اثر محدودیت های گازی بر صنایع پتروشیمی
عامل زیان بالقوه پتروشیمیها
امیرحسین نصر، کارشناس بازار سرمایه، در توضیح اثر قطعی گاز بر سود صنایع پتروشیمی و سایر مؤلفههای اقتصادی کشور گفت: گازی که در فصل زمستان از صنایع پتروشیمی قطع میشود عمدتا گاز متان بوده و بیشترین مصرف این گاز در صنایع متانول و اورهای است. این واحدها هم برای گاز خوراک و هم برای گاز سوخت خود از متان استفاده میکنند. دولت و قانونگذار، برای تامین پایدار گاز بخش خانگی در فصل سرد، مجبور به محدود کردن مصرف گاز صنایع میشوند.
به گفته نصر، بر اساس محاسبات امسال، سود شرکتهای متانولی بورسی میتواند تا ۹ همت و سود اورهایهای بورسی میتواند حدود ۶۸ همت برسد. بنابراین مجموع سود سالانه این دو گروه صنعتی در بورس ایران حدود ۷۷ همت است که با احتساب دلار نیمایی، معادل تقریبی یک میلیارد دلار خواهد بود.
او افزود: اگر اثر قطعی گاز را به صورت ماهانه بررسی کنیم، هر ماه قطع گاز باعث کاهش تقریبی ۸ درصدی تولید در صنایع متانولی و اورهای حاضر در بورس میشود. این کاهش تولید به معنی حدود 6.2همت عدمالنفع است که با احتساب دلار نیمایی تقریبا ۸۰میلیون دلار خواهد شد. این محاسبه تنها شامل شرکتهای حاضر در بورس است و صنایع خارج از بورس، مانند برخی واحدهای خصوصی پتروشیمی و اوره، در نظر گرفته نشدهاند.
نصر همچنین به اثر این محدودیت بر تراز تجاری و نرخ ارز اشاره کرد و گفت: در ۶ ماه نخست امسال، تراز تجاری کشور حدود 2.4میلیارد دلار منفی بوده است. اگر کاهش ۸۰میلیون دلاری تولید را در تراز تجاری در نظر بگیریم، حدود 3.3درصد از این کسری قابل جبران بود و اثر وزنی آن بر صادرات نیز حدود ۲ درصد برآورد میشود. بهاینترتیب، رفع محدودیت گاز میتوانست تا حدی از فشار وارد بر نرخ ارز بکاهد.
وی در ادامه توضیح داد: اثر این محدودیتها بر GDP کشور نیز محدود است. با توجه به اینکه تولید ناخالص داخلی ایران حدود ۴۰۰میلیارد دلار برآورد میشود، کاهش ۸۰میلیون دلاری تولید پتروشیمیها تنها حدود 0.02درصد از GDP را تحت تاثیر قرار میدهد. همچنین با در نظر گرفتن اینکه مجموع سود بازار سرمایه حدود ۱۷۰۰ همت است، افت ۸۰میلیون دلاری تولید، حدود 0.33 درصد از سود کل بازار سرمایه را کاهش خواهد داد.
نصر تاکید کرد: اگر سیاستگذاری و مدیریت بهینه در تولید و توزیع گاز انجام نشود، نهتنها صنایع پتروشیمی متضرر خواهند شد، بلکه اثرات آن بر اقتصاد کلان، ارزآوری کشور و بازار سرمایه نیز ملموس خواهد بود.
ناترازی گاز چگونه به وجود آمد؟
علی عباسی، فعال حوزه پتروشیمی با اشاره به تداوم ناترازی گاز در کشور گفت: ناترازی گاز مسالهای است که چندین سال است گریبانگیر ایران شده؛ درحالیکه ما از بزرگترین دارندگان ذخایر نفت و گاز دنیا هستیم، ضعف در مدیریت و نبود سرمایهگذاری کافی باعث شده نتوانیم از این منابع به شکل بهینه استفاده کنیم.
این کارشناس اشاره کرد ریشه اصلی این ناترازی در عدم مدیریت صحیح مخازن و کمبود سرمایهگذاری در حفاری چاهها و توسعه میادین گازی نهفته است. به گفته عباسی، بسیاری از چاههای نفت و گاز ایران عمر بالایی دارند و افت فشار طبیعی مخازن به همراه فرسودگی تجهیزات و فناوریهای قدیمی در واحدهای بهرهبرداری و پالایشگاهی باعث کاهش بازدهی تولید شده است. وقتی تولید گاز کشور کاهش پیدا کند، طبیعی است که در فصلهای سرد سال ناترازی به اوج برسد.
عباسی با اشاره به پیامدهای این وضعیت برای صنعت پتروشیمی گفت: سیاستگذاری کشور در مواجهه با ناترازی گاز به گونهای است که هر سال با شروع زمستان، گاز واحدهای صنعتی از جمله پتروشیمیها قطع میشود. در واقع، پتروشیمیها اولین قربانیان ناترازی گاز هستند.
او توضیح داد که در حال حاضر نیز با وجود اینکه هنوز وارد فصل زمستان نشدهایم، گاز برخی از واحدهای متانولسازی قطع شده است. به گفته او، این مساله در شرایطی رخ میدهد که قیمت جهانی متانول نیز کاهش یافته و توقف چندماهه تولید باعث میشود این شرکتها نتوانند صادرات داشته باشند، موضوعی که مستقیما به کاهش ارزآوری کشور منجر میشود.
این کارشناس حوزه پتروشیمی با اشاره به ظرفیت تولید متانول کشور افزود: ظرفیت تولید متانول در ایران حدود ۱۰ تا ۱۱میلیون تن در سال است، درحالیکه نیاز داخلی فقط حدود یکمیلیون تن است. حدود ۱۰میلیون تن از این محصول صادر میشود و بیشترین مقاصد صادراتی ما چین و سپس هند هستند. بنابراین هرگونه محدودیت یا قطع گاز در این واحدها عملا صادرات را مختل و درآمد ارزی کشور را کاهش میدهد.
عباسی همچنین از تاثیر ناترازی گاز بر واحدهای اورهساز گفت: تولید اوره کشور حدود ۸میلیون تن است که حدود 5.5 تا ششمیلیون تن آن صادر میشود. قطع گاز این واحدها بهویژه در دوره سهماهه زمستان، علاوه بر کاهش تولید و صادرات، سودآوری پتروشیمیها را نیز به شدت کاهش میدهد.
او ریشه اصلی این مشکلات را در سیاستگذاری نادرست در بخش مصرف و تولید گاز دانست و گفت: اولویت کشور همیشه تامین گاز خانگی بوده است. این تصمیم از نظر امنیتی و اجتماعی قابل درک است، اما مشکل اصلی در تولید است، نه در مصرف. در مدیریت مصرف خانگی و صنعتی ضعف داریم، اما مهمتر از آن، در بخش تولید گاز و سرمایهگذاری در توسعه میادین، کوتاهیهای زیادی صورت گرفته است.
عباسی هشدار داد: اگر این روند ادامه یابد، سالهای آینده برای صنعت پتروشیمی سالهای سختتری خواهد بود و ادامه این وضعیت به معنی افت صادرات، کاهش ارزآوری و زیانده شدن بخشهایی از صنعت پتروشیمی است. راهحل این مشکل، فقط سرمایهگذاری جدی در صنعت نفت و گاز و بازسازی زیرساختهای فرسوده است.
وی افزود: امیدوارم مسوولان کشور به توصیه کارشناسان حوزه انرژی توجه کنند و برای جبران عقبماندگی در توسعه میادین و زیرساختهای گازی تصمیمات جدی و عملی بگیرند؛ چرا که ناترازی گاز دیگر یک هشدار نیست، بلکه به بحرانی مزمن برای صنعت کشور تبدیل شده است.
