المانیتور افزایش تحرکات کشورهای عربی میان ایران و غرب را بررسی کرد؛
بازگشت آرام به دیپلماسی
تاکید بر اهمیت برجام
سایت المانیتور دوم نوامبر طی گزارشی تفصیلی عنوان کرد که مقامات ایرانی اخیرا درگیر مجموعه‌ای از اقدامات دیپلماتیک سنجیده شده‌اند، امری که نشان‌دهنده تمایل به ازسرگیری دیپلماسی هسته‌ای است، رویکردی که به دلیل حملات اسرائیل به تاسیسات اتمی و مراکز نظامی ایران در ماه ژوئن متوقف شده بود. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران که همچنین مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای این کشور است، به تاریخ ۲۹ اکتبر در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، بیانیه‌ای قابل‌توجه ارائه داد و گفت که قطعنامه ۲۲۳۱ منقضی شده است، اما برجام نه. وی با اشاره به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ ایران که با نام برنامه جامع اقدام مشترک نیز شناخته می‌شود، گفت: «از آنجا که برخی بند‌های برجام به نفع ایران است، تصمیم گرفته شد عضو آن باقی بمانیم.»
به گزارش رسانه‌ها، عراقچی به نمایندگان مجلس گفت که شورای عالی امنیت ملی ایران به این نتیجه رسیده است که درحالی‌که قطعنامه سازمان ملل متحد که این توافق را تایید می‌کند، دوره خود را طی کرده است، خود توافق هسته‌ای از نظر قانونی زنده است. وی افزود: «از آنجا که برجام حق غنی‌سازی ایران را به رسمیت می‌شناسد و در چارچوب شورای امنیت معتبر است، ما تصمیم گرفتیم که اعلام خروج نکنیم.» این اظهارات به‌رغم تحولات چندماهه اخیر، از تجاوز ۱۲روزه در ماه ژوئن گرفته تا بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران مطرح می‌شود. ماه گذشته میلادی، امضاکنندگان اروپایی برجام، مکانیسم ماشه را فعال کردند و مجموعه‌ای از تحریم‌های سازمان ملل را که به عنوان یک مزیت قابل‌توجه تحت این توافق لغو شده بودند، دوباره اعمال کردند.
تحرکات دیپلماتیک
المانیتور افزود که اظهارات عراقچی همچنین آشکارترین نشانه تهران در ماه‌های اخیر مبنی بر این واقعیت بود که ایران بنا ندارد درهای دیپلماتیک را ببندد. این مساله همچنین گمانه‌زنی‌های اخیر مبنی بر اینکه ایران ممکن است در پاسخ به فشارهای غرب رسما از این توافق خارج شود رد کرد. در ۳۱ اکتبر، وزارت امور خارجه ایران گزارش داد که عراقچی با بدر عبدالعاطی، همتای مصری خود، صحبت کرده و طرفین در مورد برنامه هسته‌ای ایران گفت‌وگو کرده‌اند. قاهره در ماه سپتامبر، تنها چند روز قبل از بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل، نقش میانجی را بین تهران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ایفا کرد. پایتخت مصر میزبان جلسه‌ای بین عراقچی و رافائل گروسی، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بود که طی آن طرفین رسما مرحله جدیدی از همکاری بین تهران و این نهاد نظارتی هسته‌ای را پس از ماه‌ها تعلیق ترسیم کردند. هرچند که این ابتکار در پی کارشکنی طرف‌های اروپایی در رابطه با بازگشت تحریم‌های سازمان ملل راه به جایی نبرد.
بنا به گزارش المانیتور، این تحولات در حالی صورت می‌گیرد که اخیرا شاهد تغییری قابل‌توجه در لحن گروسی نسبت به برنامه هسته‌ای ایران بوده‌ایم. وی روز چهارشنبه هفتم آبان‌ماه در نیویورک در گفت‌وگو با خبرگزاری آسوشیتدپرس خاطرنشان کرد که ایران درحال‌حاضر به طور فعال اورانیوم را غنی‌سازی نمی‌کند، اگرچه بازرسان حرکتی در نزدیکی ذخایر را شناسایی کرده‌اند. مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اظهار کرد که با وجود ناتوانی بازرسان در دسترسی به سایت‌های هسته‌ای ایران، تصاویر ماهواره‌ای نیز هیچ نشانه‌ای از افزایش فعالیت جمهوری اسلامی در تولید اورانیوم غنی‌شده فراتر از سطحی که پیش از جنگ ۱۲روزه با اسرائیل در ماه ژوئن انجام می‌داد، نشان نداده‌اند. در واکنش به این اظهارات، در تاریخ ۳۰ اکتبر، اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، گزارش داد که گروسی کاملا از ماهیت صلح‌آمیز فعالیت‌های هسته‌ای ایران آگاه است.
به طور جداگانه، مجید تخت‌روانچی، معاون وزیر امور خارجه ایران، از سفر به عمان خبر داد، کشوری که پیش از جنگ ژوئن میانجی پنج دور مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا بود. بنا به گزارش رسانه‌ها، بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان، در این مذاکرات حضور داشت و هر دو طرف بر مذاکرات و راه‌های مسالمت‌آمیز برای حل و فصل درگیری‌های منطقه‌ای تاکید کردند.
ورود قطر به مناقشه هسته‌ای
این گزارش در ادامه عنوان کرد که تحولات بر سر برنامه هسته‌ای ایران در حالی صورت می‌گیرد که اخیرا دوحه نیز از تلاش برای بازگرداندن مسیر این پرونده به مسیر دیپلماسی خبر داد. در همین رابطه، شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، نخست‌وزیر قطر، روز چهارشنبه هفتم آبان در شورای روابط خارجی در نیویورک گفت که کشورش در تلاش است با ایالات متحده و با ایرانی‌ها تعامل کند تا از بازگشت مذاکرات به مسیر اصلی اطمینان حاصل کند. نخست‌وزیر قطر در این رابطه اعلام کرد: ایران همسایه ماست. برای من، ثبات ایران کلیدی است. این یک کالای لوکس نیست، بلکه بسیار مهم است.
المانیتور اظهار کرد که اظهارات نخست‌وزیر قطر نشان‌دهنده نگرانی دوحه در مورد تشدید احتمالی درگیری نظامی و همچنین اذعان به این است که ثبات پس از جنگ ایران به پیش‌شرط صلح منطقه‌ای تبدیل شده است. این در حالی است که رهبری قطر برخلاف اصرار واشنگتن مبنی بر اینکه ایران باید به تمام غنی‌سازی اورانیوم پایان دهد، حق ایران را برای دنبال کردن یک برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز «در چارچوب قوانین بین‌المللی» به رسمیت شناخته است. برای تهران، این امر روایتی را تایید می‌کند که غنی‌سازی این کشور قانونی و تحت نظارت است و نه نظامی‌سازی مخفیانه.
پیام دوحه مبنی بر اینکه ثبات ایران یک ضرورت است، در سراسر پایتخت‌های خلیج فارس طنین‌انداز می‌شود. حتی کشورهایی که زمانی با کمپین فشار حداکثری ایالات متحده همسو بودند، اکنون نگران خطر سرایت به یک رویارویی منطقه‌ای دیگر هستند. برای آنها، ورود مجدد ایران به دیپلماسی ساختارمند، پیش‌بینی‌پذیری و مدیریت ریسک را ارائه می‌دهد.
موضع تهران در قبال گفت‌وگوهای بالقوه
تارنمای رسانه‌ای المانیتور در ادامه گزارش داد که برای تهران، محاسبات موجود حاکی از آن است که تحولات چند ماهه اخیر، گفت‌وگو را در مقام ضرورتی استراتژیک و راهی برای جلوگیری از وقوع بحران و تغییر شکل برداشت‌های منطقه‌ای می‌داند. این در حالی است که جان هرلی، معاون وزیر خزانه‌داری آمریکا در امور تروریسم و اطلاعات مالی، برای آنچه هماهنگی فشار مشترک بر ایران اعلام شده، به چند کشور در خاورمیانه و اروپا سفر کرده است. در سوی دیگر سخنگوی دولت ایران درباره میانجی‌گری عمان برای مذاکرات جدید با آمریکا گفت وزارت خارجه پیام‌هایی را در این راستا دریافت کرده است.
فاطمه مهاجرانی ۱۱ آبان گفت درباره کم‌و‌کیف پیام‌ها بعدا توضیح خواهد داد. این اظهارات در حالی بیان می‌شود که وزیر خارجه عمان در نشست کنفرانس گفت‌وگوی منامه در بحرین گفته بود که این کشور می‌خواهد مذاکرات ایران و ایالات متحده از سر گرفته شود. در همین رابطه، علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، نیز با بیان اینکه دشمنان فرصت‌طلب هستند و خواسته‌هایشان ته ندارد، گفت: «معتقدم باید یک مقاومت ملی در برابر این خواسته‌ها شکل گیرد و ایران و ایرانیان سر حرف خود بایستند.» با‌این‌حال لاریجانی در خصوص مذاکره تاکید کرد که مذاکره باید در زمان مناسب خودش برگزار شود.
گزارش المانیتور با اشاره به این تحولات افزود: در چنین فضایی، دیپلماسی، هرچند ناقص، می‌تواند از بار تنش‌های فزاینده بکاهد. ایران با تعامل با بازیگران منطقه‌ای مانند قطر، عمان و مصر، می‌تواند تلاش‌های خود را به عنوان بخشی از یک تلاش گسترده‌تر برای ایجاد ثبات منطقه‌ای، نه به عنوان تسلیم شدن در برابر غرب، شکل دهد. با‌این‌حال، مسیر پیش رو چالش‌برانگیز است. فضای مانور در حال کاهش است و بنابراین، هرگونه موفقیت در دیپلماسی جدید به این بستگی دارد که آیا طرفین می‌توانند عمل‌گرایی تاکتیکی را به انعطاف‌پذیری استراتژیک تبدیل کنند و آیا واشنگتن آماده است تا قدم در این مسیر بگذارد یا خیر.
