سیاستگذاری هوشمند،بندر تجاری رشید را به قطب گردشگری امارات تبدیل کرد
الگوی توسعه توریسم دریایی
بندر رشید که زمانی بر کارکرد تجارت دریایی متمرکز بود، امروز به یکی از جاذبه‌های برجسته گردشگری دبی تبدیل شده است. اکنون بندر رشید نه تنها نمادی از گذشته تجاری دبی محسوب می‌شود، بلکه به یک مقصد گردشگری و تفریحی مدرن در خاورمیانه تبدیل شده است. امارات حساب ویژه‌ای روی ظرفیت گردشگری این بندر و توسعه حمل‌ونقل دریایی با کارکرد توریستی برای تحقق اهداف اقتصادی خود در بخش گردشگری کرده است. سهم گردشگری در تولید ناخالص داخلی (GDP) امارات متحده عربی در سال ۲۰۳۴میلادی ۱۱درصد پیشبینی شده که این رقم برابر با بیش از ۲۷۵میلیارد درهم خواهد بود.
به گزارش «دنیای اقتصاد»، بندر رشید که به یاد شیخ رشید بن سعید آل مکتوم (امیر دبی در فاصله سال‌های ۱۹۵۸ تا ۱۹۹۰ میلادی) نام‌گذاری شده، تاریخ فعالیت پر فراز و نشیبی داشته است. این بندر در سال ۱۹۷۲ با تنها دو جرثقیل و ظرفیتی محدود در بخش باری آغاز به کار کرد، اما در مدتی کوتاه با بالفعل کردن تمام ظرفیت موجود، به یکی از مهم‌ترین بنادر منطقه تبدیل شد. با توسعه این بندر در سال ۱۹۷۸، تعداد اسکله‌ها به ۳۵ رسید و ظرفیت بندر به طور چشم‌گیری افزایش یافت. این بندر که روزگاری صرفا پذیرای کشتی‌های باری و تجاری بود، در اوایل دهه ۱۹۸۰ به‌دنبال احداث بندر جبل‌علی، بخش اعظمی از بار سنگین تجارت بین‌الملل امارات را بر زمین گذاشت. با این حال، موقعیت استراتژیک بندر رشید در مراکز سنتی تجارت دبی موجب شده که همچنان در تجارت منطقه‌ای نقشی محدود ایفا کند.
بر اساس گزارش عرب سی پورتز، پلتفرم تخصصی بنادر، بندر رشید با موقعیت استراتژیک خود در قلب مراکز تجاری سنتی دبی، هنوز هم نقشی حیاتی در تجارت دریایی منطقه دارد. «رشید» به عنوان اولین بندر مدرن دبی به دلیل قرارگیری در مسیرهای اصلی تجارت، به ویژه برای محموله‌های غیرکانتینری مانند کشتی‌های بریک-بالک (حامل محموله‌های پالت‌بندی شده) و رو-رو (حامل وسایل نقلیه چرخ‌دار) همواره واجد اهمیتی ویژه بود. نزدیکی این بندر به بازارهای خودروی دست‌دوم در دبی و همچنین حمایت سازمان حمل‌ونقل جاده‌ای امارات، فرآیند صادرات را برای تجار بسیار آسان و روان کرده بود و به همین دلیل، بندر رشید در دهه ۹۰ و اوایل قرن جدید میلادی، به قطبی مهم برای ارسال این نوع کالاها به مقاصدی چون ایران، عراق، آفریقا و هند تبدیل شد. با این حال سرنوشت این بندر نه با خدمات بار، بلکه با تمرکز بر حوزه گردشگری دستخوش تحولی بنیادی شد.
از بندر تجاری تا قطب گردشگری
در سال ۲۰۰۸، تصمیمی سرنوشت‌ساز اتخاذ شد؛ انتقال کامل فعالیت‌های بارگیری به بندر جبل‌علی و تبدیل بندر رشید به یک ترمینال کروز. این تغییر مسیر، راه را برای ورود تمام عیار بندر به دنیای گردشگری هموار کرد. بخش‌هایی از این مجموعه توسط شرکت «نخیل» بازسازی شد تا به یک منطقه مسکونی و تفریحی با ظرفیت ۲۰۰ هزار نفر تبدیل شود. همچنین با همکاری شرکت «امار»، پروژه‌ای به نام سیردانا در این منطقه اجرا شد که شامل آپارتمان‌های لوکس با چشم‌انداز دریایی است. اینها همه بندر رشید را به مقصدی جدید و رویایی برای گردشگران تبدیل می‌کند.
یکی از جاذبه‌های اصلی بندر رشید، کشتی ملکه الیزابت دوم است. این کشتی تاریخی که زمانی یکی از پرترددترین کشتی‌های جهان بود، پس از آخرین سفر خود در سال ۲۰۰۸ به دبی رسید و در بندر رشید پهلو گرفت. بعد از بازسازی کامل، از آوریل ۲۰۱۸، این کشتی به عنوان یک هتل شناور لوکس فعالیت خود را آغاز کرده و پذیرای گردشگرانی از سراسر جهان است.
امروزه بندر رشید با ترکیبی از تاریخ و مدرنیته، نه تنها یادآور شکوه دریایی دبی در سده‌های گذشته است، بلکه با امکانات پیشرفته و پروژه‌های نوآورانه، چشم‌انداز درخشانی را در صنعت گردشگری این خطه ترسیم می‌کند. این ترمینال مدرن می‌تواند به طور همزمان میزبان هفت کشتی کروز باشد. از این بندر می‌توان به شهرهای معروف خلیج فارس مانند مسقط، دوحه و ابوظبی سفر کرد و از جاذبه‌هایی مانند بازارهای طلا، سافاری صحرایی و بلندترین ساختمان جهان لذت برد.
کروز نوعی از کشتی‌های بزرگی است با امکانات تفریحی گوناگون که برخلاف کشتی‌های اقیانوس‌پیما که مسافران را از نقطه‌ای به نقطه دیگر در اقیانوس جابه‌جا می‌کند، خدمات یک سفر رفت و برگشتی را به گردشگران ارائه می‌کند؛ سفری که می‌تواند یک روز تا چند هفته به طول بیانجامد و در نهایت در مبداء پایان یابد. در این نوع کشتی‌ها اولویت با اقامت و سرگرمی درون کشتی است. بازار کشتی‌های کروز در دنیا، حدود ۴۰میلیارد دلار درآمد دارد که انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۹ به حجم بازار حدود ۵۳میلیارد دلاری نیز برسد. این کشتی‌ها در واقع نوعی استراحتگاه مدرن و شناور است که با رستورا‌ن‌های متعدد، سرگرمی‌های مختلف و فعالیت‌های ورزشی، گزینه جذابی برای گذران تعطیلات به شمار می‌آید.
گزینه‌های دسترسی به «رشید»
بر اساس گزارشی از «ابویت تو کروز (وب‌سایت تخصصی بریتانیایی حاوی اطلاعات جامع و به‌روز درباره سفرهای کروز و بنادر جهان)» دسترسی به بندر رشید در دبی بسیار آسان است و گزینه‌های متنوعی برای آن وجود دارد. برای افرادی که به دنبال سفری اقتصادی هستند، اتوبوس‌های عمومی گزینه مناسبی است؛ با استفاده از خط ۱۰۴ به راحتی می‌توان به بندر رسید و هزینه‌ای معقول بین ۷ تا ۱۱درهم پرداخت کرد.
مترو نیز گزینه‌ای سریع و مناسب است؛ کمااینکه از ایستگاه پالم دیره تنها پنج دقیقه پیاده‌روی تا بندر فاصله وجود دارد.برای سفری سریع و راحت، تاکسی بهترین انتخاب است. هزینه مسیر از مرکز شهر حدود ۷۰ تا ۹۰ درهم خواهد بود. همچنین می‌توان از اپلیکیشن‌های محبوب اشتراک‌سواری مانند اوبر استفاده کرد که با هزینه‌ای حدود ۸۰ درهم، این امکان را فراهم می‌کنند که پیش از حرکت، از نرخ سفر مطلع شد. اگر گردشگران به دنبال تجربه‌ای لوکس‌تر باشند، ترانسفر خصوصی بهترین گزینه خواهد بود. این سرویس علاوه بر حمل‌ونقل، خدمات جانبی مانند کمک در حمل چمدان و هماهنگی با زمان‌بندی دقیق کروز را نیز شامل می‌شود. با این گزینه‌ها، سفر به بندر رشید به سادگی هر چه تمام‌تر انجام خواهد شد.
بندر رشید با امکانات گسترده و مدرن، تجربه‌ای لذت‌بخش را برای مسافران فراهم می‌کند. دیوار اسکله‌ای به طول ۲.۳کیلومتر، ظرفیت پذیرش همزمان هفت کشتی بزرگ را دارد. داخل ترمینال، کافه‌ها و فروشگاه‌های متنوعی برای صرف نوشیدنی و خوراکی‌های سریع در دسترس هستند. مسافران می‌توانند در پنج مرکز تجاری از اینترنت بی‌سیم رایگان بهره‌مند شوند. ترمینال داخلی با مساحتی حدود سه‌هزار مترمربع، خدمات کاملی از جمله صرافی و فروشگاه‌های متنوع را ارائه می‌دهد. یکی از ویژگی‌های برجسته این ترمینال، سیستم هوشمند ردیابی چمدان است که خیال مسافران را از بابت وسایل همراهشان راحت می‌کند.
برای مسافران لوکس، سالن‌های VIP با اولویت سوار شدن به کشتی فراهم شده و صف‌های ویژه تاکسی، رفت‌وآمد آسان به شهر را تضمین می‌کند. فرآیندهای گمرک و مهاجرت در بندر رشید نیز، سریع و کارآمد است. ایستگاه‌های الکترونیک ۷۲درصد از امور گمرکی را به صورت خودکار انجام می‌دهد و شهروندان امارات می‌توانند از دروازه‌های هوشمند با تایید هویت بیومتریک استفاده کنند. سیستم RFID چمدان‌ها را ردیابی می‌کند و فرآیند تحویل معمولا کمتر از ۱۲ دقیقه زمان می‌برد. برای خانواده‌ها، سالمندان و افراد دچار معلولیت، خطوط ویژه‌ای در نظر گرفته شده و کارکنان بندر با تسلط به ۱۴ زبان مختلف، از ابتدا تا انتهای سفر، مسافران را همراهی می‌کنند.
در ۹ ماه اول سال ۲۰۱۷، گمرک بندر رشید به لطف نوآوری‌های هوشمند، نزدیک به ۶۰۷ هزار تراکنش را با موفقیت به انجام رساند که ۷۲ درصد آنها به صورت الکترونیکی صورت گرفت. گمرک دبی با ارائه محصولات و دستگاه‌های نوآورانه، رشد چشمگیر خود را حفظ کرده است. این دستگاه‌ها به مشتریان کمک می‌کند تا فرآیندهای گمرکی خود را در کمترین زمان ممکن به پایان برسانند.
با استقرار دستگاه‌های سلف‌سرویس خودکار برای صدور کارت گمرکی، دیگر نیازی به ایستادن در صف‌های طولانی نیست. این سیستم جدید به دلیل سهولت کاربری، محبوبیت زیادی پیدا کرده است؛ طوری که در سال ۲۰۱۵، حدود ۷۷۰ هزار کارت گمرکی برای وسایل حمل‌ونقل و ماشین‌آلات صادر شد. این دستگاه‌ها با صرفه‌جویی روزانه بیش از هفت‌هزار دقیقه زمان را برای یک‌هزار مشتری، به استفاده بهینه از نیروی انسانی در بندر کمک کرده‌اند. فرآیند نوآوری در این بندر به طور مداوم ادامه دارد تا فرآیندهای گمرکی را ساده‌تر و کارآمدتر کند. پس از عبور از گمرک، بندر رشید شما را در فاصله کوتاهی از جاذبه‌های کم‌نظیر دبی قرار می‌دهد. هتل شناور در کشتی تاریخی ملکه الیزابت دوم، دهکده میراث دبی که فرهنگ و زندگی سنتی بادیه‌نشینان را به نمایش می‌گذارد و خانه تاریخی شیخ سعید آل‌مکتوم، اقامتگاه سلطنتی قرن نوزدهم، از دیدنی‌های پیرامون این بندر است. برای دوستداران خرید، بازار طلای دبی با بیش از ۳۰۰ فروشگاه جواهرات، فرصتی عالی برای گشت‌وگذار فراهم می‌کند. در نهایت، امکان بازدید از برج خلیفه، بلندترین ساختمان جهان نیز با یک سفر ۱۵ دقیقه‌ای به‌وسیله تاکسی میسر است.
تاثیر اقتصادی و آینده بندر رشید
بر اساس گزارشی از لجستیک‌ایران(وب‌سایت تخصصی در زمینه حمل‌ونقل و لجستیک) تحول بندر رشید از یک بندر باربری به یک ترمینال کروز، تاثیر قابل‌توجهی بر اقتصاد دبی داشته است. این بازسازی، سرمایه‌گذاری عظیمی را در حوزه زیرساخت‌ها و گردشگری جذب و به تنوع‌بخشی اقتصاد بندر، کمک کرده است.
در چشم‌انداز آینده، بندر رشید آماده است تا نقش حیاتی خود را در صنعت دریایی دبی حفظ کند. موقعیت استراتژیک و امکانات پیشرفته، این بندر را به مکانی ایده‌آل برای پشتیبانی از اهداف دبی در تبدیل شدن به یک مرکز جهانی دریانوردی تبدیل کرده است. سرمایه‌گذاری‌های مداوم در زیرساخت و خدمات، ظرفیت بندر را برای پذیرش همزمان کشتی‌های کروز و عملیات باربری افزایش خواهد داد و جایگاه آن را در تجارت دریایی منطقه مستحکم خواهد کرد.
در نهایت، سفر بندر رشید از یک بندر تجاری به یک ترمینال کروز پیشرفته، نمادی از رویکرد پویا و آینده‌نگر دبی در توسعه اقتصادی و تجارت دریایی است. موقعیت استراتژیک، زیرساخت‌های قدرتمند و توانایی آن در سازگاری با تغییرات، بندر رشید را به یکی از بازیگران کلیدی صنعت دریایی منطقه تبدیل کرده است. با تداوم سرمایه‌گذاری‌ها بندر رشید همچنان جایگاه خود را به عنوان قطب گردشگری دبی حفظ خواهد کرد. با ادامه رشد و تحول دبی، بندر رشید بدون شک یکی از ستون‌های موفقیت دریایی این شهر باقی خواهد ماند.
غفلت از چابهار
به گزارش «دنیای اقتصاد»، بندر رشید امارات با وجود ماهیت دست‌ساز و وسعت محدود (سه کیلومترمربع)، تنها به واسطه سیاستگذاری دقیق کارکردی با تمرکز بر صنعت توریسم دریایی، به نمادی از تلفیق تاریخ، فرهنگ و مدرنیته در این کشور تبدیل شده و آینده‌ای روشن در صنعت دریایی منطقه پیش رو دارد. اما در ایران با وجود اینکه ظرفیت فرهنگی و تمدنی ویژه‌ای برای جذب گردشگر در شهرستان و به طور مشخص بندر چابهار وجود دارد،
از سیاستگذاری موثر در بخش گردشگری دریایی پرهیز شده و تقریبا سند بالادستی در این بخش وجود ندارد. به جز تعداد انگشت‌شماری از کشتی‌های تفریحی و توریستی با ظرفیت چند ۱۰ نفر، هیچ امکان قابل‌توجهی برای حمل‌ونقل دریایی با ماهیت توریستی در بنادر ایران پیشبینی نشده است؛ آن هم در شرایطی که تعدد بنادر واقع در نوار ساحلی جنوب کشور، امکان پهنه‌بندی موضوعی فعالیت بنادر را فراهم کرده است.
چابهار از نظر آب‌وهوایی ویژگی خاصی دارد؛ طوری که گرم‌ترین نقطه کشور در زمستان و خنک‌ترین بندر جنوبی ایران در تابستان است. افزون بر این، برخورداری از سواحل بکر و عوارض طبیعی خاص، در عین ویژگی‌های فرهنگی ممتاز و محصولات بومی منحصر به فرد که هر یک می‌تواند به منزله یک جاذبه توریستی مورد توجه گردشگران قرار گیرد، همگی از ویژگی‌های ممتازی است که اگر در سیاستگذاری اقتصاد دریامحور در نوار ساحلی مکران مورد توجه قرار می‌گرفت،
اکنون بندر چابهار می‌توانست پاسخگوی بخشی از تقاضای دریانوردی توریستی در خلیج فارس باشد. به‌رغم اینکه همواره برخی محدودیت‌های قانونی به منزله مانعی در برابر توسعه گردشگری در ایران تلقی می‌شود، اما به نظر می‌رسد خلأ سیاستگذاری و به دنبال آن نبود خلاقیت، عامل اصلی رکود گردشگری دریایی و در نگاه کلی، رکود انواع گردشگری در ایران است. مسافرت دریایی با کشتی‌های توریستی در کنار پیشبینی اقامتگاه‌هایی که در عین برخورداری از پشتوانه تاریخی در طراحی و خدمات، دسترسی به امکانات مدرن را برای مسافران فراهم می‌کند، و البته همه اینها می‌تواند در چارچوب و بستری خلاقانه برای پاسخ به نیاز گردشگران مسلمان طراحی شود.
کارکرد صرفا تجاری بندر چابهار در واقع ناشی از نادیده انگاشتن ظرفیت‌های ممتازی است که این بندر برای جذب گردشگر دارد. کروز سواری شاید آخرین گزینه‌ای است که شاید روزی در برنامه توریستی این منطقه گنجانده شود؛ اما ده‌ها گزینه دیگر وجود دارد که با کمی خلاقیت و برنامه‌ریزی، می‌توان به آنها رجوع کرد. ترمینال‌های مسافری و ناوگان دریایی مدرن و جذاب در ساحل عمان، یک جزء از بسته خدمات گردشگری است که در منطقه‌ای مثل چابهار که از قدمت تاریخی برخوردار است، باید توسعه پیدا کند و این همه در سایه یک سیاستگذاری و پهنه‌بندی هوشمند خدمات دریایی میسر است.
