ابعاد چهارگانه سفر عراقچی به سلطاننشین عمان بررسی شد؛
بازگشت به دیپلماسی از «مسقط»
بنا به گزارش‌ها، روابط دوجانبه و راه‌های گسترش مناسبات و همکاری‌ها در همه زمینه‌های مورد علاقه طرفین به‌ویژه در حوزه‌های اقتصادی و تجاری مورد رایزنی قرار گرفت. همزمان تحولات پرونده هسته‌ای، بحران یمن و وضعیت سوریه نیز در جریان این سفر مورد بحث و تبادل نظر و گمانه‌زنی رسانه‌ای قرار گرفت.
جزئیات سفر به مسقط
طرفین ایرانی و عمانی طی بیانیه‌های جداگانه به ابعاد سفر رئیس دستگاه دیپلماسی تهران به مسقط پرداختند. در همین رابطه، وزیر خارجه عمان در پیامی در ایکس ماهیت دیدارش با وزیر خارجه کشورمان را تشریح کرد. بدر البوسعیدی درباره دیدارش با سیدعباس عراقچی نوشت: «طی دیدار با وزیر خارجه ایران، بر عمق پیوندهای تاریخی و فرهنگی و همچنین بر اهتمام و تلاش مستمر برای تقویت حوزه‌های همکاری میان دو کشور همسایه در تمامی زمینه‌ها تاکید کردیم.» وی در ادامه عنوان کرد: «همچنین آخرین تحولات در عرصه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی از جمله تلاش‌های مرتبط با برنامه صلح‌آمیز انرژی هسته‌ای ایران را بررسی کردیم.»
دستگاه دیپلماسی ایران نیز طی بیانیه‌ای به ماهیت دیدار میان عراقچی و البوسعیدی پرداخت. طبق گزارش وزارت خارجه ایران، وزیران خارجه ایران و عمان در این دیدار ضمن بررسی روابط دوجانبه، در مورد راه‌های گسترش مناسبات و همکاری‌ها در همه زمینه‌های مورد علاقه طرفین به‌ویژه در حوزه‌های اقتصادی و تجاری رایزنی کردند. این بیانیه افزود که طی این دیدار تحولات منطقه خصوصا با توجه به ادامه نسل‌کشی رژیم صهیونیستی در غزه و تداوم جنگ‌افروزی و جنایات آن علیه لبنان و دیگر کشورهای منطقه مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت. بنا به بیانیه مذکور، در این دیدار عراقچی با قدردانی از تلاش‌ها و ابتکارهای عمان در رابطه با موضوع هسته‌ای ایران، آخرین تحولات در این زمینه را تبیین کرد.
تور دیپلماتیک عراقچی
مسقط البته تنها مقصد وزیر امور خارجه در هفته جاری نبوده و وی بناست همچنین به لاهه رفته و در نشست سالانه سازمان منع سلاح‌های شیمیایی شرکت کند. در همین رابطه، سخنگوی وزارت امور خارجه با اشاره به سفر عراقچی به عمان و لاهه برای شرکت در مجمع مسقط و اجلاس سالانه سازمان منع سلاح‌های شیمیایی، به تشریح فعالیت‌های دیپلماتیک وزارت امور خارجه پرداخت و از برنامه‌ریزی برای انجام سفرهای دیپلماتیک به آسیا، آفریقا و اروپا خبر داد.
سفر عراقچی در حالی صورت می‌گیرد که پس از تنش‌های اخیر بر سر پرونده اتمی ایران، گمانه‌زنی‌ها درباره امکان بازگشت این مساله به مسیر دیپلماسی بالا گرفته است، به‌ویژه از آن جهت که عمان در گذشته نقشی مهم در پیشبرد این روند ایفا کرده بود. اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، با اشاره به سفر وزیر امور خارجه به عمان برای شرکت در مجمع مسقط، درباره این نشست توضیح داد: «این نشست، نشستی گفتمانی با حضور تعداد قابل‌توجهی از مقامات منطقه و خارج از منطقه است. دیدار دوجانبه با وزیر امور خارجه عمان را نیز در جریان این سفر داریم.» این در حالی است که وزارت خارجه فرانسه روز دوشنبه اعلام کرد ژان-نوئل بارو، وزیر خارجه این کشور روز چهارشنبه ۲۶ نوامبر در پاریس با همتای ایرانی خود دیدار و گفت‌وگو خواهد کرد. بنا به این بیانیه، محور گفت‌وگوها، مسائل دوجانبه و منطقه‌ای و همچنین برنامه هسته‌ای ایران خواهد بود.
چالش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی
از سوی دیگر، چه‌بسا باید سفر عراقچی به عمان را باید در قابی بزرگ‌تر از پرونده اتمی ایران بازخوانی کرد. تحولات منطقه طی مدت اخیر شتاب بی‌سابقه‌ای گرفته و اکنون شاهد آنیم که دولت جدید سوریه در حال گسترش روابط دیپلماتیک خود در منطقه است. انکار نمی‌توان کرد که این قضیه بر سیاست خارجه کشورمان، با در نظر گرفتن نقش پیشین دمشق به‌عنوان متحد دیرینه تهران، تاثیرگذار خواهد بود.
این در حالی است که هم زمان با سفر عراقچی به مسقط، وزیر خارجه دولت موقت سوریه نیز راهی عمان شده و با مقامات این کشور دیدار کرده است. بنا به گزارش آناتولی به تاریخ ۲۴ نوامبر، وزیر خارجه سوریه با همتای عمانی خود در مسقط دیدار و درباره توسعه روابط دوجانبه رایزنی کرد. وزارت خارجه و امور مهاجران سوریه اعلام کرد که اسعد حسن الشیبانی، وزیر خارجه این کشور، با همتای عمانی خود در مسقط دیدار کرده است. بر این اساس، طرفین در این دیدار روابط دوجانبه سوریه-عمان، گام‌ها برای توسعه این روابط و همچنین تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی را مورد بررسی قرار دادند.
از سوی دیگر، هانس گروندبرگ، نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد در امور یمن در مسقط با عراقچی دیدار و گفت‌وگو کرد. به گزارش ایسنا، در این دیدار، نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در امور یمن گزارشی از تحولات مرتبط با یمن ارائه کرد و خواستار تداوم حمایت‌های ایران از نقش و تلاش‌های سازمان ملل برای کمک به بهبود اوضاع و پیگیری روند صلح در یمن شد. وزیر امور خارجه ضمن محکوم‌کردن تجاوزات و حملات رژیم صهیونیستی علیه کشورهای منطقه همزمان با تداوم محاصره و اعمال تحریم علیه یمن، نسبت به پیامدهای قانون‌شکنی اسرائیل در گسترش ناامنی و بی‌ثباتی در منطقه هشدار داد.
همچنین از یاد نباید برد سفر عراقچی در حالی انجام شده که پیش‌تر رسانه‌ها گزارش دادند که ایران از طریق عربستان نامه‌ای به آمریکا ارسال کرده است. این نامه پیش از سفر محمد بن‌سلمان، ولیعهد سعودی، به آمریکا در جریان دیدار رئیس سازمان حج و زیارت ایران با عبدالعزیز بن‌سعود بن‌نایف بن‌عبدالعزیز، وزیر کشور عربستان، به طرف عربستانی تحویل داده شد. بنا به ادعای رویترز، تهران از ریاض خواسته است واشنگتن را برای احیای مذاکرات متوقف‌شده هسته‌ای متقاعد کند. این رسانه به نقل از دو منبع آگاه مدعی شد که این اقدام نشان‌دهنده نگرانی تهران از احتمال تکرار جنگ و تشدید مشکلات اقتصادی آن است. این منابع افزودند در این نامه عنوان شده که ایران خواهان همکاری عمیق‌تر منطقه‌ای است و همچنان در صورت تضمین حقوق خود، برای حل‌وفصل اختلاف هسته‌ای از طریق دیپلماسی باز است. البته مقامات وزارت خارجه ایران ضمن تایید نامه پزشکیان، آن را صرفا به دلیل قدردانی از زحمات کشور عربستان در میزبانی از زائران ایرانی خانه خدا عنوان کردند.
عمان؛ کانون دیپلماسی
مسقط طی سال‌های اخیر به‌خوبی توانسته نقش خود را به‌عنوان هاب دیپلماسی در منطقه مستحکم کند. نقش مدرن عمان به‌عنوان گرانیگاه عقلانیت در منطقه ریشه در تاریخ و سنت فرهنگی این کشور دارد. جایگاه استراتژیک این کشور و قرار داشتن در تقاطع خلیج فارس، آسیای جنوبی و آفریقا باعث شده که این کشور کوچک بتواند به‌خوبی از پتانسیل‌های خود در زمینه بازگرداندن آرامش به منطقه پرتنش پیرامونش بهره ببرد.
رایزنی‌های چند ماه پیش میان ایران و آمریکا بر سر برنامه هسته‌ای که با میانجی‌گری مسقط صورت گرفت، نمونه‌ای آشکار از جایگاه مهم این کشور در ایجاد ثبات منطقه‌ای است. اظهارات و رویکرد مقام‌های رسمی عمان نیز نشان از آن دارد که چنین نقشی در بطن سیاست خارجه این کشور تنیده شده است. به عنوان مثال، طی نشست امنیتی منامه، وزیر خارجه عمان گفت که مذاکرات ایالات متحده و ایران با میانجی‌گری کشورش، پیش از آنکه مورد خرابکاری اسرائیل قرار بگیرد، پیشرفت قابل‌توجهی داشت. بنا به گزارش پایگاه خبری نشنال در ابتدای ماه نوامبر، البوسعیدی اسرائیل را منبع اصلی بی‌ثباتی در منطقه توصیف و کشورهای خلیج فارس را به تعامل با تهران به جای منزوی کردن آن تشویق کرد.
نقش عمان در کاهش اختلافات به‌ویژه از آن جهت مهم‌تر از همیشه تلقی می‌شود که به نظر می‌رسد همگان به‌نوعی خود را برای دور جدیدی از تنش‌زایی از سوی غرب و همچنین رژیم صهیونیستی آماده می‌کنند. به عنوان مثال، یک نماینده پارلمان لبنان به تاریخ ۲۳ نوامبر ادعا کرد که هشدارهای بین‌المللی در مورد احتمال حمله به ایران بالا گرفته و به لبنان گفته شده است که در دور جدید درگیری‌های احتمالی باید بی‌طرفی اختیار کند. به گزارش پایگاه خبری المرکزیه، وائل ابو فاعور، نماینده پارلمان لبنان از حزب دموکرات، طی گفت‌وگویی تلویزیونی عنوان کرد که تجاوزات اسرائیل در بالاترین سطح خود ادامه دارد و تاکنون هیچ‌کس نتوانسته این روند را متوقف یا پایان دهد. وی گفت: «فرستادگان خارجی و عرب به ما هشدار داده‌اند که ممکن است به سمت دور جدیدی از درگیری‌ها و اقدامات نظامی بزرگ در منطقه علیه ایران و انصارالله یمن پیش برویم.»
با در نظر گرفتن تحولات اخیر و قرار داشتن پرونده اتمی ایران در مرکز تنش‌ها، چه‌بسا بتوان چنین در نظر گرفت که تهران همچنان در بطن منازعات جهانی و منطقه‌ای قرار دارد. از این رو، سفر عراقچی به مسقط، با توجه به نقش دیرین عمان در حل بحران‌های فراگیر، می‌تواند اقدامی هوشمندانه و درعین‌حال مثبت در جهت بازگرداندن وضعیت به مسیر دیپلماسی تلقی شود.
