هیاتهای عالیرتبه ایران و چین در پکن با یکدیگر دیدار و گفت‌وگو کردند؛
تاکید «شی» بر روابط برد-برد با تهران
روسای جمهور ایران و چین در دیدار با یکدیگر، ضمن اشاره به ظرفیت‌ها، زمینه‌ها و نیز اراده سران دو کشور برای گسترش همکاری‌ها، بر علاقه‌مندی و آمادگی برای ارتقای سطح روابط با نگاه به آینده و از جمله اجرای حداکثری توافق جامع ۲۵ساله فیمابین، تاکید کردند. پزشکیان عصر روز گذشته به وقت محلی، در دیدار با شی جین پینگ، رئیس‌جمهوری خلق چین، ضمن ابلاغ سلام‌های گرم رهبر معظم انقلاب اسلامی به وی، گفت که ابتکار رئیس‌جمهور چین در زمینه حکمرانی جهانی مورد تایید و توجه ایران نیز هست. رئیس‌جمهور با بیان اینکه آماده‌ایم در هر شرایطی تشریک مساعی بین دو کشور را تداوم بخشیم تا روابط ایران و چین به سطح حداکثری ارتقا یابد، افزود: «آمریکا در راستای تداوم و توسعه سیاست یکجانبهگرایی به خود اجازه تهاجم به کشورهای مختلف را می‌دهد و اکنون دیگر در این زمینه حد و مرزی نمی‌شناسد.»
پزشکیان با تاکید بر اینکه چین می‌تواند روی ایران به عنوان کشوری دوست و متحدی قوی و مصمم حساب کند، تصریح کرد: «هدف اصولی و بنیادی ایران تثبیت و تقویت صلح و امنیت در منطقه است؛ باید مانع ظلم و تجاوز و یکجانبهگرایی شویم. ایران خواهان جهانی است که در آن قانون و ارتباط کشورها از موضع برابر حکمفرما باشد، نه زور، تحمیل و تجاوز.» رئیس‌جمهور با بیان اینکه ایران معطوف به موضع اصولی رهبر معظم انقلاب اسلامی آماده و علاقه‌مند به گسترش همه‌جانبه روابط و همکاری‌ها با چین است، گفت: «آماده همکاری برای اجرای همه مفاد توافق جامع ۲۵ساله دو کشور هستیم و می‌توانیم با پیگیری سازوکارهای لازم، عمل‌گرایی هدفمند و هوشمند را در دستور کار خود قرار دهیم.»
رئیس‌جمهور چین نیز در این دیدار با تاکید بر اینکه آماده و مایل هستیم با نگاه به آینده روابط خود با ایران را توسعه دهیم، گفت که تسریع در اجرای توافقات پیشین دو کشور از جمله در دیداری که در قازان داشتیم، قابل پیگیری است؛ چین آماده و علاقه‌مند به گسترش همکاری‌ها با ایران در عرصه‌های مختلف است. شی جین پینگ حمله به ایران را نقض آشکار اصول بین‌المللی و قواعد حقوقی توصیف و تصریح کرد: «زور هرگز راهی برای حل مشکلات نیست.» وی افزود: «ایران شریک راهبردی ماست و باید برای تقویت سازمان همکاری شانگهای در راستای مقابله با یکجانبهگرایی با یکدیگر به طور جدی همکاری کنیم.»
رئیس‌جمهور چین با بیان اینکه به عدالت و انصاف پایبندیم و حقوق مشروع ایران برای استفاده صلح‌آمیز هسته‌ای را به رسمیت می‌شناسیم، گفت: «طی سال‌های اخیر، با وجود تحریم‌های آمریکا و کشورهای غربی، زمینه تداوم همکاری‌ها را ایجاد کرده‌ایم و در‌حال‌حاضر نیز آماده‌ایم به صورت برد-برد روابط خود را در همه زمینه‌ها به‌ویژه در عرصه مواصلاتی گسترش دهیم.» پس از این دیدار مهدی سنایی، مشاور سیاسی رئیس‌جمهوری، با اشاره به گفت‌وگوی رؤسای جمهور ایران و چین، در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «گفت‌وگو سازنده و راهگشا بود و طیفی از مسائل راهبردی و دوجانبه نیز مطرح و توافقات خوبی حاصل شد.» از دیگر برنامه‌های روز گذشته رئیس‌جمهور می‌توان به گفت‌وگوی مشروحی که با شبکه تلویزیون مرکزی چین CCTV داشت، اشاره کرد. رئیس‌جمهور در بخشی از این گفت‌وگو و در پاسخ به سوالی درباره فعال شدن مکانیسم ماشه گفت: «این مساله مصداقی از استانداردهای دوگانه‌ای است که کشورهای حامی یکجانبهگرایی آن را اعمال و دنبال می‌کنند. همان کسانی که توافق برجام را نقض کرده‌اند، حالا مدعی عمل نکردن ایران به تعهداتش هستند.»
پزشکیان در پاسخ به سوالی درباره احتمال تکرار تجاوز نظامی رژیم صهیونیستی به ایران گفت که ایران به دنبال جنگ و ناآرامی نبوده و نیست، اما نشان داده که به‌خوبی توان دفاع مقتدرانه از خود را دارد. رئیس‌جمهور درباره تعامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز توضیح داد: «آژانس رفتار صادقانه‌ای با ایران نداشت، اما با این وصف ما آماده همکاری در چارچوب‌های پذیرفته‌شده بین‌المللی و فارغ از استانداردهای دوگانه هستیم.» وی با اشاره به اینکه جلب همراهی کشورهایی که در مقابله با یکجانبهگرایی در کنار چین هستند بسیار مهم است، افزود: «نباید اجازه داد زیاده‌خواهی‌های کشورهای تمامیت‌خواه از طریق سیاست‌هایی نظیر اعمال تحریم‌های ظالمانه، این کشورها را از این مسیر کنار بگذارد.» همچنین پزشکیان ابتکار کمربند-راه را محصول نگاه استراتژیک رئیس‌جمهور چین عنوان کرد که در راستای کمک به گسترش همکاری‌ها برای رسیدن به صلح، امنیت و شکوفایی طراحی شده است.
المانیتور و شورای آتلانتیک، آینده روابط ایران و چین در نظام بین‌الملل متلاطم را بررسی کردند
دوراهی پکن در قبال تهران
دنیای اقتصاد: مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، به منظور شرکت در بیست و پنجمین نشست سران سازمان همکاری شانگهای، شامگاه یکشنبه ۹ شهریور، وارد شهر تیانجین چین شد. رئیس‌جمهور ایران پس از شرکت در اجلاس شانگهای در شهر تیانجین روز سه‌شنبه 11شهریور وارد پکن شد. پزشکیان در جریان سفر به پکن با شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، دیدار کرد. در این دیدار، دو طرف درباره توسعه روابط دوجانبه، گسترش همکاری‌های اقتصادی و تجاری و همچنین مسائل مهم منطقه‌ای و بین‌المللی گفت‌وگو و تبادل نظر کردند. گفتنی است که این نخستین سفر پزشکیان در قامت رئیس‌جمهور به چین است، سفری که با توجه به شرایط کشور در ابعاد مختلف، مهم و قابل‌توجه است.
سفر پزشکیان به پکن در حالی صورت می‌گیرد که تنش‌ها در سطح بین‌المللی پس از فعال‌سازی مکانیسم ماشه از سوی سه کشور اروپایی (بریتانیا، آلمان و فرانسه) بالا گرفته است. در همین رابطه، دوشنبه 10شهریور، وزرای خارجه ایران، چین و روسیه با ارسال نامه مشترکی به دبیرکل سازمان ملل متحد و رئیس شورای امنیت، با رد تلاش سه کشور اروپایی جهت احیای قطعنامه‌های لغوشده شورای امنیت علیه تهران، تصریح کردند که اعلان ارسالی سه کشور اروپایی به شورای امنیت برخلاف رویه‌های مندرج در برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ و فاقد مبنای حقوقی لازم است و باید باطل و بلااثر در نظر گرفته شود. در بخشی از نامه مشترک وزرای خارجه، آمده است: اقدام وزرای خارجه سه کشور اروپایی به وضوح مغایر با قطعنامه مذکور است و بنابراین، ذاتا از نظر حقوقی و رویه‌ای معیوب تلقی می‌شود. در این نامه تصریح شد که مسیری که تروئیکا در پیش گرفته است، اختیار و کارکردهای شورای امنیت سازمان ملل متحد را مورد سوءاستفاده قرار داده و همزمان اعضای آن و همچنین جامعه بین‌المللی را در مورد ریشه‌های اختلال در اجرای برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ گمراه می‌سازد.
از سوی دیگر، رئیس‌جمهور چین در دیدار همتای ایرانی خود در پکن، با اشاره به متعهد بودن ایران به مقررات منع اشاعه تسلیحات اتمی، گفت که پکن برای حق برخورداری ایران از انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای احترام قائل است و از این کشور در حفاظت از حاکمیت ملی و تمامیت ارضی خود حمایت می‌کند. بنا به گزارش ریا نووستی، شی در ادامه عنوان کرد که روابط تهران-پکن در شرایط متلاطم بین‌المللی آزموده شده و به شکل پایدار و موفقیت‌آمیز توسعه می‌یابد. این تحولات در حالی صورت می‌گیرد که گمانه‌زنی‌ها درباره گزینه‌های چین در صورت بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران بالا گرفته است. المانیتور 28 اوت طی گزارشی عنوان کرد که با فعال‌سازی مکانیسم ماشه از سوی غرب، چین باید تصمیم بگیرد که برای اتحاد استراتژیک خود با ایران تا چه حد و اندازه‌ای حاضر به خطر کردن است. المانیتور در ادامه عنوان کرد که بازگشت مجدد تحریم‌ها می‌تواند مسیر روابط دوجانبه را در حوزه تجاری دستخوش تغییر کند.
ارتباط اقتصادی میان چین و ایران سال‌هاست که مسیر یکدست و مولدی را طی کرده است. چین بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران است و حدود 90درصد از صادرات تهران در این حوزه راهی این کشور می‌شود. برآوردها حاکی از آن است که چین در نیمه نخست سال ۲۰۲۵ بیش از ۱۳درصد نفت وارداتی خود را از ایران تامین کرده است. بنابراین ایران به‌عنوان کشوری با ظرفیت تولید پایدار، گزینه‌ای مهم برای چین در زمینه تامین بخشی از این نیاز محسوب می‌شود.
این در حالی است که بنا به گزارش اویل پرایس، از زمان بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، با قرار گرفتن بیش از ۴۰۰ نفتکش در فهرست سیاه و هدف‌گیری مستقیم حدود ۵۰ فرد مرتبط با ایران و ۲۰ شرکت، فشار واشنگتن بر تهران و متحدانش به سطوح بی‌سابقه‌ای رسیده است. در آخرین تحولات، طی هفته‌های اخیر، آمریکا تحریم‌های جدیدی را علیه دو شرکت چینی به خاطر واردات نفت از ایران اعمال کرد. رویترز 22 اوت گزارش داد که وزارت خارجه آمریکا تحریم‌هایی را علیه دو اپراتور مستقر در چین که در زمینه ترمینال‌ها و ذخایر مرتبط با نفت کار می‌کنند، اعمال کرده است. این وزارتخانه طی بیانیه‌ای اعلام کرد که این اپراتورها واردات نفت ایران را روی نفتکش‌هایی که هدف تحریم‌های ایالات متحده قرار گرفته بودند، انجام می‌دادند.
بنا به گزارش نیویورک تایمز، صادرات نفت ایران به چین با تخفیف‌های قابل‌توجه انجام شده و به پکن امکان داده تا ذخایر استراتژیک نفتی خود را تقویت کند و وابستگی به تولیدکنندگان متحد آمریکا، مانند عربستان و امارات، را کاهش دهد. بنا به این گزارش، طی مدت اخیر چین به خرید نفت ایران با تخفیف‌های سنگین ادامه داده و در سال ۲۰۲۴ بیش از 1.8میلیون بشکه در روز از ایران وارد کرد. با این همه، رسانه‌ها گزارش می‌دهند که تشدید وضعیت تحریمی علیه ایران می‌تواند پکن را نسبت به خرید از ایران دلسرد کند و این کشور را به سمت گزینه‌های دیگری از جمله ادامه مذاکرات تجاری با واشنگتن سوق دهد. گفتنی است که وال‌استریت ژورنال به تاریخ 30 اوت از سفر لی چنگ‌گانگ، مذاکره‌کننده ارشد تجاری چین، به واشنگتن و گفت‌وگو با مقام‌های آمریکا برای حل اختلاف‌ها با کاخ سفید خبر داد. المانیتور گزارش داد که با توجه به اینکه چین بارها تاکید کرده که حوزه انرژی از اولویت‌های اصلی این کشور بوده، این امکان وجود دارد که بازگشت تحریم‌های سازمان ملل در نهایت چین را برای ادامه خرید نفت از ایران منصرف کند. با این همه، المانیتور در ادامه عنوان کرد که ابزارهایی مانند تحریم‌های ثانویه، تهدیدهای تعرفه‌ای و فشار دیپلماتیک دست‌کم تا به اینجای کار نتوانسته‌اند چین را به تغییر سیاست‌هایش وادار کنند، زیرا از نظر پکن ایران منبع کلیدی انرژی و شریکی استراتژیک برای مقابله با هژمونی آمریکا تلقی می‌شود.
همکاری نظامی به‌عنوان نقطه‌عطف
پس از جنگ تحمیلی 12روزه، رسانه‌ها بر نقش پررنگ‌تر چین در زمینه همکاری نظامی با ایران تاکید کردند. در میانه ماه اوت، روزنامه یدیعوت آحارونت مدعی شد که چین برای بازسازی پدافند هوایی به ایران کمک خواهد کرد. یدیعوت آحارونت در این زمینه نوشت: ایران پس از جنگ ۱۲روزه با اسرائیل در حال بازسازی توان دفاعی خود است و به نظر می‌رسد تمرکز آن بر سامانه‌های جدید پدافند هوایی باشد. براساس این گزارش، سازمان‌های اطلاعاتی غربی همکاری ایران و چین را در این زمینه رصد کرده‌اند و چین در‌حال‌حاضر بازسازی توانمندی‌های ایران را آغاز کرده است.
شورای آتلانتیک در مقاله‌ای به تاریخ 29 اوت گزارش داد که رویارویی با تهدیدهای نظامی مداوم اسرائیل از زمان درگیری‌های ژوئن و فشارهای اقتصادی ادامه‌دار غرب، ایران را بر آن داشته تا پیوند‌های دفاعی و اقتصادی خود با چین را تعمیق بخشد. این گزارش عنوان کرد که چین در حال گسترش همکاری‌های نظامی و پیوند‌های اقتصادی با ایران است، به‌ویژه از طریق دالان‌های تجاری آسیای مرکزی، تا اهداف ژئوپلیتیکی و ژئواقتصادی کلان خود را پیش ببرد.
این در حالی است که بنا به گزارش شورای آتلانتیک، همکاری نظامی ایران و چین مساله‌ای است که اسرائیل و آمریکا نمی‌توانند چندان بر آن اثر بگذارند. از یک سو، روابط چین و اسرائیل به نحوی است که تل‌آویو نمی‌تواند خواسته‌های خود را به پکن دیکته کند و از سوی دیگر، احتمال کمی وجود دارد که دولت آمریکا در میانه درگیری‌های تعرفه‌ای خود و همچنین ادامه نزاع اوکراین بتواند تمرکز خود را بر این مساله بگذارد. با این همه، کارشناسان معتقدند که مذاکرات تجاری پکن-واشنگتن می‌تواند به‌عنوان بستری برای چانه‌زنی میان طرفین بر سر همکاری نظامی با ایران تلقی شود. نکته مهم در این وضعیت توجه به رویکرد عمل‌گرایانه پکن در قبال متحدانش است. این بدان معناست که بار تحریمی احتمالی غرب علیه ایران می‌تواند بر روابط تهران-پکن تاثیر بگذارد. با این همه، شاید برای گمانه‌زنی درباره نحوه تغییر این رابطه یا ابعاد احتمالی آن کمی زود باشد. رویکرد متعادل چین در قبال بحران‌های فراگیر، همان‌طور که در واکنش این کشور به حمله روسیه علیه اوکراین شاهد بودیم، می‌تواند بستر مناسبی برای ادامه همکاری‌ها فراهم آورد. در نهایت، علاقه چین به تقویت ارتباطات اوراسیا و حضور فعال این کشور در ساختارهای چندجانبه باعث شده دو کشور در مقابل فشارهای سیاسی و اقتصادی غرب، جبهه مشترکی ایجاد کنند، جبهه‌ای که البته تا جایی که به چین مربوط می‌شود، اولویت اصلی آن منافع داخلی پکن است.
