نافرمانی حریدی‌ها در قلب قدس

این تظاهرات گسترده، که در برابر نهادهای برجسته مذهبی برگزار شد، می‌تواند شکاف‌های اجتماعی و سیاسی را در سرزمین‌های اشغالی، که دو سال است درگیر جنگ است، عمیق‌تر کند. معترضان شعارهایی علیه کابینه سر داده و خیابان‌های اصلی شهر را مسدود کردند. این نمایش قدرت در حالی برگزار شد که کابینه رژیم صهیونیستی به دنبال یافتن راه‌حلی حقوقی و سیاسی برای پایان دادن به سنت چند دهه‌ای معافیت طلاب دینی از خدمت نظامی است.

 این امتیاز سال‌ها موجب نارضایتی عمومی بوده و پس از ۷ اکتبر ۲۰۲۳، که جرقه آغاز جنگ‌های غزه و لبنان شد، شدت بیشتری پیدا کرده است. در جریان این درگیری‌ها، صدها سرباز کشته شدند و ده‌ها هزار نیروی ذخیره چندین‌بار به خدمت فراخوانده شدند. در رژیم صهیونیستی، خدمت نظامی برای اکثر جوانان یهودی ۱۸ ساله، اعم از زن و مرد، اجباری است.

دیوان عالی این رژیم سال گذشته اعلام کرد که هیچ مبنای قانونی برای ادامه برخورداری طلاب دینی از معافیت وجود ندارد و در صورت عدم تصویب قانون جدید، ارتش موظف است مردان حریدی را نیز به خدمت فراخواند. فرماندهی ارتش گفته است برای تکمیل ظرفیت نیروهای رزمی خود به ۱۲ هزار سرباز دیگر نیاز دارد، در حالی‌که ده‌ها هزار مرد حریدی که مشمول خدمت سربازی هستند از رفتن به خدمت خودداری می‌کنند. رهبران جامعه حریدی‌ها، که در زبان عبری «کسانی که از خدا می‌هراسند» نامیده می‌شوند، این گردهمایی را «راهپیمایی‌میلیونی» خواندند و آن را مراسم نیایش عمومی معرفی کردند، نه یک اعتراض سیاسی.

در تصاویر منتشر شده، معترضان از تیرهای چراغ برق و ایستگاه‌های اتوبوس بالا رفتند و حتی بر بام هتل‌ها ایستادند، در حالی‌که بلندگوها سرودهای مذهبی به زبان عبری پخش می‌کردند. خیابان‌های اصلی قدس مملو از جمعیتی بود که برخی برای دیدن خاخام‌های برجسته تلاش می‌کردند و گروهی دیگر در حال دعا و نیایش بودند. کمی پیش از غروب، حادثه‌ای مرگبار رخ داد؛ یک جوان از طبقه بالای ساختمانی نیمه‌کاره سقوط کرد و جان باخت. پلیس اعلام کرد در حال بررسی جزئیات و دلایل این حادثه است.

حریدی‌ها معتقدند که ارتش، به عنوان نهاد سکولار، نمی‌تواند سبک زندگی مذهبی آنها را تضمین کند و آنها در عوض از طریق مطالعه متون دینی و نیایش به امنیت و حفاظت از رژیم صهیونیستی خدمت می‌کنند. یکی از معترضان در مقابل دیواری که تصاویر اسرای آزادشده از غزه را نشان می‌داد، بنری در دست داشت: «خدای یهودیان، لطفا همه یهودیان را از ارتش فاسد و بی‌بندوبار نجات ده.» بنر دیگری نقل‌قولی از یک خاخام نشان می‌داد: «پسری که به ارتش می‌پیوندد، از خدمت در ارتش خدا سرباز می‌زند و به خداوند اسرائیل خیانت می‌کند. مجازات او سنگین خواهد بود».

ارتش اعلام کرده که از زمان صدور حکم دادگاه، به ۸۰ هزار مرد جوان حریدی مشمول خدمت فراخوان ارسال شده، اما بیشتر آنها ثبت‌نام نکرده‌ و تعداد کمی به عنوان فراری دستگیر شده‌اند. این اقدامات خشم حریدی‌ها نسبت به ارتش و نهادهای دولتی را بیشتر کرده است. بسیاری از شهروندان عادی رژیم صهیونیستی از توجیه رهبران حریدی که بازداشت‌ها را «به جرم مطالعه تورات» معرفی می‌کردند، عصبانی شدند.

نتانیاهو مدت‌هاست که برای حفظ قدرت خود به حمایت احزاب حریدی وابسته است. کابینه در حال تهیه نسخه‌ای از لایحه‌ای است که بخشی از نیازهای ارتش را برطرف کند و در عین حال ائتلاف راست‌گرای مذهبی او را حفظ کند. منتقدان معتقدند که با تصویب این لایحه، اکثر یهودیان حریدی همچنان از خدمت نظامی معاف خواهند بود و سهمیه‌های ثبت‌نام بسیار محدود و مجازات‌ها اندک و با تاخیر اعمال می‌شوند. معافیت نظامی برای طلاب مذهبی حریدی باعث نارضایتی عمومی گسترده شده است. گردهمایی در حوالی ورودی غربی قدس اختلالات شدیدی در روند آمد و شد ایجاد کرد؛ بخش طولانی از بزرگراه قدس–تل‌آویو در هر دو مسیر بسته شد و ایستگاه قطار نیز تعطیل گردید. بنیان‌گذاران رژیم صهیونیستی در سال ۱۹۴۸ طلاب حریدی را از خدمت معاف کردند تا جمعیت علمای تورات که به ادعای آنها در جریان نسل‌کشی هولوکاست نابود شده بود، احیا شود. در آن زمان تعداد این طلاب تنها چند صد نفر بود، اما اکنون حریدی‌ها حداقل ۱۳درصد جمعیت ۱۰‌میلیون نفری رژیم صهیونیستی را تشکیل می‌دهند.

بحث ملی بر سر خدمت حریدی‌ها، بخش مهمی از جنگ فرهنگی رژیم صهیونیستی بر سر هویت مذهبی و فرهنگی است. بسیاری از اسرائیلی‌های جریان اصلی، حریدی‌ها را متهم می‌کنند که از مزایای دولتی بهره‌مند می‌شوند اما از انجام وظایف شهروندی شانه خالی می‌کنند. مخالفت حریدی‌ها با خدمت نظامی همچنین تهدیدی برای شکاف در ائتلاف نتانیاهو محسوب می‌شود. یهودیان غیرحریدی و معتقد در ائتلاف او، نماینده بخشی از رأی‌دهندگان هستند که خدمت نظامی را مقدس می‌دانند و معتقدند می‌توانند مطالعه تورات را با وظایف نظامی خود ترکیب کنند.

یایر لاپید، رهبر میانه‌رو و سکولار اپوزیسیون، اعلام کرد که ۴۰ درصد سربازان کشته‌شده در دو سال گذشته کلاه یهودی (کیپا) بر سر داشته‌اند، که نشان می‌دهد سطوح مختلفی از پایبندی مذهبی در ارتش وجود دارد. اکثریت جمعیت حاضر در تظاهرات همفکر بودند، اما در برخی نقاط بحث و جدل‌هایی شکل گرفت. بسیاری از حریدی‌ها از مصاحبه با رسانه‌ها خودداری کردند و برخی تلاش کردند دیگران را از صحبت با خبرنگاران منصرف کنند.

مرد حریدی به نام حایم گفت که تنها در صورتی به ارتش می‌پیوندد که کشور توسط خاخام‌ها اداره شود و حتی در آن صورت هم مطمئن نیست. خاخام آویا‌هاچوهن گفت: دیدن این همه مرد در سن نظامی که از خدمت سربازی امتناع می‌کنند، دلخراش است و پرسید: «چطور است که فرزندان من باید در ارتش باشند و شما نه؟» او افزود که بسیاری از حریدی‌ها از ترس، بخشی به دلیل خطرات جانی و بخشی به دلیل آزادی‌های فرهنگ سکولار در ارتش، از خدمت سربازی خودداری می‌کنند. جامعه حریدی‌ها هنوز آنقدر منزوی است که ارتباط آن با رژیم صهیونیستی تا حدی موقت و مشروط باقی مانده است.

بسیاری از حریدی‌ها رژیم صهیونیستی را به‌صورت رسمی به رسمیت نمی‌شناسند و معتقدند که حاکمیت یهودیان باید تا آمدن مسیح منتظر بماند. منیشه کوهن، ۳۳ ساله، تظاهرکننده حریدی از اشدود، گفت: «برای سه هزار سال بدون ارتش و دولت زندگی کرده‌ایم. برای نسل‌های زیادی نه تنها در میان کشورهای دشمن، بلکه در داخل آنها زندگی می‌کردیم.» پلیس اعلام کرد چند آشوبگر دستگیر شدند و تصاویر تلویزیونی نشان داد نیروهای سوار بر اسب با قاطعیت افراد پراکنده را متفرق کردند.

* گزارشگر نیویورک‌تایمز