میدل ایست مانیتور از ضرورت بازنویسی رویکردهای متناقض در NPT گزارش داد
آپارتاید هسته‌ای علیه ایران
تناقض ذاتی ان‌پی‌تی
نظام بین‌المللی انرژی اتمی مقوله‌ای متناقض و به‌غایت غیرعادلانه است. درحالی‌که ۸ کشور (چین، فرانسه، روسیه، بریتانیا، آمریکا، هند، پاکستان و کره‌شمالی) به همراه رژیم اسرائیل تسلیحات هسته‌ای در اختیار دارند، باقی کشورهای جهان از منظر قانونی حق توسعه چنین قابلیت‌هایی را ندارند. پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان‌پی‌تی) این شکاف را نهایی کرده و شکلی رسمی به آن داده است. این پیمان کشورهای جهان را به دو طبقه برخوردار (دارای سلاح هسته‌ای) و غیربرخوردار (فاقد سلاح هسته‌ای) تقسیم می‌کند. براساس این پیمان که در دوران جنگ سرد و به تاریخ ۱۹۶۸ شکل گرفت، چین، فرانسه، روسیه، بریتانیا و آمریکا (اعضای دائمی شورای امنیت) به‌طور رسمی دارای سلاح هسته‌ای شدند.بند پنجم ان‌پی‌تی به تعهدات کشورهای دارای سلاح هسته‌ای و کشورهایی که سلاح هسته‌ای ندارند، در زمینه همکاری‌های صلح‌آمیز اشاره دارد. براساس این بند، کشورهای غیربرخوردار به هیچ عنوان حق بهره‌برداری از تسلیحات هسته‌ای را ندارند و باید در جهت عدم گسترش این تسلیحات قدم بردارند.میدل ایست مانیتور تبیین می‌کند که این چارچوب از آغاز شکل‌گیری، روند آپارتاید هسته‌ای را کلید زد: یعنی ایجاد سلسله‌مراتبی مبتنی بر قدرت که در آن برخی کشورها حق دسترسی به تسلیحات اتمی را دارند و دولت‌های باقی‌مانده باید به خاطر رویکردی مشابه، با تحریم، اعمال فشار یا حتی تهدید نظامی مواجه شوند.
اعمال گزینشی سیاست‌های منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای، به‌ویژه در خاورمیانه، به تنش و گسترش بی‌ثباتی انجامیده است. به بیان دیگر، نبود شفافیت و تاکید بر رویکرد تبعیض‌آمیز مسائلی هستند که از زمان انعقاد پیمان ان‌پی‌تی در ذات این سازوکار نهفته بوده است. این در حالی است که پیش‌تر نیز سلسو آموریم، دستیار ویژه رئیس‌جمهور برزیل در امور بین‌الملل، بر رویکرد ناعادلانه ان‌پی‌تی در قبال کشورهای غیربرخوردار تاکید کرده و گفته بود که این مساله نمایانگر عدم وجود تعادل در این پیمان بین‌المللی است.رویکرد متناقض این پیمان در وضعیت فعلی و با توجه به تحریم‌های فزاینده غرب علیه ایران به بهانه سلاح هسته‌ای اهمیت بیشتری می‌یابد. این در حالی است که نه‌تنها مقامات ایران بارها اعلام کرده‌اند که ساخت سلاح جایی در دکترین هسته‌ای ایران ندارد، بلکه مقامات رسمی و نهادهای اطلاعاتی غربی نیز بر پایبندی ایران به مفاد ان‌پی‌تی صحه گذاشته‌اند.
در آخرین اظهارنظرها در این زمینه، دبیرکل سازمان ملل متحد به تاریخ ۱۰ شهریور عنوان کرد که ایران به دنبال سلاح هسته‌ای نیست. آنتونیو گوترش در دیدار با مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، عنوان کرد: شخصا متقاعد شده‌ام که ایران به دنبال ساخت سلاح هسته‌ای نیست و برنامه هسته‌ای این کشور صلح‌آمیز است. از سوی دیگر، در مارس سال جاری میلادی نیز نهادهای اطلاعاتی ایالات متحده طی گزارشی اعلام کردند که ایران در حال ساخت سلاح هسته‌ای نیست. جرج گالووی، نماینده سابق پارلمان بریتانیا، در این رابطه به میدل ایست مانیتور گفت: در حوزه هسته‌ای، رویکرد غرب کاملا دوگانه است. اسرائیل با خیال راحت تسلیحات هسته‌ای خود را به رخ می‌کشد، حال آنکه دیگر کشورها مانند ایران به خاطر تلاش برای دستیابی به تکنولوژی هسته‌ای صلح‌آمیز مورد انتقاد قرار می‌گیرند. این یک رسوایی اخلاقی و قانونی است.
حق دفاع پیشگیرانه
میدل ایست مانیتور در ادامه گزارش داد که ایران دائما از سوی آمریکا، اسرائیل و قدرت‌های اروپایی مورد تهدید قرار می‌گیرد. بر همین اساس، ایران بر حق دفاع پیشگیرانه خود تاکید دارد و بند ۵۱ از منشور سازمان ملل نیز حق ذاتی کشورها برای دفاع از خود را به رسمیت می‌شناسد. به طور سنتی، این حق به‌عنوان یک حق واکنشی تفسیر شده است، اما پیشینه قانونی، به‌ویژه دکترین کارولین (یا دفاع مشروع بازدارنده) در سال ۱۸۳۷، دفاع پیشگیرانه را زمانی مجاز می‌داند که تهدیدی فوری، شدید و سریع در کار باشد.از سوی دیگر، با توجه به تهدیدها و اقدام‌های خصمانه صورت‌گرفته علیه ایران، تهران به این نتیجه رسیده که برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز امری تعیین‌کننده و بایسته برای امنیت ملی ایران است. منتقدان و صاحب‌نظران غربی نیز رویکرد دوگانه غرب در قبال این پرونده را بارها مورد انتقاد قرار داده‌اند. به عنوان مثال، نوام چامسکی، زبان‌شناس و فیلسوف آمریکایی، در این رابطه عنوان کرد: برنامه هسته‌ای ایران به‌عنوان شری مطلق در غرب نمایش داده شده تا فشار تحریمی و نظامی علیه این کشور توجیه شود. این در حالی است که کسی با اسرائیل که زرادخانه هسته‌ای بسیار عظیمی در اختیار داشته کاری نداشته و آن را به حق دفاع از خود ارتباط می‌دهد.
میدل ایست مانیتور در ادامه عنوان کرد که جنگ ۱۲روزه و تحریم‌های آمریکا علیه ایران از جمله تهدیدهایی است که بر ضرورت حفظ توان هسته‌ای صلح‌آمیز در ایران و همچنین حق دفاع پیشگیرانه تاکید می‌کند. از سوی دیگر، فعال‌شدن مکانیسم ماشه از سوی تروئیکای اروپایی و احتمال بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را می‌توان آخرین نمونه از تنش‌ها حول برنامه هسته‌ای ایران دانست که ماهیت متناقض پیمان ان‌پی‌تی را نمایان می‌کند. این در حالی است که سه‌شنبه ۱۱شهریور، وال‌استریت‌ژورنال گزارش داد که روسیه اقدام به توزیع پیش‌نویس قطعنامه جدیدی با موضوع مکانیسم اسنپ‌بک ارائه کرده است. بنا به گزارش وال‌استریت ژورنال، روسیه در پیش‌نویس جدید از همه «مشارکت‌کنندگان اولیه» توافق هسته‌ای برجام خواسته است که فورا مذاکرات هسته‌ای را از سر بگیرند، اقدامی که حضور آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، آلمان و بریتانیا را نیز شامل می‌شود و می‌تواند گامی برای منصرف کردن تروئیکا از مسیر پرخطر کنونی باشد.
مورد استثنایی اسرائیل!
فشارهای غرب به برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران در حالی صورت می‌گیرد که اسرائیل همچنان به تقویت تسلیحات هسته‌ای خود ادامه می‌دهد. اسرائیل یک زرادخانه هسته‌ای قابل‌توجه که میزان آن بین ۸۰ تا ۲۰۰ کلاهک تخمین زده می‌شود، در اختیار دارد. این در حالی است که تل‌آویو هرگز حاضر به امضای ان‌پی‌تی نشده است. سیاست ابهام هسته‌ای این رژیم، مانع از بررسی دقیق برنامه هسته‌ای آن می‌شود. بنا به گزارش میدل ایست مانیتور، این عدم تقارن، انگیزه‌ای برای ایران و سایر کشورهای منطقه ایجاد می‌کند تا برابری هسته‌ای را به‌عنوان یک ضرورت دفاعی در نظر بگیرند.
شلومو بروم، تحلیلگر نظامی سابق اسرائیل، در این رابطه به میدل ایست مانیتور گفت: انحصار هسته‌ای اسرائیل، ایران را تحت فشار قرار می‌دهد تا به دنبال بازدارندگی باشد، اما جهان ایران را به‌عنوان متجاوز به تصویر می‌کشد. این یک مورد کلاسیک از اجرای گزینشی توافق‌های جهانی است. این تحلیلگر در ادامه افزود که حمایت ضمنی قدرت‌های غربی از اسرائیل، همراه با فشار فعال بر ایران، نابرابری سیستماتیک نظم هسته‌ای را نشان می‌دهد.این در حالی است که طی ماه‌های اخیر و پس از تنش‌های فعلی میان تهران و تل‌آویو، درخواست‌ها برای عضویت اسرائیل در ان‌پی‌تی شدت گرفته است. واسیلی نبنزیا، نماینده فدراسیون روسیه در سازمان ملل، چهارم شهریور گفت که اسرائیل باید ذیل پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای قرار بگیرد. بنا به گزارش اسپوتنیک، نبنزیا طی سخنرانی در نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد گفت: تمام جهان می‌خواهد اسرائیل به پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای بپیوندد.
ضرورت حفظ رویکرد برابری‌طلبانه
میدل ایست مانیتور در ادامه عنوان کرد که آپارتاید هسته‌ای نتیجه‌ای جز گسترش تسلیحات کشتار جمعی و بی‌ثباتی منطقه‌ای به دنبال ندارد. این گزارش تبیین کرد که ملت‌ها اگر تصور کنند که قوانین به طور نابرابر اعمال می‌شوند، انگیزه پیدا می‌کنند تا قابلیت‌های مخفی خود را پی بگیرند.این گزارش در ادامه تبیین کرد که در خاورمیانه، این شکاف تنش‌ها بین ایران و اسرائیل را بالا برده، منطقه خلیج فارس را بی‌ثبات کرده و یافتن مسیر دیپلماتیک برای حل اختلاف‌نظرها را با دشواری مواجه کرده است. نبود رویکرد عادلانه در قبال برنامه هسته‌ای کشورها، درعین‌حال اعتماد به نهادهای بین‌المللی را از بین می‌برد و توافقات چندجانبه کنترل تسلیحات را به طور فزاینده‌ای دشوار می‌کند.
میدل ایست مانیتور در پایان تاکید کرد که فشارهای جهانی بر برنامه هسته‌ای ایران نشان‌دهنده شکست‌های قانونی در نظم فعلی جهان در حوزه اتمی است و یگانه راه خروج از این وضعیت حرکت به سوی بازنویسی رویکردهای متناقض نهفته در ذات ان‌پی‌تی است. این امر سبب می‌شود در آینده بتوان مانع از وقوع تنش‌های بیشتر شد و از این طریق شکاف موجود در پیمان‌های راستی‌آزمایی اتمی را از میان برد. بنا به گزارش میدل ایست مانیتور، تاکید بر شفافیت در قبال تمام اعضا، بدون استثنا، از دیگر رویکردهای مهمی است که باید در این زمینه بر آنها تاکید داشت.
