عراقچی در گفت‌وگوی تفصیلی با «اکونومیست» شروط مذاکره قابلپذیرش با «ترامپ» را تشریح کرد
توافق «بله»؛ دیکته «نه»
تجربیات ناخوشایند ایران از مذاکره
سید عباس عراقچی در گفت‌وگوی تفصیلی با نشریه اکونومیست، در واکنش به فرصت دادن دوباره به ترامپ، به تجربیات ناخوشایندی که ایران از مذاکره با آمریکا دارد پرداخت و گفت: «ما چندین بار این کار را انجام داده‌ایم. متاسفانه تجربه خوبی از مذاکره با ایالات متحده، به‌ویژه با دولت فعلی، نداریم. همه شما به یاد دارید که در سال ۲۰۱۵ ما یک توافق بسیار مهم به نام برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) را مذاکره کردیم. پس از بیش از دو سال مذاکره، سرانجام به توافقی رسیدیم که در سراسر جهان به‌عنوان دستاوردی برای دیپلماسی جشن گرفته شد. سپس امسال، در سال ۲۰۲۵، دوباره وارد مذاکره شدیم. پنج دور گفت‌وگو داشتیم. و دور ششم را برای ۱۵ ژوئن امسال تعیین کردیم. اما دو روز پیش از آن، اسرائیلی‌ها به ما حمله کردند. در واقع، آنها به میز مذاکره حمله کردند. و این با حمایت ایالات متحده انجام شد. هیچ شکی در آن نیست.» وی افزود: «سپس، در نیویورک دوباره وارد مذاکراتی شدیم تا از فعال شدن مکانیسم اسنپ بک جلوگیری کنیم. ما با این نحوه مذاکره ایالات متحده روبه‌رو شدیم. بنابراین ما حتی یک تجربه مثبت و قابل اتکا از مذاکره با آمریکا نداریم.»
واقعی، منصفانه و متوازن
خبرنگار اکونومیست در ادامه این پرسش را مطرح کرد که الان دونالد ترامپ شخصا پا پیش گذاشته است. او گفته که می‌خواهد همان رئیس‌جمهوری باشد که توافق با ایران را انجام می‌دهد. چرا اکنون، پس از حمله اخیر، حرف او را جدی نمی‌گیرید و نمی‌گویید «به تهران بیا، بیایید توافق کنیم» که عراقچی در پاسخ گفت: «اول از همه، من می‌گویم که هیچ تجربه خوبی از گفت‌وگو با دولت او نداریم. ثانیا، بله، ما موافق یک توافق هستیم، اما یک توافق منصفانه و متوازن. مشکل این است که وقتی آمریکایی‌ها از یک توافق صحبت می‌کنند، در واقع می‌خواهند خواسته‌های خود را دیکته کنند و این همان چیزی است که همین دو ماه پیش در نیویورک تجربه کردیم.» وی تاکید کرد در لحظه‌ای که به این نتیجه برسیم که آمریکا رویکرد خود را تغییر داده و به‌جای دیکته کردن، آماده مذاکره واقعی و توافق منصفانه و متوازن است، ما هم آماده خواهیم بود. آنگاه می‌توانیم آن را بررسی کنیم.
۳ بار تا آستانه توافق پیش رفتیم
مجری در ادامه پرسید: «می‌دانم نمی‌خواهید وارد جزئیات مذاکراتتان با استیو ویتکاف شوید، اما اختلاف اصلی این است که آیا ایران غنی‌سازی اورانیوم انجام دهد یا نه. آیا موضع شما همچنان همان است؟» عراقچی با اشاره به زحمات و هزینه‌هایی که ایران برای داشتن غنی‌سازی داشت، گفت: «من در مذاکرات حضور داشتم تا همین را توضیح دهم. استیو ویتکاف بر صفر شدن غنی‌سازی اصرار داشت. من گفتم: ببینید، غنی‌سازی صفر، غیرممکن است. اما سلاح هسته‌ای صفر ممکن و در دسترس است. اگر می‌خواهید به سمت سلاح صفر برویم، توافق داریم. اگر غنی‌سازی صفر می‌خواهید، توافق نداریم. سپس تلاش کردیم خلاق باشیم و یک راه‌حل مصالحه پیدا کنیم. حداقل سه بار به یک راه‌حل خوب و خلاقانه رسیدیم، که می‌توانست هر دو طرف را راضی کند. اما متاسفانه آنها نتوانستند آن را نهایی کنند.» وی افزود: «می‌دانید، آنها به ما می‌گویند: «نمی‌توانیم تصمیم بگیریم؛ باید به واشنگتن برگردیم و تایید بگیریم.» و به نظر می‌رسد که شجاعت تصمیم‌گیری را ندارند. پس وقتی افراد، کشورها یا مسوولان جسارت تصمیم‌گیری ندارند، نمی‌توانید دیپلماسی انجام دهید. دیپلماسی یعنی تصمیم‌گیری و گاهی این تصمیم‌ها سخت هستند.»
از حمایت کامل رهبری برخوردار بودم
عراقچی در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه استیو ویتکاف به ما گفت که خودِ شما بسیار نزدیک به توافق بودید. شما شخصا خواهان توافق بودید، اما سیستم و رهبری در ایران آماده نبودند و شما را متوقف کردند. آیا این درست است؟ توضیح داد: «نه، این درست نیست. من از حمایت کامل دولت و رهبری برخوردارم. ما در مذاکرات متحد بودیم. در یک اصل نیز متحد بودیم: هیچ توافقی با «غنی‌سازی صفر» پذیرفتنی نیست. بنابراین وقتی آمریکا بر غنی‌سازی صفر اصرار کرد، همه ما، از دولت تا رهبری، گفتیم «نه». اما وقتی آمریکا پذیرفت که غنی‌سازی صفر ناممکن است، سپس تلاش کردیم راه‌حل‌های خلاقانه پیدا کنیم.»
ایران می‌تواند شفافیت و نظارت را بپذیرد
عراقچی در پاسخ به اینکه اگر آمریکا حق ایران برای غنی‌سازی اورانیوم برای اهداف صلح‌آمیز را بپذیرد، آیا در مقابل حاضر به پذیرش محدودیت‌های دائمی و نظارت خواهید بود، گفت: «ما پیش‌تر در برجام محدودیت‌ها را پذیرفتیم. محدودیت‌ها، شفافیت، و نظارت بی‌سابقه را قبول کردیم. پس این چیز جدیدی نیست. اگر آمریکا به یک توافق عادلانه و متوازن بازگردد، ما بار دیگر می‌توانیم شفافیت و نظارت را بپذیریم. اما این توافق باید عادلانه باشد، نه یک‌طرفه.»
پروتکل نظارت از سایت‌های آسیب‌دیده
وزیر خارجه در پاسخ به اینکه چرا به آژانس اجازه بازرسی از سایت‌های آسیب‌دیده را نمی‌دهید، گفت: «آژانس نیز پذیرفته که شرایط میدانی تغییر کرده است. ما از آژانس پرسیدیم آیا پروتکل یا مقرراتی وجود دارد برای بازرسی یک تاسیسات هسته‌ای که مورد حمله قرار گرفته باشد؟ هیچ پروتکلی وجود ندارد، زیرا هیچ سابقه‌ای وجود ندارد. تاکنون هیچ سایت هسته‌ای صلح‌آمیز تحت پادمان مورد حمله قرار نگرفته است. بنابراین هیچ سابقه‌ای برای نحوه بازرسی پس از حمله وجود ندارد.» وی ادامه داد: «بدیهی است که خطرات امنیتی وجود دارد. خطرات ایمنی وجود دارد. مواد منفجره عمل‌نکرده، موشک‌ها و موارد مشابه وجود دارد. خطر اشعه‌زایی نیز وجود دارد. هنوز تهدیدهایی از سوی آمریکا وجود دارد که اگر کسی به آن تاسیسات نزدیک شود، مورد حمله قرار خواهد گرفت. بنابراین ما نیازمند یک «روش» یا «چارچوب» برای چگونگی بازرسی آن تاسیسات هستیم.»
البته عراقچی تلاش‌های ایران برای ایجاد چارچوب با هدف بازرسی را نیز تشریح کرد و گفت: «ما تلاش کردیم چنین چارچوبی را ایجاد کنیم؛ زمانی که من به قاهره رفتم و همکارانم نیز به قاهره آمدند، توافق قاهره را شکل دادیم. در توافق قاهره، تاسیسات هسته‌ای ایران را به دو دسته تقسیم کردیم: تاسیسات مورد‌حمله‌قرارگرفته و تاسیسات مورد‌حمله‌قرارنگرفته. برای تاسیسات مورد‌حمله‌قرارنگرفته، روال معمول برقرار است. آژانس توانسته از آنها بازدید و بازرسی کند. برای تاسیسات مورد‌حمله‌قرارگرفته، ما نیاز به مذاکره داریم. دولت پذیرفته که باید درباره نحوه بازرسی این تاسیسات مذاکره کنیم. اما متاسفانه، درست پس از توافق قاهره، اروپا و آمریکا تصمیم گرفتند موضوع را به شورای امنیت ببرند، و اکنون می‌بینیم که همه قدرت‌ها یک قطعنامه جدید علیه ایران معرفی کرده‌اند. بنابراین این سه کشور اروپایی و آمریکا هستند که این کار را دشوار و غیرممکن می‌کنند.»
سیاست همسایگی ایران
همچنین وزیر خارجه در بخش دیگر این مصاحبه در پاسخ به خبرنگار اکونومیست درباره نقش منطقه‌ای ایران گفت: «ایران بدون شک بازیگر اصلی این منطقه است. ایران یک کشور بزرگ با قابلیت‌های مشخص است، ما تلاش کرده‌ایم سیاست همسایگی بسیار خوبی با تمام کشورهای منطقه خلیج فارس و خاورمیانه برقرار کنیم. فکر می‌کنم در رویکردمان به کشورهای منطقه کاملا موفق بوده‌ایم. توانسته‌ایم اعتمادسازی کنیم، به‌ویژه با عربستان سعودی و همچنین دیگر کشورها، با مصر، با اردن، با هر کشور دیگری. در ۱۲ ماه گذشته به همه آنها حتی بحرین که با آن روابط نداریم، سفر کرده ام به مصر، فکر می‌کنم سه یا چهار بار رفته ام. تلاش کرده‌ایم اعتمادسازی کنیم و مطمئن شویم که آنها تهدید واقعی منطقه را اشتباه نگیرند.»
درعین‌حال وزیر امور خارجه در گفت‌وگویی که با خبرگزاری خانه ملت داشت با بیان اینکه توجه به همسایگان از اولویت‌های سیاست خارجی است، گفت: «طی یک سال یا ۱۴ ماه گذشته، تعاملات دیپلماتیک با کشورهای همسایه در سطح بسیار بالایی بوده است.» عراقچی بیان کرد که توجه به همسایگان و محیط همسایگی جمهوری اسلامی از اولویت‌های ایران در سیاست خارجی محسوب می‌شود.
