تحرکات ایران و آژانس در آستانه نشست فصلی شورای حکام تشدید می‌شود
خوانش گروسی از عناصر توافق جدید
مدیرکل آژانس روز پنج‌شنبه در دانشگاه «پلی‌تکنیک فدرال لوزان» EPFL تصریح کرد: «اگر ایران تصمیم بگیرد ظرفیت‌های غنی‌سازی اورانیوم یا دیگر فعالیت‌های هسته‌ای خود را بازسازی کند، این کار برای کشوری با عزم جدی مثل ایران غیرممکن نیست. یا حتی ممکن است ایران مسیری شبیه کره‌شمالی را انتخاب کند و بگوید «ما دیگر با معاهده منع گسترش تسلیحات هسته‌ای و آژانس کاری نداریم». به همین دلیل، مهم است که ما تلاش کنیم اعتماد را بازسازی کنیم. خوشبختانه می‌بینم که در ایالات متحده هم اراده‌ای برای این کار وجود دارد. ما با ویتکاف و دیگران همکاری زیادی داریم تا عناصر یک توافق جدید را کنار هم بگذاریم و اوضاع را کمی تثبیت کنیم. این نقشی است که ما تا به حال داشته‌ایم و امیدوارم در آینده هم بتوانیم آن را ادامه دهیم.»
این در حالی است که سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، روز شنبه سوم آبان‌ماه در گفت‌وگویی اینترنتی، با اشاره به بدعهدی‌های واشنگتن در مذاکرات گفت که هیچ تجربه مثبتی با آمریکا نداشته‌ایم، با آنکه هر بار صادقانه پیش آمدیم و راهی گشودیم. ما اعتماد نداریم و نخواهیم داشت. اما حتی بدون اعتماد نیز می‌توان با احتیاط تعامل کرد. ما این کار را کردیم، اما پاسخ مثبت نگرفتیم. این خوی آمریکایی‌هاست. اکنون نقطه‌ای است که هیچ زمینه مثبتی برای تعامل دیده نمی‌شود.
در‌عین‌حال پنج‌شنبه گذشته شاهد بگومگویی از راه دور بین وزیر خارجه کشورمان و گروسی بودیم و عراقچی به اظهارات روز چهارشنبه گذشته مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ارتباط با موضوع پرونده هسته‌ای ایران واکنش نشان داد. عراقچی در جمع خبرنگاران در واکنش به این اظهارات گفت: «نمی‌دانم ایشان این حرف را از سر نگرانی زده یا تهدید.»
گروسی گفته بود: «فعلا تهران فقط به‌صورت محدود بازرسان ما را می‌پذیرد. این کشور به‌دلیل نگرانی از امنیت خود محدودیت‌هایی بر بازرسی‌ها اعمال کرده است. ایرانی‌ها دچار تردید هستند، که این را درک می‌کنم. اما اگر دیپلماسی شکست بخورد، بیم آن دارم که دوباره از زور استفاده شود.» عراقچی افزود: «اما کسانی که چنین تهدیدهایی می‌کنند باید بدانند تکرار یک تجربه شکست‌خورده، نتیجه‌ای جز شکست دوباره برایشان نخواهد داشت.»
تلاش برای بازسازی اعتماد
این صحبت‌های گروسی و پاسخ عراقچی به آن را در حالی شاهد هستیم که گروسی از بحث اعتمادسازی با ایران بعد از جنگ تحمیلی ۱۲روزه سخن می‌گوید. مدیرکل آژانس در بخش دیگری از سخنرانی خود با اشاره به حملات تجاوزکارانه انجام‌شده علیه تاسیسات هسته‌ای ایران توسط آمریکا و رژیم صهیونیستی گفت: «در ژوئن گذشته، شاهد حملاتی به تاسیسات هسته‌ای ایران بودیم. این اتفاق به شکلی تقریبا باورنکردنی بود و توافق برجام که توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نظارت می‌شد و محدودیت‌هایی بر برنامه هسته‌ای ایران اعمال می‌کرد، به‌تدریج کنار گذاشته شد.»
به گفته گروسی، توضیح کامل آنچه رخ داده زمان زیادی می‌برد. مدیرکل آژانس با تاکید بر این موضوع که اکنون ما در حال تلاش برای بازسازی اعتماد با ایران هستیم، ادامه داد: «زیرا بدون اعتماد که از طریق رژیم بازرسی‌های دقیق ایجاد می‌شود، امکان بازگشت به اعتماد وجود ندارد. باید بازرسی‌ها انجام شود وگرنه اعتماد بازسازی نمی‌شود و خطر باقی ماندن مساله به صورت نیمه‌باز می‌تواند به استفاده دوباره از زور در این درگیری‌ها منجر شود.»
وی افزود: «ما از طریق دیپلماسی آرام و پشت‌پرده در حال کار روی این موضوع هستیم. در دنیایی که همه‌چیز در معرض دید است، گفت‌وگوهای غیررسمی، کانال‌های مخفی و مذاکرات محرمانه نقش مهمی دارند و برای جلوگیری از تشدید درگیری‌ها و گسترش خشونت در منطقه‌ای که همین حالا هم از خشونت رنج می‌برد، ضروری هستند.» گروسی این صحبت‌ها را روز پنج‌شنبه در دانشگاه «پلی‌تکنیک فدرال لوزان» بیان کرده بود که روز یکشنبه منتشر شد.
ایران سلاح ندارد
این مقام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همچنین درباره آخرین گزارشی که کمی قبل از حملات منتشر کرده بود گفت که در این خصوص حرف‌وحدیث‌های زیادی وجود داشت؛ گویی که این گزارش‌ها آخرین میخ به تابوت یا جرقه‌ای برای شروع درگیری بودند. اما مثل همیشه، کسانی که این ادعاها را مطرح می‌کنند، معمولا گزارش‌ها را نخوانده‌اند یا درک درستی از آنها ندارند.
وی افزود: «اگر این افراد زحمت مطالعه گزارش‌ها را به خودشان داده بودند، می‌دیدند که من در آن گزارش صراحتا گفتم ایران سلاح هسته‌ای ندارد و برنامه‌ای اختصاصی برای ساخت سلاح هسته‌ای هم ندارد. البته، سوالاتی هم درباره شفافیت برنامه ایران مطرح کردم و به کمبودهایی اشاره کردم.»
گروسی با اشاره به ظرفیت‌های هسته‌ای ایران تاکید کرد: «کاملا واضح است که ایران ظرفیت‌های هسته‌ای دارد و این ظرفیت‌ها همچنان وجود دارند، هرچند زیرساخت‌هایی در حملات تخریب شده‌اند. اما همان‌طور که شما بهتر از من می‌دانید، دانش علمی را نمی‌توان نابود کرد.»
همچنین این صحبت‌های گروسی در شرایطی مطرح می‌شود که نمایندگان ایران، روسیه و چین در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز شنبه در نامه‌ای به رافائل گروسی با اشاره به پایان مدت قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت در ۲۶ مهرماه تاکید کردند با توجه به این خاتمه، ماموریت گزارش‌دهی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد راستی‌آزمایی و نظارت تحت قطعنامه ۲۲۳۱شورای امنیت سازمان ملل متحد پایان یافته است. این نامه این‌گونه تفسیر شده که گزارش‌دهی در راستای برجام پایان یافته و بر اساس پادمان ادامه خواهد داشت.
سوءاستفاده از آژانس
در این بین روز گذشته سعید خطیب‌زاده، رئیس مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه ایران، در گفت‌وگو با شبکه روسی «راشاتودی»، درباره روابط ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت: «ایران همواره همکاری کامل با آژانس داشته و همه تاسیسات هسته‌ای تحت نظارت ۲۴ساعته و با حضور بیش از ۲۲بازرس بوده‌اند. اما وقتی اسرائیل و آمریکا اقدامات تجاوزگرانه خود را آغاز کردند، بازرسان عملا از سایت‌ها خارج شدند و روند همکاری مختل شد.»
خطیب‌زاده تاکید کرد: «پس از این تجاوزها، ایران تلاش کرد چارچوب همکاری جدیدی با آژانس تدوین کند، به‌ویژه برای سایت‌های مورد حمله. توافق انجام شد، اما برخی کشورها آن را تحریف و خراب کردند و از آن سوءاستفاده کردند. این واقعیت نشان می‌دهد که برخی کشورها از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به‌عنوان ابزار سیاسی در سیاست خارجی خود استفاده می‌کنند، نه به‌عنوان نهادی بی‌طرف و فنی.»
در خصوص درخواست‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای بازدید از تاسیسات آسیب‌ندیده هسته‌ای کشورمان، اخیرا کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر خارجه گفت که تصمیم‌گیری نهایی در این باره بر عهده شورای عالی امنیت ملی است.
تحرکات مصر
همزمان با این تحولات، مصر که این روزها نقش میانجی را به نوعی بین ایران با آژانس و آمریکا عهده‌دار شده، روز شنبه ۲۶مهرماه در بیانیه‌ای از تماس تلفنی وزیر امور خارجه این کشور با وزیر امور خارجه ایران، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و فرستاده ویژه دولت آمریکا در امور خاورمیانه درباره پرونده هسته‌ای ایران خبر داده بود.
در این بیانیه آمده است به‌عنوان بخشی از تلاش‌ها برای حمایت از امنیت، ثبات و کاهش تنش در منطقه و با هدف تقویت شتاب ایجادشده پس از امضای توافق‌نامه قاهره بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ۹ سپتامبر، وزیر امور خارجه مصر طی این تماس‌ها، برلزوم ادامه تلاش برای کاهش تنش‌ها، ایجاد اعتماد و ایجاد شرایط برای ازسرگیری مذاکرات بین ایران و ایالات متحده برای دستیابی به توافقی جامع در مورد مساله هسته‌ای ایران که منافع همه طرف‌ها را در نظر بگیرد و به دستیابی به امنیت و ثبات منطقه‌ای کمک کند، تاکید کرد.
