حمله اسرائیل به قطر باعث نزدیکی ایران و اعراب می‌شود؟
فرصت دوحه برای خاورمیانه
سفر رئیس‌جمهور به قطر که اولین سفر رئیس‌جمهور به دوحه پس از پاسخ موشکی ایران به پایگاه آمریکایی العدید در خاک قطر است، در شرایطی صورت می‌گیرد که منطقه در یک نقطه‌عطف تصمیم‌گیری برای شکل‌دهی به یک رویکرد یکپارچه در مقابل تجاوزات اسرائیل قرار دارد. برخی این رخداد را فرصتی برای نزدیکی ایران و شورای همکاری می‌دانند و برخی دیگر این همگرایی را راهی طولانی و نیازمند اقدامات ملموس و هماهنگ فراتر از سخنرانی‌های بدون نتیجه عنوان داشته‌اند.
در همین خصوص دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران در پیامی نسبت به تشکیل اجلاس سازمان همکاری اسلامی پر از سخنرانی و بدون نتیجه‌ی عملی (همانند نشست شورای امنیت) هشدار داد و گفت: چنین اجلاس‌هایی مساوی است با سفارش تجاوز جدید به رژیم صهیونیستی! علی لاریجانی در پیامی در صفحه مجازی ایکس نوشت: حداقل علیه دیوانگی این رژیم «ستاد عملیات مشترک» تشکیل دهید. همین تصمیم ارباب این رژیم را بسی نگران می‌کند تا برای ایجاد صلح جهانی و جایزه نوبل(!) دستپاچه، اوامر خود به رژیم صهیونیستی را تغییر دهد. وی ادامه داد: برای مسلمانان گرسنه و مظلوم فلسطینی که کاری نکردید، حداقل برای جلوگیری از نابودی خودتان تصمیم مختصری بگیرید!
در مقابل، برخی تحلیلگران غربی حمله اسرائیل به قطر و هدف قرار دادن اعضای حماس در دوحه را عامل نزدیکی ایران و اعراب نمی‌دانند و معتقدند این مساله بیشتر عادی‌سازی روابط با اسرائیل را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. در همین خصوص کریستین اولریکسن، استاد مطالعات خلیج فارس در دانشگاه رایس آمریکا، در مقاله‌ای با بررسی ابعاد مختلف حمله اسرائیل به قطر می‌نویسد: گزارش‌هایی مبنی بر اینکه نیروی نظامی آمریکا پرواز جنگنده‌های اسرائیلی به سمت خلیج فارس را رصد کرده و از اسرائیل توضیح خواسته است، ممکن است پرسش‌های دیگری نیز ایجاد کند که چرا تاسیساتی که برای شناسایی و دفع تهدیدهای هوایی طراحی شده، نتوانسته از این حمله جلوگیری کند. در مقایسه با هر اقدام دیگری در جهان پس از ۷ اکتبر ۲۰۲۳، حمله هوایی اسرائیل به یک محله شلوغ مسکونی در دوحه در روز سه‌شنبه این پتانسیل را دارد که مفروضات قبلی در مورد امنیت خلیج فارس را به‌کلی دگرگون کند.
تاثیر احتمالی این حمله به یک جلسه از رهبران سیاسی حماس، دست‌کم به اندازه حمله موشکی و پهپادی به تاسیسات نفتی عربستان در سپتامبر ۲۰۱۹ مهم خواهد بود. آن حمله به ابقیق و خریص در دوران اولین ریاست‌جمهوری ترامپ، پس از آنکه رئیس‌جمهور ترامپ دو روز بعد در اظهاراتش به طور عمومی بین منافع آمریکا و عربستان تمایز قائل شد، موجی از تردید و نگرانی در ریاض و دیگر پایتخت‌های کشورهای حاشیه خلیج فارس ایجاد کرد.رهبران عربستان سعودی و امارات متحده عربی با مقامات ایرانی تماس گرفتند تا روند کاهش تنش منطقه‌ای را آغاز کنند که در مورد عربستان، به توافق مارس ۲۰۲۳ تحت میانجی‌گری چین برای ازسرگیری روابط دیپلماتیک با ایران که در ژانویه ۲۰۱۶ قطع شده بود، منجر شد. اکنون در دوران دومین دولت ترامپ، شش کشور عضو شورای همکاری خلیج‌فارس نیز خود را در نقطه‌عطف مشابهی می‌بینند.
کمی بیش از دو ماه پس از آنکه در ۲۳ ژوئن یک پایگاه آمریکایی در قطر مورد حمله موشکی بالستیک ایران قرار گرفت، این کشور این بار از سوی اسرائیل مورد حمله واقع شد. با‌این‌حال، درحالی‌که حمله ایران هدفی به نام پایگاه هوایی العدید آمریکا در خارج از مناطق شهری بود، حمله اسرائیل قلب دوحه را در میانه بعدازظهر مورد هدف قرار داد. درحالی‌که حمله ایران پاسخی بود به حملات هوایی آمریکا در روز قبل علیه سه تاسیسات هسته‌ای در ایران و بنابراین از دیدگاه خلیج فارس- اگر نه لزوما از دیدگاه آمریکا - عمل یک دشمن محسوب می‌شد، اسرائیل نه تنها نزدیک‌ترین متحد آمریکا در منطقه است، بلکه از سال ۲۰۲۱ در حوزه مسوولیت فرماندهی مرکزی آمریکا (سنتکام) نیز گنجانده شده است. درحالی‌که بعید به نظر می‌رسد رهبران شورای همکاری خلیج فارس از شبکه عمیق روابط امنیتی و دفاعی با آمریکا فاصله بگیرند، پیامد‌های این حمله احتمالا منجر به گفت‌و‌گو‌های پرتنش در داخل سنتکام و بین آمریکا و شرکای منطقه‌ای آن در خلیج فارس خواهد شد. اگرچه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، به امیر قطر اطمینان داد که چنین حمله‌ای تکرار نخواهد شد، اما این خطر وجود دارد که در صورت اقدام مجدد اسرائیل، رئیس‌جمهور آمریکا خود را در موضعی بی‌پناه قرار داده باشد.
در این شرایط، رهبران و مقامات ارشد دفاعی و امنیتی در سراسر شورای همکاری خلیج فارس احتمالا ارزیابی مجددی از چشم‌انداز امنیتی و درک تهدیدهای منطقه‌ای انجام دهند و ممکن است اعلام کنند که حمله به یک کشور عضو شورای همکاری، حمله به همه محسوب می‌شود که راه را برای پاسخ جمعی هموار می‌کند. در صورت وقوع چنین سناریویی، ممکن است فشار بر امارات و بحرین برای تنزل روابطشان با اسرائیل که در سال ۲۰۲۰ هنگامی که این کشور‌ها پیمان ابراهیم را در مراسمی در کاخ سفید تحت ریاست ترامپ امضا کردند، افزایش یابد.مقامات و شخصیت‌های عمومی در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در ماه‌های اخیر، اقدامات اسرائیل در خاورمیانه را به عنوان یک مزاحم و تهدید عمده برای ثبات منطقه توصیف کرده‌اند.درحالی‌که بعید است ایران از سردی روابط بین کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و اسرائیل سود ببرد، اما این واقعیت که عادی‌سازی بیشتر روابط، حداقل در‌حال‌حاضر، کاملا منتفی است، نشان می‌دهد که چشم‌انداز منطقه‌ای در ۲۳ ماه پس از ۷ اکتبر تا چه حد تغییر کرده است.
