شورای آتلانتیک پیامدهای تنش میان ایران و غرب را بررسی کرد؛
اسنپ‌بک علیه دیپلماسی
تخریب امیدها با اسنپ‌بک
راب مکر، سفیر پیشین بریتانیا در تهران، طی یادداشتی در شورای آتلانتیک عنوان کرد که فعال‌سازی مکانیسم ماشه از سوی سه کشور اروپایی بیش از آنکه بتواند به اهداف این کشورها برای بازگرداندن ایران به مسیر مورد نظر این کشورها کمک کند، سبب خواهد شد تنش‌ها افزایش یافته و اوضاع به سمت‌و‌سویی خصمانه حرکت کند.
مکر در یادداشت خود نوشت: باید به حال تروئیکای اروپایی تاسف خورد. بریتانیا، فرانسه و آلمان که طرف‌های اروپایی توافق برجام محسوب می‌شوند، دست‌آخر و پس از رفت‌وآمدهای متعدد دیپلماتیک به این نتیجه رسیدند که باید اهرم ماشه را برای بازگشت تحریم‌های سازمان ملل به کار بگیرند، اقدامی که البته از زمان عقد توافق برجام تاکنون سابقه نداشت. در صورتی که طی روزهای آتی طرفین نتوانند بر سر نقشه راهی بر سر پرونده اتمی ایران به نتیجه برسند، وضعیت در قبال این موضوع بار دیگر می‌تواند از کنترل خارج شود.
در ادامه یادداشت مکر آمده است: با توجه به نزدیک بودن پایان مهلت اسنپ‌بک، به نظر می‌رسد رهبران اروپایی مسیر دیگری پیش پای خود نمی‌دیدند. اروپا نمی‌خواست از خیر آخرین شانس خود برای اعمال فشار به ایران بگذرد، آن هم پس از آنکه در پی تجاوز ۱۲روزه آمریکا و رژیم صهیونیستی به تاسیسات هسته‌ای ایران، همکاری میان این کشور با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی کمرنگ شده بود. در صورت نهایی‌شدن فعال‌سازی مکانیسم ماشه، اعضای سازمان ملل چاره‌ای نخواهند داشت جز آنکه تحریم‌ها علیه ایران را که ممنوعیت صادرات صلاح را نیز شامل می‌شود، بازگردانند. شورای آتلانتیک در این مقاله اضافه کرد که در عمل، تحریم‌های حاصل از اسنپ‌بک نخواهند توانست آسیبی بیش از ممنوعیت‌های گسترده فعلی که از سوی آمریکا اعمال شده داشته باشند. اما در‌عین‌حال نمی‌توان منکر شد که این فرآیند دست‌آخر آسیب‌هایی جبران‌ناپذیر به هرگونه امکان حل‌وفصل دیپلماتیک وضعیت موجود خواهد زد. این گزارش افزود: تاثیر سیاسی بازگشت تحریم‌های سازمان ملل احتمالا این خواهد بود که هرگونه توافق صلح‌آمیز بر سر برنامه هسته‌ای ایران از دستور کار خارج خواهد شد. این در حالی است که یکی از گزینه‌های احتمالی پیش روی ایران خروج از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای است.
تاکید ایران بر التزام به دیپلماسی
این در حالی است که جلسه روز جمعه ۱۹سپتامبر شورای امنیت سازمان ملل و رد ادامه رفع تحریم‌های ایران، نه‌تنها به نگرانی‌ها از تشدید هرچه بیشتر اوضاع دامن زده است، بلکه شکاف‌های عمیق دیپلماتیک میان شرکای حاضر در برجام و همچنین آمریکا را آشکارتر کرده است. این در حالی است که امیرسعید ایروانی، سفیر ایران در سازمان ملل متحد، اقدام شورای امنیت را شتاب‌زده، غیرضروری و غیرقانونی خواند. بنا به گزارش ایسنا، ایروانی همچنین افزود که ایران هیچ تعهدی برای اجرای اقدام سه کشور اروپایی قائل نیست و مسوولیت هرگونه پیامد وخیم در این رابطه به عهده آمریکا و تروئیکای اروپایی است. ایروانی، پس از نشست شورای امنیت سازمان ملل برای رای‌گیری در مورد تمدید تحریم‌های ایران، تاکید کرد: هفته آینده آقای عراقچی وزیر خارجه و رئیس‌جمهور پزشکیان در سفر به نیویورک با همتایان اروپایی خود دیدار خواهند داشت.
وزیر امور خارجه کشورمان نیز در گفت‌وگوی تلفنی با مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ضمن بررسی آخرین وضعیت توافق ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و موضوع اسنپ‌بک تصریح کرد که ایران به‌عنوان کشوری مسوولیت‌پذیر، همواره مسیر دیپلماسی و همکاری فنی را برای حل مسائل مربوط به برنامه هسته‌ای خود دنبال کرده است و هرگونه اقدام سیاسی و فشار غیرمنصفانه را که می‌تواند به تشدید تنش‌ها منجر شود، نمی‌پذیرد.
این تحولات در حالی صورت می‌گیرد که امواج مدیا روز جمعه ۲۸شهریور مدعی شد که مقامات ایران و آمریکا طی روزهای اخیر با یکدیگر در ارتباط بوده‌اند. این رسانه مدعی شد: ایرانی‌ها و مقامات آمریکایی در روزهای اخیر تماس مستقیم داشته‌اند که نشان‌دهنده اراده سیاسی در تهران برای جلوگیری از یک رویارویی هسته‌ای قریب‌الوقوع در شورای امنیت سازمان ملل است. امواج مدیا در ادامه مدعی پیشنهاد تهران به واشنگتن در قالب نقشه راهی برای یک توافق نهایی شد و عنوان کرد که سید‌عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران در تاریخ ۱۶ سپتامبر این پیشنهاد را به استیو ویتکاف، نماینده ایالات متحده در امور خاورمیانه، ارائه کرد.
مقابله با رویکردهای جنگ‌طلبانه
گزارش شورای آتلانتیک در ادامه تبیین کرد که نباید اجازه داد ایده‌های جنگ‌طلبانه بر رویکرد غرب در قبال ایران غالب شود. بهترین زمان برای آنکه جامعه جهانی بتواند توافقی جدید و پایدار با ایران داشته باشد، همین اکنون است. فعال‌سازی نهایی اسنپ‌بک و بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران تنها سبب خواهد شد که احتمال مواجهه و درگیری بیشتر و بیشتر شود. این اقدام تروئیکا سبب می‌شود روزنه‌های کوچک اما ملموس دیپلماسی و سازش به طور کامل بسته شوند. در‌عین‌حال، دیپلمات پیشین انگلیس در تهران تاکید کرد که رویکرد عجولانه آمریکا و زیادی‌خواهی کاخ سفید در قبال پرونده هسته‌ای ایران سبب شده که شانس به نتیجه رسیدن گشایش دیپلماتیک اندک باشد.
این تحلیلگر در ادامه عنوان کرد که در قبال پرونده هسته‌ای ایران نباید دست به دامان رویکردهای بی‌معنایی شد که معتقدند عدم بازگشت ایران به میز مذاکره تاثیری بر وضعیت فعلی نمی‌گذارد. وی افزود که تجربه جنگ ۱۲روزه نشان داد که نمی‌توان با حمله‌ای واحد مانع از بازسازی توان هسته‌ای ایران شد، مگر آنکه آمریکا مسیر جنگ همیشگی با این کشور را پیش بگیرد، مسیری که کاخ سفید از قرار معلوم علاقه‌ای به آن ندارد. همچنین باید در نظر گرفت که دولت نخست ترامپ بود که با خروج یک‌جانبه از برجام، زمینه رسیدن اوضاع به ایستگاه فعلی را فراهم کرد.
در ادامه واکنش‌ها به تحولات روزهای اخیر، تریتا پارسی، معاون اجرایی موسسه کوئینسی، در یادداشتی عنوان کرد که تروئیکای اروپایی با پیش گرفتن چارچوب ماشه، در حال خاموش کردن آخرین مسیر خروج دیپلماتیک هستند و مسیر رویارویی را تثبیت می‌کنند. پارسی نوشت: تشدید تنش با ایران دو هدف اروپایی را دنبال می‌کند. اول، تهران را به‌خاطر همسویی با مسکو مجازات می‌کند و این پیام را ارسال می‌کند که حمایت از روسیه هزینه‌های سنگینی دارد. دوم، اروپا را با عناصر جنگ‌طلب دولت ترامپ همسو می‌کند، آن هم در زمانی که روابط فراآتلانتیک تحت فشار تاریخی است. برای رهبران اروپایی که به‌شدت به دنبال حفظ حسن‌نیت آمریکا هستند، ایران به یک قربانی مناسب تبدیل شده است.
ابتکار جدید روسیه؟
این در حالی است که متحدان ایران در شورای امنیت نیز وعده کرده‌اند که مسیری جایگزین برای مسیر جاری پیدا کنند. میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین، تایید کرد که اقدامات کشورهای اروپایی، همکاری بین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ایران را تضعیف می‌کند. بنا به گزارش اسپوتنیک، اولیانوف گفت: اروپایی‌ها روند سیاسی، تلاش‌های دیپلماتیک و همکاری بین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ایران را تضعیف می‌کنند. وی در ادامه گفت که روسیه و چین ابتکاری برای حل بحران هسته‌ای ایران ارائه خواهند کرد. اولیانوف البته به جزئیات این طرح اشاره‌ای نکرده است.
در همین رابطه، وزارت خارجه روسیه شنبه ۲۰سپتامبر طی بیانیه‌ای تاکید کرد که رای شورای امنیت در مورد تحریم‌ها علیه ایران یک اقدام غیر‌دیپلماتیک است. این وزارتخانه در بیانیه‌ای اعلام کرد: در جریان جلسه شورای امنیت سازمان ملل در ۱۹سپتامبر، روسیه به همراه چین، الجزایر و پاکستان، قویا حمایت خود را از حفظ رژیم برای لغو قطعنامه‌های تحریمی قبلی علیه ایران ابراز کردند. انتظار می‌رفت که این امر با مخالفت طرف‌های اروپایی و همچنین ایالات متحده مواجه شود که با هم فشار بی‌سابقه‌ای را بر اعضای غیردائم شورای امنیت وارد کردند و آنها را مجبور به پایبندی به موضع نامناسب خود کردند.
یک هفته البته زمان بسیار کمی برای به نتیجه رسیدن درباره یکی از پیچیده‌ترین پرونده‌های دیپلماتیک در منطقه است، اما در‌عین‌حال شاید بتوان امیدوار بود که طی روزهای آینده اتفاقی رخ داده و مانع از تشدید و تثبیت مجدد چرخه بی‌اعتمادی و تنش شود. در‌عین‌حال، شاید بتوان این امید (حتی واهی) را داشت که اروپا دست آخر ترجیح دهد از قِبل تهدید ماشه بتواند همچنان ارتباط با ایران را حفظ کرده و راه‌حلی لحظه‌آخری برای این وضعیت بیاید.
