روح «لین» در کالبد «شی»

در آن زمان، بریتانیا برای جبران کسری تجاری عظیم خود با چین، به قاچاق گسترده تریاک به این کشور روی آورده بود. لین با قاطعیت هزاران تن تریاک را مصادره و نابود کرد و در برابر فشار بریتانیا برای پرداخت غرامت سر خم نکرد. اما این تقابل به فاجعه‌ای برای چین انجامید. بریتانیا با اعزام کشتی‌های جنگی، چین را متحمل شکستی خردکننده کرد، کنترل هنگ‌کنگ را به‌دست گرفت و دورانی را آغاز کرد که در تاریخ‌نگاری چین به «قرن تحقیر» معروف است. زدودن این لکه ننگ تاریخی، یکی از اصلی‌ترین اهداف شی جین‌پینگ از زمان رسیدن به قدرت بوده است.

امروز، در آستانه مذاکرات میان شی و رئیس‌جمهور سابق آمریکا، دونالد ترامپ، این شرمساری تاریخی، شکافی عمیق‌تر از اختلافات بر سر تعرفه‌ها و سویا را آشکار می‌کند. «جولیا لاول»، نویسنده کتاب «جنگ تریاک» می‌نویسد: «ترامپ چین را برنده نظم بین‌المللی مدرن می‌بیند؛ اما شی جین‌پینگ آن را قربانی این نظم می‌داند.» این دیدگاه‌های متضاد، پتانسیل ایجاد بی‌ثباتی عمیقی در روابط دو کشور را دارد. کارشناسان معتقدند درک اهمیت عاطفی این تاریخ برای چین، کلید فهم استراتژی‌های کنونی پکن است.

میراث لین زشو برای شی حامل پیامی دوگانه است: چین هرگز نباید در برابر فشار خارجی تسلیم شود، اما همچنین نباید از موضع ضعف مذاکره کند. موضع سرسختانه لین به‌دلیل عقب‌ماندگی نظامی و اقتصادی چین در آن زمان شکست خورد. اما استراتژی امروز شی نشان می‌دهد که او معتقد است چین سرانجام به قدرتی دست یافته است که بتواند در جایی که لین ناکام ماند، موفق شود. او اخیرا در یک رژه نظامی بزرگ اعلام کرد که کشورش «به تحقیر ملی تحمل شکست‌های پی‌درپی از متجاوزان خارجی پایان داده است.»

مواجهه کنونی شباهت‌های عجیبی با گذشته دارد. همان‌طور که چین قرن نوزدهم با تهدید به قطع صادرات کالاهای حیاتی مانند «چای» و «ریواس» سعی در اعمال فشار بر غرب داشت، امروز نیز با محدود کردن صادرات مواد معدنی کمیاب خاکی، اهرم فشاری علیه آمریکا ایجاد کرده است. از سوی دیگر، پکن از اتهامات آمریکا مبنی بر نقش چین در بحران مواد مخدر فنتانیل به شدت خشمگین است و آن را تلاشی برای قرار دادن چین در نقش تاجران تریاک غربی قرن نوزدهم و «باج‌خواهی» می‌داند. در اقدامی نمادین، وزیر امنیت عمومی چین اخیرا از موزه‌ای در شهر هومِن بازدید کرد که اقدامات ضد مواد مخدر لین زشو را گرامی می‌دارد و بر ادامه «روح لین زشو» در «جنگ مردمی علیه مواد مخدر در عصر جدید» تاکید کرد.

شی که سال‌ها در استان فوجیان (زادگاه لین) خدمت کرده، شخصا بر بازسازی اماکن مرتبط با او نظارت داشته است. این مکان‌ها امروزه به زیارتگاه‌های ناسیونالیسم مدرن چینی تبدیل شده‌اند و بر مبارزه بی‌وقفه چین علیه تجاوز خارجی تاکید می‌کنند. البته، در کنار این روحیه مقاومت، از لین به‌عنوان فردی که برای تقویت چین به دنبال علم و فناوری غرب بود نیز ستایش می‌شود؛ رویکردی که با دیدگاه شی مبنی بر «گشایش به روی غرب، اما با شرایط خودمان» همخوانی دارد.

یک مورخ چینی و مشاور بنیاد لین زشو می‌گوید درس آن رویارویی تاریخی واضح است: «هرگز در برابر فشار خارجی سر خم نکن.» او معتقد است اگر لین امروز زنده بود، هرگز خواسته‌های آمریکا را نمی‌پذیرفت، زیرا «آمریکا این جنگ را شروع کرد، نه چین.» روایت رسمی چین از جنگ تریاک، بیش از آنکه به تحلیل اشتباهات استراتژیک لین در برابر قدرت برتر بریتانیا بپردازد، بر ستایش صداقت و ایستادگی او تمرکز دارد. این روایت الهام‌بخش نسلی جدید در چین است. در رستورانی در فوژو، پسر ۹ساله‌ای ابیات میهن‌پرستانه‌ای را در ستایش نابودی تریاک‌ها می‌خواند و مشهورترین بیت از شعر لین را فریاد می‌زند؛ همان شعری که روی میز کار قدرتمندترین مرد چین قرار دارد: «اگر به نفع ملت باشد، من برایش زندگی می‌کنم{خود را وقفش می‌کنم} و {برایش} می‌میرم.»