دلایل تلاطم در بازار کالای پروتئینی اساسی بررسی شد؛
فراز و فرود قیمت در بازار گوشت
البته با رکوردشکنی‌های قیمت گوشت در بازار شاهد اقدامات دولت برای واردات گوشت با هدف تنظیم بازار داخلی بوده‌ایم. از آنجاکه ارز ارزان به واردات این گوشت اختصاص می‌یابد، طبعا بهای آن در بازار داخلی مناسب‌تر خواهد بود. با این‌وجود فعالان صنعت دام نسبت به عدم تخصیص ارز برای واردات نهاده‌های دامی گلایه دارند. در این میان این سوال جدی را مطرح می‌کنند که چطور ارز برای واردات گوشت اختصاص داده می‌شود اما همچنان تامین نهاده‌های دامی با چالش مواجه است؟ در همین‌حال باید تاکید کرد که حتی با ورود گوشت منجمد با قیمت مصوب نیز، همچنان بهای گوشت برای مصرف خانوار به شدت بالا است؛ همین موضوع نیز زمینه کاهش سرانه مصرف گوشت قرمز را در ایران فراهم کرده است.
جست‌وجوی قیمت گوشت قرمز در بازار حکایت از آن دارد که بهای این محصول مهم و اثرگذار بر سلامت خانواده در سال‌های اخیر رشد چشم‌گیری داشته است. در ماه‌های گذشته نیز شاهد شدت گرفتن التهاب در بازار خریدوفروش گوشت بوده‌ایم. تاجایی‌که گوشت قرمز در قصابی‌ها در رنج قیمتی یک تا ۲میلیون تومان به‌ازای هر کیلوگرم به فروش رسید.
گوشت تنظیم بازار رسید
پس از شدت گرفتن جهش‌های قیمتی در بازار گوشت قرمز، وزیر جهاد کشاورزی وعده کاهش قیمت‌ها را داد و گفت: «با توجه به افزایش قیمت ارز توافقی، قیمت گوشت در بازار افزایش یافته است. با این حال، با تنظیمات انجام‌شده، پیش‌بینی می‌کنیم قیمت گوشت در آینده نزدیک کاهش یابد.»
رئیس شورای تامین دام کشور نیز با اشاره به واردات گسترده گوشت قرمز به کشور، گفت: «ما شاهد واردات گوشت قرمز با حجم بسیار زیاد در روزهای اخیر هستیم. با توجه به فراوانی و متنوع بودن انواع گوشت، در روزهای آینده شاهد کاهش قیمت در بازار خواهیم بود.»
گفتنی است وزارت جهاد کشاورزی در هفته‌های اخیر مجوز واردات ۲۴۵ هزار تن گوشت گرم، منجمد و دام زنده را صادر کرد؛ انتظار می‌رود این اقدام به تعدیل بازار گوشت منتهی شود.
همچنین انجمن واردکنندگان فرآورده‌های خام دامی با ارسال نامه‌ای رسمی به مدیران شرکت‌های واردکننده، سقف قیمت فروش گوشت‌های منجمد وارداتی را بر اساس نرخ ارز مرکز مبادله اعلام کرد. در این نامه که با استناد به مصوبات چهاردهمین جلسه کارگروه تنظیم بازار صادر شده، تاکید شده است که تعیین قیمت‌ها با هدف حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان، جلوگیری از نوسانات قیمتی و رعایت ضوابط قیمت‌گذاری کالاهای وارداتی انجام گرفته است. بر این اساس، نرخ فروش انواع گوشت منجمد گوسفندی و گوساله وارداتی با در نظر گرفتن نرخ پایه ارزی و هزینه‌های حمل، سود بازرگانی و مالیات ارزش افزوده مشخص شده است.
در ادامه نیز طی روزهای گذشته شاهد آغاز عرضه گوشت منجمد وارداتی در میادین تهران بودیم. گوشت‌های وارداتی از کشورهایی مانند روسیه، استرالیا و مغولستان وارد شده و با قیمت کمتر از ۶۰۰ هزار تومان عرضه می‌شود. هم‌اکنون روزانه حدود ۲۰۰ تن گوشت در فروشگاه‌های زنجیره‌ای عرضه می‌شود.
فارغ از مسائل مرتبط با قیمت گوشت در روزهای اخیر، بررسی دلایل صعود ادواری بهای این محصول از اهمیت بیشتری برخوردار است. دلایل متعددی برای تشریح دلایل رشد قیمت گوشت قرمز در بازار بیان می‌شود. در درجه نخست آنکه نیاز بازار داخلی به گوشت قرمز وارداتی سالانه حدود ۲۰۰ هزار تن برآورد می‌شود، درحالی‌که در نیمه نخست امسال میزان واردات گوشت قرمز به حدود ۳۰ هزار تن کاهش یافته است. عدم واردات گوشت قرمز متناسب با نیاز بازار داخلی یکی از دلایلی است که تعادل بازار گوشت قرمز را بر هم زده و درنتیجه آن شاهد التهاب قیمتی گسترده در این بخش هستیم. البته دلایل متعدد دیگری نیز بر روند رو به رشد بهای گوشت قرمز در سال جاری موثر بوده است. ازجمله مهم‌ترین این عوامل باید به خشکسالی و کاهش تولید علوفه و عدم تخصیص ارز برای واردات نهاده‌های دامی اشاره کرد. با توجه به روند رو به رشد قیمت خوراک دام، طبعا هزینه تولید گوشت قرمز نیز افزایش می‌یابد.
گفتنی است براساس اخبار، تولید نهاده دامی در سال جاری ۱۰میلیون تن کاهش یافته است. براساس اطلاعات منتشر شده توسط وزارت جهاد کشاورزی، خشکسالی و کاهش ۴۰ درصدی بارندگی در سال جاری تولید نهاده‌های دامی کشور شامل علوفه مرتعی، علوفه مزرعه‌ای، بقایای زراعی و جو را در سال جاری در مجموع حدود ۱۰میلیون تن کاهش داده است.
ریشه‌یابی دلایل رشد
جواد آزاد، فعال صنعت دامداری در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» در ارزیابی دلایل رشد بهای گوشت در بازار گفت: میزان تولید و مصرف گوشت قرمز در بازار مشخص و قابل ارزیابی و رصد است، برهمین اساس میزان واردات گوشت برای تنظیم بازار نیز قابل برآورد است. سال گذشته میزان مصرف گوشت قرمز در کشور ۹۳۷ هزار تن برآورد شد. درهمین‌حال در سال جاری نیز برای مصرف حدود ۹۵۰ هزار تن گوشت قرمز برنامه‌ریزی شده است. وی افزود: میزان نیاز کشور به واردات گوشت قرمز به سادگی قابل محاسبه و برنامه‌ریزی است، با این‌وجود در سال جاری متناسب با نیاز بازار اقدام به واردات این محصول نشده است. وی افزود: عدم تامین گوشت وارداتی در سال جاری درحالی است که در سال گذشته میزان واردات گوشت قرمز به مراتب بالاتر از نیاز بازار داخلی بود؛ هرچند واردات مازاد نیاز تاثیری بر افت قابل‌توجه بهای این محصول در بازار داخلی نداشت. بنابراین باید این‌طور ادعا کرد که برنامه‌ریزی دقیقی برای تامین گوشت مصرفی کشور وجود ندارد. درهمین‌حال از اعطای ارز ارزان یارانه‌ای برای واردات گوشت قرمز باید به‌عنوان محرک اصلی ورود مازاد نیاز این محصول به کشور در برخی سال‌ها نام برد.
این فعال صنعت دامداری در بررسی دلایل رشد بهای گوشت قرمز در سال جاری گفت: عوامل مختلفی به رشد قابل‌توجه بهای تمام شده گوشت قرمز در کشور طی سال جاری منجر شد. در درجه نخست آنکه امسال شاهد بروز خشکسالی در کشور بودیم که تامین علوفه مورد نیاز دام را با مشکل مواجه کرد. خشکسالی به‌منزله کاهش تولید علوفه در کشور است. درهمین‌حال دام سبک در ۶ ماه اول سال برای تامین خوراک به مراتع فرستاده می‌شوند. اما در شرایط خشکسالی دامدار ناچار است دام سبک را هم با علوفه و نهاده دامی سیر کند. یعنی تقاضا برای خرید علوفه و نهاده به‌مراتب بیشتر خواهد شد.
وی افزود: علوفه نیمی از غذای دام و ۵۰ درصد باقی‌مانده آن را نهاده‌های دامی تشکیل می‌دهد. با توجه به بروز خشکسالی در کشور تامین علوفه بسیار دشوار شده است. درهمین‌حال بهای این محصول تا چند برابر افزایش یافته است. در سال جاری قیمت جو و ذرت مصرفی به‌عنوان خوراک دام ۳ برابر شده است. بهای کاه که نقش علوفه دام دارد نیز از ابتدای امسال تاکنون ۴ برابر شده است.
آزاد از کمبود جدی نهاده دامی به‌عنوان دیگر کمبود جدی در این بخش نام برد و گفت: دامدار یا دسترسی به نهاده دامی ندارد یا باید آن را با قیمت چند برابری خریداری کند. ابتدای سال اشتباه آماری از میزان تولید جو ارائه شد، اما در عمل میزان تولید جو در کشور به نصف برآورد یاد شده هم نرسید. همین برآورد اشتباه مانع ورود نهاده دامی به کشور شد و درنتیجه دامداران با مشکلات بسیاری در تامین خوراک دام خود مواجه شدند. درهمین‌حال از نبود ارز و تخصیص نیافتن ارز برای واردات نهاده‌های دامی باید از دیگر چالش‌های اساسی پیش روی واردات نهاده‌های دامی نام برد.این فعال صنعت دامداری از خروج کارگران اتباع افغانستانی به‌عنوان دیگر دلیل رشد قیمت تمام شده تولید گوشت قرمز در ماه‌های گذشته نام برد و گفت: کارگران افغانستانی در سال‌های گذشته حکم کارگر ارزان را داشته‌اند، بنابراین خروج آنها از صنعت دامداری کشور به‌منزله رشد هزینه تمام شده تولید بود.
وی گفت: با وجود رشد هزینه تمام شده تولید گوشت قرمز، قیمت فروش این محصول در بازار داخلی طی هفته‌های اخیر قابل‌توجه و حتی خارج از انتظار ما افزایش داشته است. در حال حاضر قیمت هر کیلوگرم گوساله زنده ۳۰۰ تا ۳۵۰ تومان است. قیمت لاشه نیز هر کیلوگرم ۶۰۰ تومان خواهد بود. در همین‌حال بهای گوشت بی‌استخوان نیز برای هر کیلوگرم ۶۵۰ تا ۷۰۰ تومان برآورد خواهد شد. آزاد تاکید کرد: درواقع به اعتقاد من فاصله قیمت توزیع گوشت تا بهایی که به مصرف‌کننده فروخته می‌شود، بالا است.
آزاد در ادامه گفت: با وجود کمبود خوراک دام و نیاز به واردات نهاده‌های دامی در کشور، در ماه‌های گذشته متناسب با نیاز، واردات نهاده انجام نگرفته است. چطور دولت برای واردات گوشت ارز دارد، اما برای واردات نهاده دام با کمبود ارز مواجه است؟
او افزود: به اعتقاد من سودی که در واردات گوشت و ارز ارزان است، در تولید نیست. واردات گوشت برای افراد خاص سوددهی بالاتری دارد. وی در پاسخ به سوالی مبنی بر دلایل ارزان بودن بهای گوشت وارداتی در قیاس با گوشت تولید داخل گفت: گوشت وارداتی با ارز ارزان وارد می‌شود، درحالی‌که قیمت ارز در بازار آزاد از مرز ۱۰۰ هزار تومان نیز فراتر رفته است. تورم و بسیاری از هزینه‌های تولید نیز از قیمت دلار در بازار آزاد تبعیت می‌کند. بنابراین قیمت گوشت تولید داخل با بهای گوشت وارداتی قابلیت مقایسه ندارد.
ضرورت بازنگری برای ارتقای امنیت غذایی
روند رو به رشد بهای گوشت قرمز به افت سرانه مصرف این محصول در کشور منتهی می‌شود. این افت روند درحالی است که نقش و اثرگذاری گوشت قرمز در سلامت خانواده‌ها غیرقابل جایگزین است. برآوردهای متفاوتی از میزان مصرف سرانه گوشت قرمز در کشور وجود دارد. آذر ماه سال گذشته علیرضا رئیسی، معاون وقت بهداشت وزارت بهداشت سرانه مصرف گوشت را در کشور روزانه ۳۵ گرم عنوان کرد و افزود: این درحالی است که انتظار می‌رود سرانه مصرف گوشت قرمز در کشور روزانه برابر ۷۵ گرم باشد.
چنانچه سرانه مصرف گوشت قرمز روزانه برابر ۳۵ گرم باشد، سرانه مصرف این محصول در سال برابر ۱۲کیلو و ۷۰۰ گرم خواهد بود. درحالی‌که براساس اظهارات معاونت وزارت بهداشت باید این رقم سالانه برابر ۲۷.۳۷ کیلوگرم باشد. با نگاه کلی به سیاست‌های اتخاذ شده در این بخش باید تاکید کرد که برای ارتقای سطح بهداشت در جامعه از سیاستگذار انتظار می‌رود برای ارتقای مصرف گوشت در میان مردم برنامه‌ریزی کند. با این وجود در حال حاضر دورنمای روشنی برای آینده سیاستگذاری‌های این بخش نمی‌توان متصور شد.
