توافقات مرزی و آبی معاون وزیر خارجه ایران با مقامات افغانستان بررسی شد
رهاورد سفر به همسایه شرقی
غریب‌آبادی که روز یکشنبه چهارم آبان‌ماه ۱۴۰۴در راس هیاتی به افغانستان سفر کرده، خاطرنشان کرد: «در راستای گسترش همکاری‌ها بین دو کشور سه موضوع را مورد بحث و بررسی قرار خواهیم داد که در این موضوعات، فرصت‌هایی برای همکاری بین دو کشور وجود دارد.»
هفته گذشته سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و مولوی امیرخان متقی، سرپرست وزارت امور خارجه افغانستان، طی تماسی تلفنی آخرین تحولات منطقه‌ای و روابط دوجانبه را بررسی کردند. عراقچی ضمن ابراز نگرانی نسبت به تحولات و درگیری‌های اخیر میان افغانستان و پاکستان، بر لزوم خویشتن‌داری، توقف درگیری‌ها و حل اختلافات از طریق گفت‌وگو و مذاکره تاکید کرد. وی خاطرنشان ساخت که ادامه تنش‌ها میان دو کشور مسلمان نه تنها منجر به خسارت‌های انسانی می‌شود، بلکه ثبات کل منطقه را نیز به مخاطره می‌اندازد. موضوعی که نشان می‌دهد که برقراری امنیت و ثبات میان دو همسایه شرقی برای ایران با مرزهای گسترده با افغانستان و پاکستان حائز اهمیت است.
در این چارچوب، معاون وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران طی سفر سه‌روزه خود روز سه‌شنبه با معاون وزارت آب و انرژی و کمیسار آب هیرمند حکومت سرپرستی افغانستان دیدار و گفت‌وگو کرد. غریب‌آبادی با مجیب‌الرحمن آخوندزاده، معاون وزارت آب و انرژی و کمیسار آب هیرمند افغانستان، دیدار و در خصوص حق‌آبه هیرمند، رژیم حقیقی هریرود، برگزاری نشست‌های فنی و حقوقی مشترک، حق‌آبه تاریخی و عرفی تالاب‌های بین‌المللی هامون گفت‌وگو کرد. همچنین در جریان این دیدار مقرر شد به منظور پیگیری حق‌آبه هیرمند در آینده نزدیک سی‌امین نشست اجلاس کمیساران آب هیرمند در تهران برگزار شود.
مرزهای دوستی و برادری
همچنین نشست مقامات عالی‌رتبه مرزی ایران و افغانستان روز دوشنبه با حضور معاون وزیر امور خارجه کشورمان برگزار شد. معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه و نوراله نوری، وزیر سرحدات، اقوام و قبایل افغانستان در کابل، نشست مقامات عالی‌رتبه مرزی دو کشور را برگزار کردند. در این نشست که در فضایی سازنده و دوستانه برگزار شد، مرزهای ایران و افغانستان مرزهای دوستی و برادری اعلام شد. دو طرف ضمن اعلام آمادگی برای ارتقای همکاری‌های مرزی، نسبت به برگزاری دیدارهای منظم هیات‌های عالی دو کشور برای رسیدگی به مسائل مرزی تفاهم کردند. غریب‌آبادی و نوری همچنین توافق کردند که پروژه نوسازی علائم مرزی پس از هفت سال توقف، مجددا از سر گرفته شود. در این مذاکرات، همچنین بر اراده جدی برای مقابله با هرگونه تردد غیرمجاز و قاچاق انسان و مواد مخدر از مرز تاکید شد.
این در حالی است که هفته گذشته وزیر کشور از اجرای طرح جامع انسداد مرزها در مناطق شرقی کشور خبر داد و گفت این طرح به‌صورت ترکیبی از دیوار فیزیکی، سامانه‌های الکترونیکی و تجهیزات اپتیکی نظارتی برای کنترل هوشمند مرزها در حال اجراست. در تاریخ ۶ ژوئن ۲۰۲۵، دولت ایران یک ضرب‌الاجل یک‌ماهه اعلام کرد تا تمامی پناهجویان افغانی فاقد مدرک، کشور را ترک کنند، در غیر این صورت با بازداشت و اخراج مواجه خواهند شد. این کارزار، مخصوصا پس از جنگ با اسرائیل، به‌طرز چشمگیری شدت گرفت.
آخرین آمار خروج اتباع
همچنین روز گذشته نادر یاراحمدی، مدیرکل امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور، در حاشیه چهارمین نشست وزیران کشور اعضای سازمان همکاری اقتصادی اکو در جمع خبرنگاران گفت: «از ابتدای سال جاری تا روز دوشنبه نزدیک به یک‌میلیون و ۴۵۶هزار نفر از کشور خارج شده‌اند که تقریبا نزدیک به ۲۵درصد جامعه هدف ما را شامل می‌شود و به همین میزان همچنان مهاجر غیرقانونی داریم که باید از کشور خارج شوند؛ ما پذیرفته‌ایم که نزدیک به ۵۰درصد از جمعیت ۶میلیونی که سال گذشته عنوان کردیم، در فاز اول کنترل مهاجران افغانستانی در کشور بمانند تا در دوره‌های بعد بتوانیم آنها را کنترل کنیم.» یاراحمدی درباره نتایج مذاکرات ایران با افغانستان در حوزه مهاجرت نیز عنوان کرد: «در حوزه مقابله با مهاجرت‌های غیرقانونی صحبت‌هایی با افغانستان شده است، اما عملا تضمینی از سوی آنها وجود ندارد و در شرق کشور متاسفانه تلاش‌های مناسبی صورت نمی‌گیرد.»
دغدغه‌های ایران در قبال همسایه شرقی
ایران ملاحظاتی در ارتباط با افغانستان دارد که صرف‌نظر از اینکه چه نوع حکومتی در آنجا مستقر باشد، این ملاحظات را پیگیری می‌کند؛ موضوعاتی چون بحث آب و امنیت در مرزها و سایر مسائل منطقه‌ای در زمره دغدغه‌های دولت ایران است. لذا طرح این مسائل را در مقاطع و سطوح مختلف، اعم از سطح ریاست‌جمهوری، وزرای خارجه، کارشناسان یا در نهادهای منطقه‌ای شاهد هستیم.
غریب‌آبادی در سمت معاون وزیر خارجه نیز در سفر سه‌روزه‌اش به افغانستان این موضوعات را پیگیری کرده است. اما چون موضوعات، مباحث بحث‌برانگیزی است، نمی‌توان انتظار داشت به‌سرعت به نتیجه برسد. به‌خصوص که در حوزه افغانستان حکومتی در قدرت است که حکومت سرپرست است و توسط بسیاری از کشورها به رسمیت شناخته نشده است. لذا این حکومت شاید بتواند تصمیماتی اتخاذ کند که مورد قبول جامعه بین‌المللی و قابل استناد در سطح روابط دوجانبه باشد؛ منتها چون حکومت طالبان در شرایطی نیست که بتواند تصمیمات جدی را به نام مردم افغانستان اتخاذ کند، لذا ترجیح می‌دهد فعلا کمتر به دنبال یک تصمیم جدی باشد. به‌ویژه که در خصوص برخی از این مسائل در افغانستان قرائت خاصی وجود دارد که اگر طالبان در آن چارچوب معامله‌ای انجام دهد ممکن است مورد سوال قرار بگیرد. بنابراین مشکل از ایران نیست، بلکه از افغانستان است که دیدگاه‌های متفاوتی در آنجا وجود دارد.
* کارشناس مسائل شبه‌قاره
