رجزخوانی‌های کرملین، کاخ سفید را به عقبنشینی از محدودیتهای اتمی وادار کرد؛
سایه «شیطان» بر فراز غرب
ترامپ روز پنج‌شنبه در پیامی در شبکه اجتماعی خود نوشت: «به دلیل برنامه‌های آزمایش هسته‌ای سایر کشورها، به وزارت جنگ دستور داده‌ام که ما نیز آزمایش تسلیحات هسته‌ای را به‌صورت متقابل از سر بگیریم.» با این حال، هنوز مشخص نیست منظور ترامپ از «آزمایش» دقیقا آزمایش تسلیحات هسته‌ای بوده یا سامانه‌های مجهز به قابلیت هسته‌ای. این اعلام اندکی پیش از دیدار او با شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، در کره‌جنوبی انجام شد. ترامپ بعدها در گفت‌وگو با خبرنگاران گفت تصمیمش ارتباطی با چین ندارد و افزود: «این موضوع مربوط به دیگران بود.»
دستور ترامپ تنها چند ساعت پس از سخنان ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، صادر شد؛ پوتین در جریان بازدید از یک بیمارستان نظامی در مسکو از آزمایش موفقیت‌آمیز یکی دیگر از تسلیحات «شکست‌ناپذیر» روسیه خبر داد. او در کنار پزشک ارشد و گروهی از سربازان زخمی جنگ اوکراین گفت که اژدر هسته‌ای «پوسایدون» - یک اژدر زیرآبی با نیروی محرکه هسته‌ای - برای نخستین‌بار با موفقیت آزمایش شده است.
به گفته کارشناسان نظامی، این اژدر می‌تواند بیش از ۹۶۰۰ کیلومتر برد داشته باشد. پوتین در توضیح افزود: «قدرت پوسایدون به‌مراتب از پیشرفته‌ترین موشک قاره‌پیمای ما بیشتر است؛ این سلاح در جهان بی‌نظیر است و رهگیری آن غیرممکن خواهد بود.» او همچنین به‌طور ضمنی اشاره کرد که موشک قاره‌پیمای عظیم «سارمات» - که در غرب با نام «شیطان ۲» شناخته می‌شود - به‌زودی مستقر خواهد شد؛ سلاحی که بسیاری آن را مرگبارترین سامانه پرتاب سلاح هسته‌ای جهان می‌دانند.
این دومین بار در یک هفته بود که پوتین از افزودن سلاح‌های کشتار جمعی جدید به زرادخانه عظیم هسته‌ای روسیه خبرمی‌داد. ایالات متحده و روسیه در قالب پیمان «استارت نو» (New START) که از سال ۲۰۱۱ لازم‌الاجرا شد، توافق کردند زرادخانه‌های هسته‌ای خود را محدود کنند. بر اساس این توافق، هر دو کشور هفت سال فرصت داشتند تا به سقف مشخص‌شده در تعداد موشک‌های قاره‌پیمای مستقر خود برسند؛ با این حال، این پیمان در فوریه ۲۰۲۶ منقضی خواهد شد. چند روز پیش از اعلام آزمایش پوسایدون، پوتین از آزمایش موفق موشک کروز هسته‌ای «بورِوِست‌نیک» خبر داده بود؛ سلاحی که به ادعای ارتش روسیه می‌تواند با سوخت هسته‌ای، در ارتفاع پایین و با سرعت زیرصوت، برای مدت و مسافتی تقریبا نامحدود پرواز کند.
با این حال، تردیدهای فنی جدی درباره قابلیت عملیاتی و ایمنی چنین سلاح‌هایی وجود دارد، چرا که اتکای آنها به انرژی هسته‌ای سمی و ناپایدار، خطرناک و از نظر عملیاتی دشوار تلقی می‌شود. بنابراین، حتی در صورت موفقیت فنی، استقرار آنها در آینده نزدیک بعید به نظر می‌رسد. از دید کرملین، تهدیدهای هسته‌ای بیش از آنکه جنبه نظامی داشته باشد، ابزاری دیپلماتیک است؛ راهی کم‌هزینه و فوری برای جلب توجه آمریکا و غرب، تحت فشار گذاشتن آنها در موضوع اوکراین و یادآوری این نکته که روسیه تحت فشار یا انزوا می‌تواند تهدیدی برای جهان باشد.
روسیه احساس می‌کند هم تحت فشار قرار گرفته و هم نادیده گرفته شده است: از یک سو بحث درباره ارسال موشک‌های دوربرد «تام‌هاوک» به اوکراین که می‌تواند شهرهای مسکو و سن‌پترزبورگ را در تیررس قرار دهد و از سوی دیگر، ناکامی واشنگتن در واداشتن کی‌یف و متحدان اروپایی‌اش به پذیرش شروط حداکثری مسکو برای پایان جنگ. در همین حال، روند مذاکرات دیپلماتیک میان آمریکا و روسیه نیز متوقف شده و لحن تهدیدآمیز کرملین شدت گرفته است. اما واکنش کاخ سفید به این تهدیدها، برخلاف انتظار روسیه، متفاوت بود. درحالی‌که ترامپ از ادامه جنگ اوکراین و امتناع مسکو از پایان فوری آن ابراز خشم کرده و از احتمال لغو نشست بوداپست با پوتین و اعمال تحریم بر دو شرکت بزرگ نفتی روسیه سخن گفته بود، پوتین در مقابل با نمایش تلویزیونی از نظارت خود بر رزمایش «سه‌گانه هسته‌ای» روسیه - شامل پرتاب موشک‌های دوربرد از زمین، دریا و هوا - واکنش نشان داد.
پوتین چند روز بعد نیز درحالی‌که لباس نظامی بر تن داشت، از آزمایش موشک کروز «بورِوِست‌نیک» سخن گفت؛ اما کاخ سفید این نمایش‌ها را چندان جدی نگرفت. ترامپ در مسیر سفر آسیایی خود به خبرنگاران گفت: «فکر نمی‌کنم این نوع اظهارات برای پوتین مناسب باشد. او باید این جنگ را تمام کند - جنگی که باید یک هفته طول می‌کشید و حالا وارد سال چهارم شده است - به‌جای آنکه وقت خود را صرف آزمایش موشک‌ها کند.»
اما با نادیده گرفتن این توصیه‌ها و اعلام آزمایش اژدر هسته‌ای پوسایدون - سلاحی که می‌تواند سواحل آمریکا را در معرض نابودی رادیواکتیو قرار دهد - کرملین شاید ناخواسته کاخ سفید را به سمت تصمیم از سرگیری آزمایش‌های هسته‌ای سوق داده باشد.
این تحولات یادآور خطرات گفتار نسنجیده درباره تسلیحات هسته‌ای در جهانی است که روزبه‌روز بی‌ثبات‌تر می‌شود؛ آنچه شاید در ابتدا ابزاری برای فشار دیپلماتیک مسکو بر سر اوکراین بود، اکنون ممکن است جهان را به آستانه عصری تازه، خطرناک و غیرقابل پیش‌بینی کشانده باشد.
* گزارشگر سی ان‌ان
