌کنند تا در ساعت ۹ الی ۱۶:۳۰ قیمت واقعی معلوم و ثبت شود.
این کارشناس ادامه می‌دهد: این رویه در پایان معاملات نیز تکرار میشود تا در صورت جهش یا سقوط کاذب قیمت‌ها با وارد کردن دستورهای خرید و فروش منطقی، نرخ سهام متعادل شود. مثالی که شایان آرانی به کار می‌برد، مثال روشن و خاموش کردن خودرو در قبل و بعد از حرکت است. شایان آرانی بورس حرفه‌ای را بورسی می‌داند که در آن با استفاده از زمان بیشتر معاملات،حجم زیادی از داد و ستدها انجام شود.
وی در رابطه با ساعات مطلوب معاملات در بورس ایران بر این باور است: معاملات سهام باید در دو نوبت از ساعت ۹ تا ۱۲ ظهر و ۱۳ الی ۱۶:۳۰ انجام شود تا ضمن ایجاد فرصت استفاده برای افراد بیشتری از سرمایه‌گذاران، فشار معاملات کاسته شود و در نهایت حجم معاملات سهام و بازار ارتقا یابد. کارگزاران نیز از جمله گروه‌هایی هستند که نسبت به زمان کنونی معاملات و بهبود آن نظراتی دارند. علی اسلامی‌‌بیدگلی مدیر عامل کارگزاری رضوی به سابقه پیشنهاد افزایش ساعت معاملات در سال ۸۲ اشاره میکند و میگوید: در اواخر سال ۸۲ به دلیل هجوم گسترده مردم و نارکارآمدی سیستم معاملات و محدودیت وارد کردن دستورهای خرید و فروش پیشنهاد انجام معاملات در نوبت بعدازظهر از سوی برخی کارگزاران مطرح شد که با توجه به رکود بورس در سال ۸۳ این موضوع به بوته فراموشی سپرده شد. وی میگوید: هر چند به نظر می‌‌رسد در صورت حل مشکل سیستم فرسوده معاملات و افزایش امکان دستورهای خرید و فروش نیاز چندانی به افزایش ساعات معاملات نخواهد بود اما ایده پیگیری معاملات سهام در دو نوبت صبح و عصر می‌تواند به رعایت بخشی از استانداردهای لازم منتهی شود. اسلامی‌‌بیدگلی افزایش معاملات سهام را در کاهش نقش شایعات موثر ارزیابی میکند و پیشنهاد می‌دهد: میتوان شرکت‌ها را بر اساس میزان سرمایه و سهام شناور آزاد دسته بندی کرد و برای شرکت‌های بزرگ و حاضر در تالار اصلی ساعت معاملات بیشتری نسبت به شرکت‌های کوچک با سهام شناور محدود در نظر گرفت تا از این طریق گردش سهام از شرایط بهتری برخوردار و انگیزه شرکت‌های کوچک برای افزایش سرمایه و سهام شناور و حضور در تالار اصلی بیشتر شود.
افزایش زمان معاملات آزمایش شود
در تعریف بورس اوراق بهادار آمده است: بازاری متشکل و رسمی‌‌که سهام شرکت‌های معتبر به طور انبوه میان تعداد زیادی از خریداران و فروشندگان به طور آسان مورد خرید و فروش قرار می‌گیرد...
با توجه به همین تعریف باید در نظر داشت که از جمله نشانه‌های روشن بازار سرمایه، روان بودن معاملات و سهولت خرید و فروش سهام است. بورس ایران با توجه به مشکلاتی چون نرم افزار معاملات قدیمی‌‌و ناکار آمد، توقف نمادهای متعدد، درصد بسیار پایین سهام شناور آزاد اکثر شرکت‌ها، بالا بودن رتبه نقد شوندگی شرکت‌های متوسط و کوچک و محدود بودن ساعات معاملات با شرایطی روبه‌رو است که در صورت کنار رفتن ابرهای سنگین از آسمان بورس و عرضه سهام شرکت‌های بزرگ دولتی قادر به کنترل و ورود و خروج حجم انبوهی از سهام و سرمایه‌گذاران نخواهد بود. بر همین اساس و با تکیه بر دیدگاه‌ها
گروه‌های مختلف، پیشنهاد میشود در ابتدا با افکار سنجی از سهامداران، مدیران و کارگزاران و ... زمینه‌های افزایش معاملات سهام را به طور آزمایشی و سپس در صورت نتایج مثبت آن به طور دائم فراهم شود تا حداقل یکی از محدودیت‌هایی که مدیران سازمان بورس و اوراق بهادار قادر به حذف آن هستند از بین برود. شاید کاهش تعطیلات رسمی‌‌کشور در توان و وظیفه مدیران سازمان بورس نباشد اما میتوان با افزایش زمان معاملات در دو نوبت صبح و عصر شرایط حداقلی را برای افزایش معاملات و حضور مناسب شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران جدید مهیا کرد.
