صورت‌های مالی دو خودروساز بزرگ پاسخ می‌دهد
تولید خودرو به «سود» رسید؟
«دنیای‌اقتصاد» برای بررسی میزان سود و زیان تولید هر خودروی سواری توسط دو خودروساز بزرگ کشور قیمت تمام شده و بهای فروش محصولات این خودروسازان را بررسی کرده است. در این میان از بین محصولات تولیدی خودروسازان زیان‌ده‌ترین محصول، شاهین با تحمیل ۱.۵۹ همت زیان به شرکت سازنده بوده است.
دو مرحله افزایش قیمت رسمی خودرو از ابتدای سال تاکنون موجب شده که تعداد خودروهای زیان‌ده به شدت کاهش یابد. در این بین بیشتر محصولات ایران‌خودرو از زیان‌دهی خارج شدند. دلیل این موضوع را می‌توان به تفاوت رشد قیمت محصولات ایران‌خودرو و سایپا در خرداد و تیر امسال مربوط دانست. اواخر خردادماه بزرگ‌ترین خودروساز کشور در واکنش به عدم اصلاح قیمت توسط سازمان حمایت، خود دست به اعلام قیمت‌های جدید محصولاتش زد و بهای آنها را به طور میانگین ۲۲.۳درصد افزایش داد، اوایل تیرماه سازمان حمایت افزایش ۱۵درصدی بهای خودرو را مصوب کرد.
سایپا به عنوان شرکتی که هنوز مدیریت دولتی دارد این تصمیم را پذیرفت اما ایران‌خودرو که چندماهی از مدیریت خصوصی آن می‌گذشت زیر بار آن نرفت، کش‌وقوس‌های زیادی طی چندین ماه ایجاد شد اما در نهایت رشد قیمت ایران‌خودرو بیشتر از سایپا بود.
البته سایپا نیز از روش دیگری توانسته این زیان را جبران کند. وارداتی‌های سایپا توانسته‌اند سود قابل‌توجهی را برای این شرکت به همراه داشته باشند اما آنچه در این گزارش مدنظر داریم سود و زیان تولید خودروهای سواری این شرکت‌ها است. سود و زیان عملیاتی کل این دوخودروساز را نیز پیش‌تر در گزارشی تحت عنوان «زیان انباشته خودروسازی به ۲۵۵ همت رسید» بررسی کرده بودیم.
نکته قابل‌توجه دیگر اینکه روند قیمت‌گذاری در سال جدید نسبت به سال‌های پیش متفاوت شده است. به طوری که قیمت‌گذاری باید هر سه ماه یک بار انجام شود. اگر خودروسازان قیمت‌های پیشنهادی خود را اعلام کردند و طی یک ماه سازمان حمایت این قیمت‌ها را تعیین تکلیف نکرد، قیمت‌های پیشنهادی خودروسازان به عنوان قیمت نهایی در نظر گرفته خواهد شد.
بنابراین امکان فریز قیمتی طولانی‌مدتی وجود نخواهد داشت. بر این اساس می‌توان گفت که احتمالا در آینده شاهد افت بیشتری در زیان‌دهی خودروسازان باشیم. با این حال صورت‌های مالی نشان می‌دهد که ساختار هزینه‌ای خودروسازان نیز در حال تجربه تغییراتی است که بر روند سودآوری اثر می‌گذارد.
با وجود کاهش زیان در سطح محصول، چند مولفه چالش‌زا همچنان پابرجاست. نخست، افزایش مستمر هزینه مواد اولیه و قطعات است که به‌واسطه نوسانات ارزی فشار قابل‌توجهی بر بهای تمام‌شده وارد کرده است. این موضوع به‌ویژه برای محصولاتی که عمق داخلی‌سازی آنها کمتر است محسوس‌تر بوده و باعث شده برخی خودروها با وجود افزایش قیمت رسمی، هنوز در نقطه سر به سر باقی نمانند.
جزئیات زیان‌دهی خودروها
برای بررسی میزان زیان‌دهی محصولات خودروسازان ابتدا سری به ایران‌خودرو می‌زنیم و بهای تمام شده و قیمت فروش هر کدام از تولیدات این شرکت را زیر ذره‌بین قرار می‌دهیم. همه محصولات ایران‌خودرو به جز گروه سورن و هایما در ۶ماهه امسال سودده بوده‌اند، البته در این میان دنا به نقطه سر به سر رسیده است.
ایران‌خودرویی‌ها تاکنون بیشترین زیان خود را از محل تولید گروه پژو (که الان تنها پژو ۲۰۷ را از آن تولید می‌کند) متحمل می‌شدند اما طی نیمه اول امسال این محصول به سوددهی رسیده است به طوری که در مدت زمان یاد شده تولید این خودرو ۱۷۶.۷میلیارد تومان سود برای آبی‌پوشان جاده مخصوص به همراه داشته‌است.
فروش هر پژو ۲۰۷ به طور میانگین ۵۶۴.۴۵ میلیون تومان برای خودروساز درآمد داشته است، با توجه به اینکه در ۶ماه امسال ایران‌خودرو ۷۵ هزار و ۹۴۳ دستگاه از این خودرو را فروخته است، مجموع درآمد این شرکت از پژو ۲۰۷ در نیمه اول امسال به ۴۲.۸۶ هزار‌میلیارد تومان می‌رسد اما در نقطه مقابل تولید هر دستگاه از این خودرو برای ایران‌خودرو ۵۶۲.۱۳ میلیون تومان تمام شده و مجموع بهای تمام شده این تعداد پژو برای ایران‌خودرو ۴۲.۶۹ همت بوده است. بر این اساس تولید هر دستگاه پژو ۲۰۷ برای ایران خودرو ۲.۳۲میلیون تومان سود دارد و کل سود ۶ ماهه امسال از محل تولید این خودرو ۱۷۶.۷میلیارد تومان بوده است.
اما تولید گروه سورن برای ایران‌خودرو طی ۶ ماه اول سال بیش از یک همت زیان به همراه داشته است. ایران‌خودرو طی ۶ماهه امسال ۷۰ هزار و ۵۹۳ دستگاه سورن به فروش رسانده که درآمد این شرکت از هر دستگاه آن ۵۳۶.۸میلیون تومان بوده است. بنابراین مجموع درآمد ایران‌خودرو از تولید سورن حدود ۳۷.۹ همت بوده‌‌است.
با این حال هزینه‌ای که برای این تولید کرده به ۳۹.۱ همت می‌رسد. به عبارت دیگر تولید هر دستگاه سورن برای ایران‌خودرو ۵۵۴.۳ میلیون تومان تمام شده اما قیمتی که آن را فروخته (تنها برای کارخانه بدون احتساب دیگر هزینه‌ها مانند حقوق دولتی) ۵۳۶.۸ میلیون تومان بوده است. بنابراین تولید هر دستگاه سورن برای ایران‌خودرو ۱۷.۵میلیون تومان زیان به همراه داشته است.
محصول دیگر ایران‌خودرو یعنی دنا در نیمه اول سال جاری تقریبا در نقطه سربه‌سر بوده است. بر اساس گزارش منتشر شده در کدال، دنا به ازای هر دستگاه درآمد ۷۰۷.۹ میلیون تومانی برای این شرکت دارد، همچنین ایران‌خودرو از ابتدای امسال تا انتهای شهریورماه ۴۱ هزار و ۳۲۹ دستگاه از این خودرو فروخته است.
بر این اساس ایران‌خودرو از فروش این تعداد دنا توانسته دوهزار و ۹۲۵.۸میلیارد تومان درآمد کسب کند. از طرف دیگر هزینه تولید این خودرو به ازای هر دستگاه بیش از ۷۰۷.۸ میلیون تومان بوده و هزینه کل تولید نیم‌سال دنا به دوهزار و ۹۲۵.۶میلیارد تومان می‌رسد. بنابراین تولید هر دستگاه دنا برای ایران خودرو حدود صدهزار تومان سود به همراه دارد و مجموع سود ایران‌خودرو از تولید دنا در این مدت به ۲.۳میلیارد تومان می‌رسد.
رانا نیز در ۶ ماهه امسال از محصولات سودده ایران خودرو بوده است، گرچه این سود محدود بوده است. ایران‌خودرویی‌ها در این مدت زمان مجموعا ۳.۲۹ همت از فروش این خودرو درآمد داشته‌اند، بهای تمام شده تولید ۶هزار و ۲۸۴ دستگاه رانا در نیمه اول امسال نیز ۳۲.۱ همت بوده است.
بر این اساس تولید این تعداد رانا ۸۰.۶ میلیارد تومان برای ایران‌خودرو سود به همراه داشته است. آبی‌پوشان جاده مخصوص از فروش هر دستگاه رانا ۵۲۳.۸ میلیون تومان درآمد کسب می‌کنند و برای تولید آن ۵۱۰.۹ میلیون تومان هزینه کرده‌اند. بنابراین تولید و فروش هر دستگاه رانا برای ایران‌خودرو ۱۲.۹میلیون تومان سود به همراه داشته است.
اما نکته قابل‌توجه در صورت مالی ۶ ماهه ایران‌خودرو زیان سنگین مونتاژ هایما است. ایران‌خودرو در ۶ماهه امسال ۱۰ هزار و ۳۹۰ دستگاه هایما فروخته که هزینه مونتاژ آن برای شرکت به ۱۴.۹ همت رسیده است اما از طریق فروش آنها تنها ۱۳.۳همت درآمد کسب کرده است. بنابراین این شرکت از محل مونتاژ و فروش هایماهای خود ۱.۵۷ همت زیان داشته است. به عبارت دیگر درآمد ایران‌خودرو از فروش هر دستگاه از این محصول مونتاژی خود یک‌میلیارد و ۲۸۳.۸میلیون تومان بوده اما هزینه تولید هر کدام از آنها یک‌میلیارد و ۴۳۵.۳میلیون تومان بوده است.
ایران‌خودرو همچنین در بازه مورد بررسی از محل تولید و فروش تارا ۱.۲۲ همت سود کرده است. در ۶ماهه امسال بزرگ‌ترین خودروساز کشور ۳۹ هزار و ۳۴۸ دستگاه تارا فروخته که هزینه تولید آنها برای این شرکت ۲۶.۹۶ همت بوده است و بیشتر از این مقدار یعنی ۲۸.۱۹ همت از فروش آنها درآمد کسب کرده است.
تولید هر دستگاه تارا برای ایران‌خودرو ۶۸۵.۳میلیون تومان تمام می‌شود اما درآمد این شرکت از فروش همین خودرو ۷۱۶.۴میلیون تومان است. بنابراین این فرآیند برای ایران‌خودرو به ازای هر دستگاه تارا معادل ۳۱.۱میلیون تومان سود است. در آمار منتشر شده کدال برای محصولات ایران‌خودرو بخشی هم به نام «سایر محصولات» تعریف شده که بزرگ‌ترین خودروساز کشور از تولید و فروش آنها ۵۸.۳ میلیارد تومان سود کرده است. درآمد فروش این محصولات ۶.۴۸ همت بوده و هزینه تمام شده تولیدشان نیز ۶.۴۲ همت بوده است.
اما سری هم به سایپا بزنیم. دومین خودروساز بزرگ کشور در صورت مالی ۶ماهه خود سود ناخالص ثبت کرده است اما نگاهی به جزئیات سود و زیان این شرکت نشان می‌دهد که این سود به دلیل فروش خودروهای وارداتی سایپا و همچنین وانت پراید ثبت شده و در بخش تولید سواری این شرکت وضعیت مطلوبی از نظر صورت‌های سود و زیان ندارد.
برای شروع وضعیت زیان‌دهی پرتیراژترین محصول سایپا یعنی خانواده X۲۰۰ یعنی تیبا، کوییک و سایپا را بررسی می‌کنیم. این شرکت در ۶ماهه ابتدایی سال از محل فروش این محصولات خود حدود ۲۰.۴همت درآمد داشته است اما برای تولید این خودروها ۲۱.۴ همت هزینه کرده است. بنابراین در مدت زمان یادشده تولید و فروش این گروه خودرویی حدود یک همت برای سایپا زیان به همراه داشته است.
سایپا در این بازه زمانی ۶۱ هزار و ۱۳۶ دستگاه از این گروه خودرویی فروخته است، بنابراین هزینه تمام شده هر دستگاه از آن برای سایپا ۳۵۰.۵میلیون تومان بوده است اما درآمد فروش آن به ۳۳۴.۱میلیون تومان می‌رسد بنابراین هر دستگاه از خانواده X۲۰۰ به میزان ۱۶.۴میلیون تومان به دومین خودروساز بزرگ کشور زیان وارد کرده است. دیگر محصول سواری سایپا یعنی شاهین بیشترین زیان‌دهی را بین خودروهای مورد بررسی داشته است. این شرکت از ابتدای سال جاری تا انتهای شهریور ماه، ۱۶هزار و ۷۵۹ دستگاه شاهین فروخته که از محل آن ۹.۳۶ همت کسب درآمد کرده است. اما هزینه تولید این تعداد از شاهین برای سایپا ۱۰.۹۶ همت بوده است.
بنابراین نارنجی‌پوشان جاده مخصوص از محل تولید و فروش شاهین در ۶ماه اول سال ۱.۵۹ همت زیان کرده‌اند. از طرف دیگر درآمد سایپا از فروش هر دستگاه شاهین ۵۵۸.۶میلیون تومان است اما هزینه تمام شده همین خودرو برای تولیدکننده ۶۵۳.۸میلیون تومان است. بر این اساس زیان فرآیند تولید و فروش این خودرو برای دومین خودروساز بزرگ کشور در نیمه اول امسال ۹۵.۲میلیون تومان به ازای هر دستگاه بوده است.
