ایران چگونه آماده ورود به فاز اجرایی سیاست کربنصفر دریایی می‌شود؟
سوخت جایگزین برای کشتی‌ها
ناوگان دریایی ایران، دوگانه‌سوز می‌شود؟
به گزارش «دنیای اقتصاد»، تحقیقاتی برای استقرار سوخت جایگزین در ناوگان دریایی ایران در حال انجام است و مسیر همکاری ملی برای توسعه این فناوری کلیدی شکل گرفته است.
طرحی که می‌توان از آن به اختصار با عنوان «مالیات کربن در بخش کشتیرانی» یاد کرد، در صورت تصویب در آبان‌ماه، از سال ۲۰۲۷ میلادی به اجرا گذاشته خواهد شد. این طرح در واقع سیاستی متکی بر جریمه ناوگان دریایی متناسب با میزان آلایندگی است که نظر موافق اکثریت اعضای سازمان بین‌المللی دریانوردی را جلب کرده و در صورتی که تا اکتبر امسال (میانه پاییز) تصویب شود، از سال ۲۰۲۷ اجرایی خواهد شد.
این طرح شرکت‌های کشتیرانی را ملزم می‌کند به استانداردهای مشخصی از انتشار گازهای گلخانه‌ای دست پیدا کنند یا بابت کاستی عملکرد خود، جریمه بپردازند. به این ترتیب فارغ از مساله مکانیسم ماشه، ایران ناگزیر باید با سرمایه‌گذاری در حوزه ارتقای کیفی ناوگان دریایی، خود را برای شرایط جدید پس از تصویب این طرح آماده کند. اکنون متخصصان و کارشناسان حوزه دریایی در صدد چاره‌جویی برای شیفت به سوخت جایگزین در ناوگان دریایی ایران هستند و برای این منظور، شش راهکار کلیدی ارائه دادند.
از جمله استقرار سوخت متیل/اتیل الکل به عنوان سوخت جایگزین در ناوگان دریایی ایران، بررسی سوخت دی‌متیل اتر (DME) به عنوان سوخت جایگزین، ارزیابی سوخت‌های زیستی دریایی و تاثیر آنها بر کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، بررسی فیشر دیزل، ارزیابی هیدروژن به عنوان سوخت دریایی و در نهایت استقرار سوخت ترکیبی به عنوان سوخت جایگزین در ناوگان دریایی کشور. این برنامه‌ها با هدف کاهش انتشار کربن، افزایش کارآیی عملیاتی و بهره‌برداری از فناوری‌های نوین در ناوگان دریایی کشور مطرح شده و امکان عملیاتی‌سازی آنها در مراحل بعدی بررسی خواهد شد.
تشکیل کارگروه ملی برای توسعه سوخت جایگزین
به‌تازگی کارگروه ملی همکاری برای توسعه و استقرار سوخت جایگزین در ناوگان دریایی کشور نیز تشکیل شده است. این کارگروه با مشارکت فعال کمیته دانشجویی انجمن مهندسی دریایی ایران و همکاری نهادها و شرکت‌ها شکل گرفته و نقش پیشرو و هماهنگ‌کننده را ایفا می‌کند. زیرساخت‌های لازم برای جمع‌آوری، تحلیل و مستندسازی دانش مرتبط با سوخت‌های جایگزین نیز فراهم شده است. این اقدام امکان تصمیم‌گیری دقیق و عملیاتی در سطح ملی را فراهم می‌کند و همکاری یکپارچه میان دانشگاه‌ها، صنایع، سازمان‌ها و نهادهای دولتی، از جمله نمایندگان مجلس، را ممکن می‌سازد.
کمیته دانشجویی انجمن مهندسی دریایی ایران هم نقش کلیدی در تولید و انتقال دانش تخصصی داشته و حضور جوانان نخبه، مسیر تربیت نیروی متخصص برای آینده ناوگان کشور را هموار کرده است. با شکل‌گیری این کارگروه، تمام ذی‌نفعان امکان بهره‌برداری یکپارچه از دانش و تجربیات تخصصی را خواهند داشت و این همکاری ملی، به ویژه در زمینه کاهش انتشار کربن و استقرار سوخت‌های ترکیبی، گامی عملی و بلندمدت برای توسعه پایدار ناوگان دریایی کشور محسوب می‌شود.
نقش جوانان در پروژه سوخت جایگزین
حسن‌رضا صفری، رئیس انجمن مهندسی دریایی ایران در این رابطه تاکید کرد که همکاری بین سازمان‌ها و شرکت‌های دریایی، از جمله شرکت ملی نفتکش، سازمان بنادر و دریانوردی و سایر کشتیرانی‌ها، برای پیشبرد این پروژه به صورت متحد و هماهنگ در جریان است. صفری گفت: در انجمن مهندسی دریایی، تمام الزامات و چارچوب‌های لازم برای اجرای این طرح را آماده کرده‌ایم تا شرکت‌های دریایی و تصمیم‌گیران بتوانند به راحتی این اطلاعات را پردازش و تصمیمات لازم را اتخاذ کنند.
وی با تقدیر از مشارکت فعال جوانان نخبه دانش‌آموخته در این پروژه افزود: برای اولین بار جوانان در چنین سطحی اجازه حضور و ایفای نقش پیدا کرده‌اند و ما به این تلاش‌ها افتخار می‌کنیم. هدف ما ایجاد فضایی است که جوانان بیش از پیش احساس غرور، افتخار و اثربخشی کنند و مسیر پیشرفت حرفه‌ای خود را در حوزه دریایی به شکل عملی و موثر بسازند.
صفری بر اهمیت استمرار این همکاری‌ها و بهره‌گیری از ظرفیت جوانان در توسعه فناوری‌های جایگزین در ناوگان دریایی تاکید کرد و اعلام آمادگی کرد که موسسه رده‌بندی ایرانیان و انجمن مهندسی دریایی ایران در این مسیر حداکثر حمایت و همکاری را ارائه خواهند داد.
اهمیت مدیریت دانش
حسین روستا، نماینده سازمان صنایع دریایی و رئیس کارگروه مدیریت دانش انجمن مهندسی دریایی ایران نیز در نشستی که به‌منظور بحث و تبادل نظر پیرامون تعیین سوخت جایگزین برای ناوگان کشتیرانی ایران برگزار شد، به بررسی اهمیت مدیریت و بهره‌برداری از دانش در فرآیند توسعه سوخت جایگزین در ناوگان دریایی کشور پرداخت. وی توضیح داد که تولید و به‌کارگیری سوخت‌های جایگزین نیازمند همکاری سه گروه اصلی دانشی است؛ دانشگاه‌ها، صنایع و نهادهای دولتی. روستا تاکید کرد: دانش اولیه و علمی تولید سوخت توسط دانشگاه‌ها فراهم می‌شود، اما صنایع و نهادهای اجرایی نیز باید امکان استفاده عملی از این دانش را فراهم کنند تا تولید سوخت با موفقیت انجام شود.
وی افزود: بهره‌برداری موثر از دانش، مستلزم استفاده از ابزارهای مدیریتی و ارزیابی داده‌ها است و تجربه شخصی بنده نشان داده که ابزارهای مدرن می‌توانند شناسایی دانش موجود و پایدارسازی آن را ممکن کنند. روستا در ادامه اظهار کرد: یکی از گام‌های کلیدی در توسعه فناوری، ثبت و مستندسازی دانش پایدار است. دانش تجربی و علمی باید در چارچوبی منسجم و یکپارچه سازماندهی شود تا قابلیت استفاده عملی داشته باشد. وی همچنین به تجربه یک‌ساله کار با ابزارهای فناورانه اشاره کرد و بیان کرد که این فرآیند امکان شناسایی کارگروه‌ها و دانشجویان توانمند را فراهم کرده و منجر به تولید نمونه‌های آزمایشگاهی و محصولات اولیه شده است.
دکتر روستا تاکید کرد: دانش پایدار و ثبت‌شده می‌تواند به عنوان پایه‌ای برای تصمیم‌گیری‌های کلان و توسعه فناوری در سطح ملی مورد استفاده قرار گیرد. رئیس کارگروه مدیریت دانش انجمن مهندسی دریایی ایران در پایان خاطرنشان کرد که استفاده موثر از دانش موجود و ایجاد ساختارهای مدیریتی مناسب، باعث سرعت بخشی به فرآیند تحقیق و توسعه سوخت‌های جایگزین در ناوگان کشور می‌شود و همکاری دانشگاه‌ها، صنایع و نهادهای دولتی در این مسیر امری ضروری است.
انتخاب بهینه؛ سوخت ترکیبی
شیرین جعفری، کارشناس کنوانسیون‌ها و مقررات دریایی و رئیس کمیته دانشجویی انجمن مهندسی دریایی، گزارشی از چگونگی استقرار سوخت جایگزین در ناوگان حمل‌ونقل دریایی کشور ارائه کرد. وی توضیح داد که تمرکز تحقیقات، بر استفاده از سوخت ترکیبی با هدف کاهش انتشار کربن است. این سوخت ترکیبی شامل ترکیب سوخت‌های کربنی موجود با اتانول و متانول است که قادر به کاهش انتشار کربن تا ۶۰ درصد است.
مهندس جعفری تاکید کرد که سایر سوخت‌ها با کاهش کربن کمتر (۱۰ تا ۳۰ درصد) در مرحله اول کنار گذاشته شده و تمرکز اصلی بر سوخت‌های دارای بیشترین اثرگذاری است. وی در توضیح شیوه اجرایی استفاده از سوخت ترکیبی گفت: می‌توانیم این سوخت‌ها را در کشتی‌های دوگانه‌سوز استفاده کنیم یا با سیستم تانک‌های ترکیبی مخلوط کنیم تا هزینه‌ها کاهش یابد و تغییرات در موتورهای موجود حداقل باشد.
جعفری به چالش‌های فنی مرتبط با استفاده از این سوخت‌ها نیز اشاره کرد، از جمله نیاز به افزایش یا بازنگری مخازن ذخیره و بانکرینگ، بررسی مواد لوله‌کشی و اتصالات برای مقاومت در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی، بهبود عملکرد پمپ‌ها و سیستم فیلتراسیون و اصلاحات در انژکتورها، نازل‌ها و سیستم کنترل الکتریکی موتور. وی همچنین خاطرنشان کرد: استفاده از سوخت ترکیبی نیازمند سیستم پیش‌پاشش مرحله‌ای است تا احتراق پایدار و کیفیت بالای عملکرد موتور تضمین شود.
جعفری تاکید کرد که اولویت تحقیق و اجرا در کوتاه‌مدت و میان‌مدت بر سوخت‌های اتانول و متانول خواهد بود و به صورت موازی، امکان بررسی سایر سوخت‌ها از جمله آمونیاک و هیدروژن نیز وجود دارد. او همچنین پیشنهاد کرد که استفاده از گاز مایع طبیعی (LNG) به‌عنوان یک گزینه دوره گذار در فاز اول می‌تواند بسیار موثر باشد، چرا که به کمترین تغییر در ساختار موتور نیاز دارد و به موازات استفاده از سوخت ترکیبی می‌تواند به کاهش انتشار کمک کند.
وی افزود: گام مهمی برای تدوین استاندارد ملی سوخت جایگزین دریایی در حال پیمودن است و با همکاری سازمان ملی استاندارد و موسسات رده‌بندی، می‌توان راهکاری عملی و قابل اجرا در این بخش پیدا کرد.
