نشست شرم‌الشیخ برای آتش‌بس غزه به آزمون دیپلماسی برای رهبران جهان تبدیل شده است؛
معادله ۲۰ مجهولی ترامپ
ترامپ در سخنرانی افتتاحیه خود مدعی شد: «پس از سال‌ها رنج و خونریزی، جنگ در غزه به پایان رسیده است.» او افزود که کمک‌های بشردوستانه در حال سرازیر شدن به منطقه است و غیرنظامیان در حال بازگشت به خانه‌های خود هستند (دنیای اقتصاد در گزارش «در آغوش صلح» در روزنامه و تیتر «تبادل اسرا پس‌از توافق غزه» در سایت در تاریخ ۲۰مهرماه به این مساله پرداخته بود).
به گزارش المانیتور، این اجلاس کمتر از یک هفته پس از آن برگزار شد که اسرائیل و حماس با اجرای فاز اول یک طرح صلح ۲۰ماده‌ای موافقت کردند. این طرح که ماه گذشته توسط ترامپ ارائه شد، شامل عقب‌نشینی جزئی اسرائیل از غزه و تبادل گروگان‌ها با زندانیان است. ترامپ پس از ورود به شرم‌الشیخ، در دیدار با السیسی از «نقش بسیار مهم» او در مذاکرات با حماس قدردانی کرد. السیسی نیز در مقابل، ترامپ را «تنها کسی که می‌توانست جنگ را متوقف کند» خواند و از اسرائیلی‌ها خواست این لحظه را به «آغازی نو برای همزیستی عادلانه و صلح‌آمیز » تبدیل کنند.
رهبران برجسته‌ای از جمله رجب طیب‌اردوغان (ترکیه)، شیخ تمیم بن‌حمد آل‌ثانی (قطر)، ملک عبدالله دوم (اردن)، محمود عباس (رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین) و سران کشورهایی نظیر بریتانیا، فرانسه و ایتالیا در این اجلاس حضور داشتند. به‌رغم مراسم پر زرق‌وبرق امضا، محتوای دقیق و تعهدات عملی سند «توافق صلح غزه» همچنان در‌هاله‌ای از ابهام قرار دارد. ترامپ بدون ارائه جزئیات، آن را سندی «شامل قواعد و مقررات بسیار» توصیف کرد. به گزارش نیویورک‌تایمز، تصاویر منتشرشده از سند نشان می‌دهد که این توافق بیشتر یک «بیانیه اصول» است تا یک نقشه راه عملی. در بخشی از متن آن آمده است: «ما از پیشرفت حاصل‌شده در ایجاد ترتیبات صلح جامع و پایدار در نوار غزه استقبال می‌کنیم.» رهبران امضاکننده متعهد شدند که برای اجرای صلح «به‌طور جمعی تلاش کنند»، اما هیچ سازوکار مشخصی برای این هدف ذکر نشده است.
چالش‌های پیش رو و آینده نامعلوم
با وجود خوش‌بینی ترامپ، پرسش‌های اساسی درباره آینده این توافق بی‌پاسخ مانده است. هنوز مشخص نیست که آیا حماس با مطالبه کلیدی ترامپ مبنی بر خلع سلاح کامل و عدم ایفای نقش در آینده سیاسی غزه موافقت خواهد کرد یا خیر. پایداری آتش‌بس نیز از دیگر نگرانی‌های جدی است. ترامپ ادعا کرد که مراحل بعدی توافق که شامل پایان کامل جنگ و تشکیل یک دولت انتقالی تکنوکرات در غزه است، «هم‌اکنون در حال اجراست». با این حال، تحلیلگران معتقدند که بخش‌های پیچیده مذاکرات هنوز باقی مانده است. کاخ سفید بعدا سندی با عنوان «اعلامیه ترامپ برای صلح و رفاه پایدار» منتشر کرد که نسخه کامل‌تری از بیانیه امضا شده بود، اما آن نیز فاقد جزئیات عملی و تعهدآور بود و بیشتر بر ستایش از «تعهد تاریخی» طرفین برای پایان دادن به رنج‌ها تمرکز داشت. در نهایت، با وجود نمایشی از وحدت جهانی، موفقیت این توافق به حل مسائل بنیادینی بستگی دارد که هنوز روی میز مذاکره باقی مانده‌اند.
یکی از نقاط گره در این توافق بحث آزادی گروگان هاست. اسرائیل پایان روز سه‌شنبه (دیروز) را به عنوان ضرب‌الاجل پیشرفت در بازگرداندن اجساد ۲۸ گروگان توسط حماس تعیین کرد. این اقدام بخشی از توافق آتش‌بس غزه بود، اما تاکنون تنها چهار جسد تحویل داده شده است. میانجی‌گران معتقدند حماس در یافتن اجساد با مشکل مواجه است، اما یسرائیل کاتز، وزیر دفاع اسرائیل، مدعی است که عدم تحویل اجساد نقض توافق است و عواقبی در پی خواهد داشت. همزمان، اسرائیل به رغم آتش بس مناطقی از غزه و کرانه باختری را همچنان هدف قرار می دهد. درحالی‌که اجلاس صلح غزه در شرم‌الشیخ مصر با حضور رهبران جهان در جریان بود، یکی از قابل‌توجه‌ترین لحظات، برخورد گرم و آشتی‌جویانه میان دونالد ترامپ و محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان، فلسطین بود.
این دو رهبر که سابقه‌ای پرتنش داشتند، به گرمی و برای مدتی طولانی دست دادند و ترامپ با لبخند و نشان دادن علامت شست رو به بالا، این نزدیکی را به نمایش گذاشت. این تعامل از آن جهت غافلگیرکننده بود که روابط آنها به شدت تیره بود. دولت ترامپ اخیرا با رد درخواست ویزای عباس، او را به «تضعیف صلح» متهم کرده بود. در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ نیز سیاست‌هایی مانند به رسمیت شناختن اورشلیم به‌عنوان پایتخت اسرائیل، قطع کمک‌ها به پناهندگان فلسطینی و انعقاد «پیمان ابراهیم» که آرمان‌های فلسطینیان را نادیده می‌گرفت، خشم تشکیلات خودگردان را برانگیخته بود. با این حال، گزارش‌ها حاکی از تلاش هماهنگ عباس برای ترمیم این رابطه در آستانه انتخابات اخیر است. او از طریق فرستادگان غیررسمی مانند مسعد بولس (پدرزن تیفانی ترامپ)، نامه‌ای برای ترامپ فرستاد و سوءقصد علیه او را محکوم کرد.
ترامپ نیز با دست‌خط خود روی نامه پاسخ داد، آن را «بسیار محبت‌آمیز» خواند و نوشت: «همه چیز خوب خواهد شد.» این آشتی در چارچوب طرح صلح ۲۰ماده‌ای ترامپ صورت می‌گیرد که تشکیلات خودگردان را ملزم به اصلاحات می‌کند تا بتواند در آینده غزه نقش ایفا کند. با این حال، این طرح تاسیس کشور مستقل فلسطین را تضمین نمی‌کند و تنها از آن به عنوان «آرمان مردم فلسطین» یاد می‌کند و مسیری «معتبر» به سوی آن را منوط به پیشرفت‌های آتی می‌داند. تعامل گرم ترامپ و عباس، اگرچه نشانه‌ای از کاهش تنش است، اما در سایه ابهامات اساسی درباره آینده سیاسی فلسطین قرار دارد.
با توقف تهاجم نظامی دوساله اسرائیل و تبادل گروگان‌ها و زندانیان، ساکنان غزه نفس راحتی کشیدند؛ اما کمتر کسی احساس شادی می‌کند. دو سال جنگ، این باریکه را به ویرانه‌ای تبدیل کرده که در آن ده‌ها هزار نفر کشته شده، شهرها با خاک یکسان شده و نظام بهداشتی فروپاشیده است. سائد ابو عیطه، یک شهروند آواره، می‌گوید: «توقف بمباران مهم است، اما چیزی برای خوشحالی نیست. دو دخترم کشته شدند و خانه‌ام ویران شده است.» با برقراری آتش‌بس، گروه‌های امدادی در تلاشند تا با افزایش کمک‌رسانی، از شدت فاجعه انسانی بکاهند.
طبق توافق، اسرائیل متعهد شده است ورود روزانه صدها کامیون حامل مایحتاج ضروری را تسهیل کند. عبدالناصر العجرمی، رئیس اتحادیه نانوایان غزه، بهبود تدریجی وضعیت انسانی را تایید می‌کند و می‌گوید: «امروز بهتر از دیروز است.» با این حال، پایداری این آرامش در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. نخست‌وزیر اسرائیل، پایان جنگ را به انحلال کامل شاخه نظامی حماس منوط کرده است. در مقابل، حماس با وجود ابراز تمایل به واگذاری حکومت مدنی، تعهدی برای خلع سلاح نداده است. عبدالله شهاب، یکی از شهروندان، با ابراز نگرانی از شکنندگی اوضاع می‌گوید: «این آرامش موقتی به نظر می‌رسد.»
