قدرت‌نمایی با تملق

اکنون، پس از گذشت تنها ۱۰۰ روز، رئیس‌جمهور جدید چنان با سرعت پیش رفته است که همه آشفتگی‌های روز نخست به خاطره‌ای دور بدل شده است. او در سئول – یکی از پرجمعیت‌ترین شهرهای جهان – سقف ۴۳۰ هزار دلار برای وام‌های مسکن تعیین کرده تا بازار بیش‌ازحد داغ املاک را آرام کند. همچنین قانونی جدید در حوزه کار، مسوولیت‌های حقوقی کارگران اعتصابی را کاهش داده و حدود ۱۰‌میلیارد دلار کوپن نقدی – در بازه‌ای بین ۱۱۰ تا ۳۳۰ دلار با در نظر گرفتن سطح درآمد – میان تمام شهروندان توزیع شده تا از کسب‌وکارهای محلی حمایت شود. «لی» می‌گوید: «یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای من این است که اوضاع سیاسی داخلی کره‌جنوبی اکنون به ثبات رسیده است».

با این حال، بزرگ‌ترین چالش او در عرصه خارجی بود: تبعات ناشی از اعلام حکومت نظامی از جانب «یون» باعث شد کره‌جنوبی در مقایسه با سایر کشورها، ۶ ماه از مذاکره برای دستیابی به توافق تجاری با دولت ترامپ عقب بماند. آمریکا و کره‌جنوبی از سال ۲۰۱۲ یک توافق تجارت آزاد دارند و سال گذشته سئول رقمی بیش از ۳۴.۷۴‌میلیارد دلار خودرو به آمریکا صادر کرد – که حدود نیمی از کل صادرات خودروسازی این کشور را تشکیل می‌داد – اما با اعمال تعرفه ۲۵ درصدی از سوی دولت ترامپ، این رقم به‌شدت سقوط کرد. در ۳۱ ژوئیه، لی موفق شد میزان این تعرفه را، در ازای اعطای تضمین‌های سرمایه‌گذاری به ارزش ۳۵۰‌میلیارد دلار در آمریکا و اعطای امتیازات دیگر به ۱۵ درصد کاهش دهد.

این دستاورد یک نقطه عطف کلیدی بود که در اولویت طرح لی برای احیای اقتصاد راکد کره‌جنوبی قرار دارد. کشوری که خانه برندهای پیشرویی چون سامسونگ، هیوندای و ال‌جی است، دهه‌ها در خط مقدم فناوری جهانی قرار داشت، اما در سال‌های اخیر به دلیل وضع مقررات سخت‌گیرانه، فشارهای جمعیتی و رقابت شدید با چین دچار افول شد. پس از چند سال کاهش مداوم، تولید ناخالص داخلی کره در سال ۲۰۲۴ تنها ۲درصد حتی کمتر از نصف میانگین منطقه آسیا-اقیانوسیه رشد داشت.

لی، که هزینه‌های دولت در زمینه علم و فناوری را نزدیک به ۲۰درصد افزایش داده، می‌خواهد اوضاع را با ایجاد یک «اقتصاد ابرنوآوری» دگرگون کند. او می‌گوید دولتش طی ۵ سال آینده ۷۱.۵میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خواهد کرد تا کره‌جنوبی را به یکی از سه قدرت برتر در عرصه هوش مصنوعی در جهان بدل کند. در همین راستا، شرکت تسلا در ماه ژوئیه قراردادی به ارزش ‌۱۶.۵میلیارد دلار برای تولید تراشه‌های هوش مصنوعی در کارخانه جدید نیمه‌هادی سامسونگ در تگزاس امضا کرد.

از نظر ژئوپلیتیک، لی می‌خواهد کره‌جنوبی را به «پل ارتباطی» بین شرق و غرب تبدیل کند. رهبران حزب او یا همان «حزب دموکرات مترقی» به طور سنتی به چین نزدیک‌تر بوده‌اند، نسبت به استعمارگر پیشین یعنی ژاپن خصومت داشته‌ و فاصله خود را با ایالات متحده حفظ کرده‌اند. اما لی به‌طور نمادین نخستین سفر خارجی خود را به توکیو و سپس واشنگتن اختصاص داد و همراه با نخست‌وزیر ژاپن در نخستین بیانیه مشترک دو کشور طی ۱۷ سال گذشته، وعده دادند «به‌عنوان شریک» با هم کار کنند.

اقدامات لی قرار است وضعیت کره‌جنوبی را جانی تازه بخشد. غرب ممکن است کشور او را با فناوری‌های فضایی و پدیده‌های فرهنگی از جمله موسیقی «کی‌پاپ» بشناسد، اما در حقیقت کره‌جنوبی با پایین‌ترین نرخ زاد و ولد، بالاترین نرخ خودکشی و بیشترین میزان بیکاری جوانان در میان کشورهای توسعه‌یافته دست‌وپنجه نرم می‌کند. لی با چشمانی باز به مخاطرات پیش رو نگاه می‌کند. او می‌گوید: «کره‌جنوبی در میانه یک بحران بسیار جدی قرار دارد. برای حل این مشکلات، باید اقتصاد خود را دوباره در مسیر رشد قرار دهیم و فرصت‌های بیشتری برای مردم‌ کشورمان ایجاد کنیم».

استدلال او این است که تضمین رفاه همگانی در کشور و تقویت نقش آن در زنجیره‌های تامین حساس می‌تواند به امنیت منطقه‌ای هم کمک کند. در ماه اکتبر، کره‌جنوبی نخستین بار طی ۲۰ سال گذشته، میزبان نشست سران همکاری‌های اقتصادی آسیا-اقیانوسیه (APEC) خواهد بود. لی امیدوار است این رویداد را که قرار است رهبران ایالات متحده و چین نیز در آن شرکت کنند به سکویی برای بازگشت کشورش به جایگاه اصلی در آسیا بدل کند.

با این حال، گذار از این مسیر آسان نخواهد بود. در همان روزی که لی در سئول با مجله تایم گفت‌وگو می‌کرد، کمتر از ۶۰۰ مایل آن‌سوتر، شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، از ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه و کیم جونگ‌اون رهبر کره‌شمالی در پکن برای گرامی‌داشت هشتادمین سالگرد پایان جنگ جهانی دوم میزبانی می‌کرد. در کنار آنها، رهبران سایر کشورها از جمله بلاروس و میانمار نیز حضور داشتند؛ پیامی آشکار در مخالفت با نظم تحت رهبری آمریکا. لی با خنده می‌گوید: «فکر می‌کنم چین می‌خواست من هم شرکت کنم، اما من برای دعوت اصراری نداشتم».

در چنین فضایی، منتقدان می‌گویند لی شاید بیش از حد به متحد تاریخی خود، آمریکا، نزدیک می‌شود. افزون بر این، پرسش‌هایی در مورد قابل‌اعتماد بودن واشنگتن هم مطرح شده است، به‌ویژه پس از آنکه مقامات اداره مهاجرت آمریکا در چهارم سپتامبر بیش از ۳۰۰ کارگر کره‌ای را در کارخانه مشترک باتری خودروی هیوندای–ال‌جی در ایالت جورجیا بازداشت کردند؛ رویدادی که وزارت خارجه کره نسبت به آن ابراز «نگرانی و تاسف» کرد.

با وجود این، لی تاکید می‌کند که کره‌جنوبی همچنان در موقعیتی عالی برای ایفای نقش به عنوان «پل مبادله و همکاری» در منطقه قرار دارد و می‌خواهد روابط خود را با کاخ سفید تحکیم کند. او می‌گوید: «ما در نظم جهانی جدید و زنجیره‌های تامین با محوریت‌ ایالات متحده در کنار آمریکا خواهیم ایستاد، اما لازم است روابطمان را با چین مدیریت کنیم تا آنها را تحریک نکنیم.» در غیر این صورت، او می‌پذیرد که «این مخاطره وجود دارد که کره‌جنوبی به خط مقدم نبرد میان دو بلوک متفاوت بدل شود».

لی با چالش بیگانه نیست. او به‌عنوان پنجمین فرزند از هفت فرزند یک خانواده کشاورز و فقیر، در شرق روستایی در کره متولد شد. او مجبور بود هر روز دو ساعت پای پیاده مسیر خانه تا مدرسه ابتدایی را طی کند و پس از بازگشت به خانه به شخم‌زدن زمین مشغول می‌شد. لی در ۱۳سالگی مدرسه را ترک کرد و با دستکاری سن خود در شناسنامه، در کارخانه‌ها مشغول به کار شد، جایی که کارفرمایان سودجو اغلب دستمزد کارگران را ‌پرداخت نمی کردند. در جریان کار مچ دست لی در دستگاه پرس له شد و این آسیب باعث شد رسما به‌عنوان فرد دارای معلولیت شناخته شود. لیِ جوان به دلیل درد دائمی حتی دست به خودکشی هم زد. وقتی از او درباره مسیرش از آن نقطه تاریک تا رسیدن به بالاترین مقام کشورش پرسیدند، با لبخندی توام با خجالت گفت: «مردن سخت بود، و اگر نتوانم بمیرم، چرا بهتر زندگی نکنم؟»

همان‌طور که کشورش پس از جنگ کره از میان فقیرترین کشورهای جهان برخاست و در سال ۲۰۲۰ به نهمین اقتصاد بزرگ جهان بدل شد (و امروز در جایگاه سیزدهم است)، مسیر زندگی لی نیز سرنوشتی متفاوت یافت. او با وجود آنکه دوره دبیرستان را تکمیل نکرده بود، در دانشکده حقوق پذیرفته شد و بلافاصله پس از فارغ‌التحصیلی در آزمون وکالت ملی قبول شد. او مدتی را در پرونده‌های حقوق بشری و کارگری غوطه‌ور بود، سپس وارد سیاست شد: ابتدا به‌عنوان شهردار شهر سئونگنام و سپس فرماندار استان گیونگی خدمت کرد. لی در سال ۲۰۲۲ برای ریاست‌جمهوری نامزد شد، اما با اختلاف رای اندکی از یون شکست خورد.

اکنون که او سرانجام به قدرت رسیده، با بادهای مخالف اقتصادی مواجه است. در کنار رشد ضعیف اقتصادی، بدهی ملی کره‌جنوبی طی سال گذشته به رقم ۹۳۰‌میلیارد دلار رسیده است و این موضوع پرسش‌هایی را درباره جاه‌طلبی‌های او برای تبدیل کشورش به یک ابرقدرت در حوزه هوش مصنوعی ایجاد کرده است. در بودجه سال آینده، منابعی برای خرید ۱۵۰ هزار واحد پردازنده گرافیکی (GPU) – که به طور خاص در زمینه هوش مصنوعی کاربرد دارد اختصاص یافته است. اما حتی روشن نیست که شبکه برق فرسوده کره‌جنوبی، که همین حالا با تامین نیازهای کنونی کشور مشکل دارد، بتواند پا‌به‌پای این جاه‌طلبی پیش برود.

لی همچنین به دلیل عفو متحدان بحث‌برانگیز و نیز بابت عذرخواهی رسمی درخصوص تعطیلی مجتمع صنعتی کائه‌سونگ در سال ۲۰۱۶ مورد انتقاد قرار گرفته است؛ جایی که کارخانه‌های کره‌جنوبی به نیروی کار کره‌شمالی در مرز مشترک دسترسی داشتند. رئیس‌جمهور وقت، پارک گئون‌هه، فعالیت این مجتمع را در واکنش به چهارمین آزمایش هسته‌ای کره‌شمالی متوقف کرده بود، اما بیانیه جدید صراحتا پیونگ‌یانگ را از هرگونه مسوولیت مبرا می‌کند و محافظه‌کاران این اقدام را به‌منزله کرنش در برابر رژیم کیم تفسیر کرده‌اند. ترکیبی از همه این عوامل باعث شد محبوبیت لی از ۶۳درصد در اواخر ژوئیه به ۵۱ درصد در اواسط ماه اوت کاهش یابد، هرچند بعدتر دوباره به روزهای اوج گذشته بازگشت. اما علت این بازگشت موفقیت او در جلب نظر مثبت و مذاکره با دونالد ترامپ بود.

اما رئیس‌جمهور کره‌جنوبی با ظرافت وارد عمل شد. او در ۲۵ اوت به کاخ سفید رفت و هدایایی ویژه برای ترامپ آورد: از جمله یک چوب گلف متناسب با قد ترامپ که نام او روی آن حک‌شده بود، دو کلاه کابویی با شعار «عظمت را به آمریکا باز می‌گردانیم» و یک مدل کوچک از کشتی زرهی لاک‌پشتی که نماد سنت‌های کشتی‌سازی کره بود. حتی وقتی ترامپ به خودکار لی علاقه نشان داد، آن هم به او تقدیم شد. حتی با وجود همه این هدایا، لی ترامپ را هدف بارانی از تمجید و تحسین قرار داد: از دکور جدید و پرزرق‌وبرق دفتر بیضی در کاخ سفید گرفته تا بازار سهام پر رونق و توان دیپلماتیک ترامپ. او به ترامپ گفت: «بسیاری از جنگ‌ها در اروپا، آسیا، آفریقا و خاورمیانه به دلیل نقشی که شما ایفا می‌کنید به صلح نزدیک می‌شوند».

با وجود نگرانی‌های موجود پیش از برگزاری این دیدار – به‌ویژه پس از آنکه ترامپ چند ساعت قبل در پلتفرم «تروث سوشیال» درباره کره‌جنوبی نوشت «چه خبر است؟» و از «پاکسازی یا انقلاب» سخن گفت – جلسه در فضایی دوستانه برگزار شد. ترامپ لی را « انسان بسیار خوبی» خواند. البته اینکه لی علاوه بر تعارفات دیپلماتیک و تملق گویی از ترامپ، پیشنهاد نیم تریلیون دلاری برای سرمایه‌گذاری در آمریکا روی میز گذاشت نیز در این زمینه بی‌تاثیر نبود. علاوه بر ۳۵۰‌میلیارد دلار مبلغ مورد توافق قبلی، او از پیشنهاد سرمایه‌گذاری جدید به مبلغ ۱۵۰‌میلیارد دلار پرده برداشت که شامل خرید ۵۰‌میلیارد دلاری هواپیماهای بوئینگ توسط خطوط هوایی کره بود.

البته در پشت پرده، لی با پرسش‌های سختی درباره منبع این سرمایه‌گذاری و تضمین تامین آن مواجه شد. و از آنجا که توافقی در این مسائل به دست نیامد، شاید تعجبی نداشت که لی بر ستایش ترامپ از موفقیت‌های دیپلماتیک گذشته‌اش با کیم جونگ‌اون تمرکز کند و از او خواست دوباره با پیونگ‌یانگ وارد تعامل شود. ترامپ سه بار با رهبر کره‌شمالی دیدار کرده بود، از جمله در منطقه غیرنظامی‌شده (DMZ) اما این رابطه در نشست ویتنام در سال ۲۰۱۹ به‌طرز دراماتیکی فروپاشید.

لی می‌داند که چنین تلاشی بدون ریسک نیست. افکار عمومی علیه «مون جه-این»، رئیس‌جمهور پیشین حزب دموکرات، دقیقا به دلیل تمرکز بیش از حد بر امتیازدهی به همسایه استالینی برگشت. اما احیای این نمایش دیپلماتیک با کیم چیزی است که ترامپ به آن علاقه نشان داده و گفته است: «دوست دارم امسال او را ببینم.» نائومی چی، استاد دانشگاه هوکایدو، می‌گوید: «لی احتمالا مساله کره‌شمالی را مطرح کرد تا توجه ترامپ را از موضوعات تجاری و سرمایه‌گذاری منحرف کند».

آرزوی ترامپ برای دریافت جایزه صلح نوبل پنهان نیست؛ اسرائیل، پاکستان و کامبوج تاکنون او را نامزد کرده‌اند. لی ممکن است از این انگیزه برای حفظ حمایت ترامپ استفاده کند. او حتی گفته است: «اگر پیشرفت ملموسی در این موضوع حاصل شود... هیچ فرد دیگری سزاوار این جایزه نخواهد بود». مشکل اینجاست که تعریف «پیشرفت» دشوار است. معدود کسانی باور دارند که کیم (رهبر کره‌شمالی) حاضر باشد بازدارندگی هسته‌ای خود را کنار بگذارد. بهترین نتیجه ممکن برای آمریکا شاید مذاکرات تسلیحاتی باشد نه خلع سلاح کامل. یک تبعیدی کره‌شمالی به نام «کیم چول-مین» می‌گوید: «حداکثر می‌توان انتظار داشت که همه تحریم‌ها در ازای نابودی جزئی زرادخانه هسته‌ای، لغو شود».

با این حال، تمرکز بر کنترل تسلیحات منطقی است. کره‌شمالی دست‌کم ۵۰ بمب اتمی در اختیار دارد و ممکن است توان تولید ۱۰ تا ۲۰ بمب در سال داشته باشد. لی یادآوری می‌کند که کره‌شمالی در سال ۱۹۹۴ موافقت کرده بود برنامه هسته‌ای خود را در برابر دریافت نفت سنگین و رآکتورهای آب سبک متوقف کند (توافقی که در ۲۰۰۳ فروپاشید). او از «مذاکراتی برای کاهش یا لغو بخشی از تحریم‌ها» حمایت می‌کند که در سه مرحله اجرا شود: توقف، کاهش و نهایتا خلع سلاح. او معتقد است: «رئیس‌جمهور ترامپ نیز با این دیدگاه موافق خواهد بود».

البته همه چیز به آمادگی کره‌شمالی برای نشستن پشت میز مذاکره بستگی دارد. اما امروز این رژیم با درآمدی حدود ۲۰‌میلیارد دلار از فروش سلاح برای جنگ پوتین در اوکراین، در موقعیت مالی خوبی است و تدابیر آشتی‌جویانه لی با واکنش تحقیرآمیز روبه‌رو شده است. سال گذشته، کیم به‌طور نمادین طاق اتحاد در پیونگ‌یانگ را ویران کرد و خواهر بانفوذش، «کیم یو جونگ»، سخنان لی درباره اعتمادسازی میان دو کره را «خیال‌پردازی پوچ و بی‌معنا» خواند.

در نهایت، حتی شکست هم ممکن است هدفی را برآورده کند. تعامل قبلی ترامپ با کره‌شمالی از دیدگاه عینی شکست خورد، اما در ذهن یک ستاره سابق تلویزیون که موفقیت را با تیترها و خبر فوری می‌سنجد، شاید چنین نبوده است. ما در دورانی زندگی می‌کنیم که تملق‌گویی به یک راهبرد بدل شده و اینکه لی صحنه‌ای را در اختیار ترامپ قرار دهد، ممکن است یک تاکتیک هوشمندانه از سوی رهبری باشد که بیش از هر کس دیگری معنای غلبه بر سختی‌ها را می‌شناسد. لی می‌گوید: «مردم کره دارای اراده‌ای شکست‌ناپذیرند. مسیر زندگی من هم شباهت‌هایی با این دارد. با اینکه دشواری‌های بسیاری پیش رویمان است، باور دارم که قادر خواهیم بود بر آنها غلبه کنیم».