آغاز به کار شصت‌ونهمین نشست سالانه کنفرانس عمومی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی؛
روی خوش به پرونده اتمی ایران
تلاش برای محکومیت حمله به تاسیسات هسته‌ای
شصت‌ونهمین نشست سالانه کنفرانس عمومی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در حالی برگزار می‌شود که برنامه هسته‌ای ایران همچنان در مرکز توجه‌ها قرار دارد و فرصت چندانی تا فعال شدن مکانیسم بازگشت تحریم‌های شورای امنیت موسوم به «اسنپ‌بک» باقی نمانده است. این نشست همچنین پس از آن برگزار می‌شود که در میانه مذاکرات هسته‌ای تهران-واشنگتن، جهان شاهد تجاوز ۱۲روزه اسرائیل و حمله آمریکا به تاسیسات اتمی ایران بود. همچنین در آغاز این نشست، ایران به‌عنوان یکی از هشت نایب‌رئیس این کنفرانس عمومی سالانه انتخاب شد. ایران پیش از آغاز این نشست نیز عنوان کرد که بنا دارد نهایت استفاده را از این گردهمایی ببرد.
محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، عصر روز یکشنبه ۲۳شهریور برای شرکت در این نشست سالانه عازم وین شد. وی پیش از عزیمت به وین عنوان کرد که این اجلاس فرصتی مهم برای بیان دیدگاه‌های جمهوری اسلامی ایران است. اسلامی افزود: شرایطی که برخلاف منشور ملل متحد، مقررات و اساسنامه آژانس برای صنایع هسته‌ای کشور رقم خورد، و همچنین بی‌عملی آژانس و زیاده‌خواهی کشورهای متخاصم، از جمله محورهای اصلی مواضع ایران در این کنفرانس خواهد بود.
اسلامی طی سخنرانی در کنفرانس عمومی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، حملات اخیر رژیم صهیونیستی و آمریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران را نقض آشکار حقوق بین‌الملل، منشور سازمان ملل و اساسنامه آژانس دانست و تاکید کرد این اقدامات بی‌سابقه، هم علیه ایران و هم علیه اعتبار آژانس و نظام پادمان است. به گزارش ایسنا، وی گفت که آژانس و شورای امنیت به دلیل فشار آمریکا نتوانستند واکنش قاطع به این مساله نشان دهند و این امر پرسش‌هایی جدی درباره اعتبار پادمان ایجاد می‌کند. این در حالی است که پیش از برگزاری این نشست، بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی، گفته بود که تیم ایران در سفر به وین برای تصویب قطعنامه پیشنهادی تهران در محکومیت حمله به تاسیسات هسته‌ای، با کشورهای مختلف رایزنی خواهد کرد.
الجزیره ۱۵سپتامبر در این رابطه گزارش داد که مخالفت آمریکا احتمالا سبب خواهد شد که این قطعنامه نتواند به رای گذاشته شود. کمالوندی نیز در تشریح برنامه ایران برای قطعنامه پیشنهادی در زمینه محکومیت حمله به تاسیسات هسته‌ای عنوان کرده بود که در همان گام‌های اول آمریکا نسبت به تصویب این قطعنامه سنگ‌اندازی می‌کند و کشورهای عضو و آژانس را تهدید کرده است که اگر این قطعنامه تصویب شود کمک‌هایش به آژانس را قطع خواهد کرد. بنا به گزارش الجزیره، مقامات ایرانی قصد دارند با برخی از ۱۸۰ کشور عضو کنفرانس مذاکره کنند، با این وجود اذعان کرده‌اند که ممکن است این قطعنامه حتی به رای گذاشته نشود.
نیم‌پرده دیپلماسی
به نظر می‌رسد فضای نشست شصت‌ونهم کنفرانس عمومی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی رنگ‌وبویی کمابیش دوستانه‌تر برای ایران داشته باشد، به‌ویژه پس از آن‌که طی روزهای اخیر عباس عراقچی، وزیر امور خارجه و رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در قاهره توافقی برای ازسرگیری بازرسی‌های هسته‌ای امضا کردند. این توافق که توسط شورای عالی امنیت ملی کشورمان تایید شده، راه را برای نظارت مجدد بر تاسیسات هسته‌ای ایران هموار می‌کند و می‌تواند تنش‌های هسته‌ای را کاهش دهد.
گروسی در تاریخ ۱۸شهریور، طی کنفرانس مطبوعاتی مشترک با عراقچی و بدر عبدالعاطی، وزیر خارجه مصر، تاکید کرد که این توافق مدالیته‌های عملی برای ازسرگیری بازرسی‌ها را مشخص می‌کند. در همین راستا، رادیو ملی عمومی آمریکا (ان‌پی‌آر) نیز گزارش داد که این توافق فنی بوده و بر اساس معاهده عدم اشاعه هسته‌ای، بازرسی‌های ضروری و اجتناب‌ناپذیر را بار دیگر به جریان می‌اندازد.
سخنرانی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در شصت‌ونهمین نشست سالانه آژانس خود حاکی از رویکرد کمابیش نرم‌خویانه‌تر این نهاد در قبال ایران و اهمیت توافق بود. روزنامه دی تسایت آلمان روز دوشنبه ۲۴شهریور گزارش داد که رافائل گروسی طی سخنرانی خود در کنفرانس عمومی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، توافق قاهره در پی حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران را گامی مهم و حیاتی برای حرکت رو به جلو و بازگرداندن اعتماد به نظام عدم اشاعه توصیف کرد.
گروسی همچنین تاکید کرد که توافق حاصل‌شده در قاهره اهمیت زیادی دارد. گروسی افزود: به همراه جناب دکتر عراقچی توافقی را امضا کردیم که اقدامات فنی و گام‌های عملی لازم برای ازسرگیری این کار حیاتی در ایران را مشخص می‌کند. اکنون این وظیفه بر عهده ما و ایران است که آن را اجرا کنیم، اعتماد را بازسازی کنیم و به جلو حرکت کنیم.
استقبال اروپا از توافق قاهره
هم‌زمان اتحادیه اروپا از اعلام توافق بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در قاهره برای ازسرگیری بازرسی‌های فنی از تأسیسات هسته‌ای ایران استقبال کرد. در بخشی از این بیانیه آمده است: اتحادیه اروپا از ایران می‌خواهد فوراً به آژانس اجازه دهد فعالیت‌های پادمانی خود را مطابق با توافق‌نامه پادمان‌های ان‌پی‌تی از سر بگیرد. در این بیانیه اتحادیه اروپا از ایران می‌خواهد فورا به میز مذاکره بازگردد و از هرگونه اقدامی که ممکن است راه‌حل مذاکره‌شده را به خطر بیندازد، خودداری کند. ایران باید گام‌های ملموسی بردارد تا نشان دهد در یافتن راه‌حل دیپلماتیک جدی است و به‌طور معنادار با پیشنهاد تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ تعامل کند.
تنش‌زایی روبیو در حاشیه
البته این روایت امیدبخش سویه دیگری نیز مبتنی بر تهدید و کشمکش دارد. طی نشست کنفرانس عمومی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، وزیر انرژی آمریکا طی اظهاراتی بار دیگر خواستار توقف غنی‌سازی از سوی تهران شد. بنا به گزارش العربیه، کریس رایت، وزیر انرژی ایالات متحده، طی سخنرانی گفت که برنامه غنی‌سازی اورانیوم ایران باید کاملا برچیده شود. وی گفت: اگر تا الان به اندازه کافی روشن نبوده، موضع ایالات متحده در مورد ایران را مجددا بیان می‌کنم. مسیر تسلیحات هسته‌ای ایران، از جمله تمام قابلیت‌های غنی‌سازی (اورانیوم) و بازفرآوری (پلوتونیوم)، باید کاملا برچیده شود.
این البته اولین بار نیست که دولت فعلی آمریکا به ریاست دونالد ترامپ خواستار برچیده‌شدن کامل غنی‌سازی اتمی ایران می‌شود. کاخ سفید بارها مدعی شده که غنی‌سازی صفر درصد بهترین راه برای اطمینان از عدم تولید تسلیحات هسته‌ای از سوی تهران است. در ماه مه، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی عنوان کرده بود که جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای و توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم، محور اصلی موضع آمریکاست. این در حالی است که در ماه ژوئن گذشته، رافائل گروسی در گفت‌وگویی با سی‌ان‌ان تاکید کرده بود که مدرکی درباره تلاش سازمان‌یافته ایران برای ساخت سلاح هسته‌ای وجود ندارد.
رویکرد تنش‌زای مقامات آمریکایی در زمینه برنامه هسته‌ای ایران همچنان ادامه دارد. در آخرین تحولات، مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، بار دیگر بر اهتمام کاخ سفید به سناریوی فشار حداکثری علیه تهران انگشت گذاشت. روبیو، در تاریخ ۲۴شهریور، پس از دیدار با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، گفت که آمریکا به فشار حداکثری بر ایران ادامه می‌دهد. بنا به گزارش الجزیره، روبیو افزود که پس از حمله ماه ژوئن به تاسیسات هسته‌ای ایران، آمریکا به تلاش خود برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای ادامه خواهد داد. الجزیره همچنین گزارش داد که نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی طی این دیدار مدعی شد که بمباران تاسیسات هسته‌ای ایران توسط واشنگتن تصمیمی عاقلانه بود.
شصت‌ونهمین نشست سالانه کنفرانس عمومی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در میانه تلاش‌های فراگیر برای یافتن راه‌حلی مسالمت‌آمیز برای برنامه هسته‌ای ایران از یک سو و فشارهای آمریکا و متحدانش از سوی دیگر برای بحران‌زایی کار خود را آغاز کرده است. توافق قاهره نشان داده که لااقل در وضعیت کنونی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی رویکرد مبتنی بر گفت‌وگو و دیپلماسی را به مقابله ترجیح می‌دهد. باید منتظر ماند و دید که این موضع تا چه زمانی دوام خواهد داشت و در این زمینه چه آینده‌ای همکاری ایران با این نهاد بین‌المللی را انتظار می‌کشد که هدفش ترویج استفاده صلح‌آمیز و جلوگیری از استفاده نظامی از انرژی هسته‌ای عنوان شده است.
