چرا تعرفهها ابزار ناکارآمد تامین مالی دولتهای پیشرفته هستند؟
مالیات به سبک قرن بیستم
جی شامباف پژوهشگر ارشد و تحلیلگر مسائل اقتصادی در وبسایت موسسه بروکینگز نوشت، بیش از یک قرن پیش، تعرفهها منبع اصلی درآمد دولت آمریکا بودند. اخذ مالیات بر واردات یا مالیات بر کالاهای خاص در محل تولید، سادهترین روش برای جمعآوری منابع مالی محسوب میشد. امروزه، این روش تنها در کشورهای کمتوسعه یا نوظهور رایج است، درحالیکه کشورهای توسعهیافته، مالیاتهای پیچیده و کارآمدتری مانند مالیات بر درآمد شخصی و شرکتی، مالیات ارزش افزوده، مالیات بر فروش و کسورات حقوق و دستمزد را برای تامین بودجه به کار میبرند.
دلیل کنار گذاشتن تعرفهها در کشورهای ثروتمند روشن است: تعرفهها راهی پرهزینه و ناکارآمد برای جمعآوری درآمد هستند. این مالیاتها یا رشد اقتصادی را کاهش میدهند و درآمد محدود میشود، یا با تغییر مسیر تجارت و دور زدن تعرفهها، درآمد قابلتوجهی ایجاد نمیکنند. در ماه اوت سال ۲۰۲۵، آمریکا حدود ۳۰میلیارد دلار درآمد از تعرفهها کسب کرد. اما تلاش برای تبدیل این درآمد به منبع دائمی، هزینهزا خواهد بود؛ مصرفکنندگان متضرر میشوند، شرکتهای کارآمد آسیب میبینند، رشد اقتصادی کاهش مییابد و روابط بینالمللی کشور تضعیف میشود.
از سال ۲۰۱۸ با افزایش تعرفهها، سهم درآمد تعرفهای آمریکا از تولید ناخالص داخلی از میانگین کشورهای OECD فراتر رفته است. در اوت ۲۰۲۵، این سهم بیش از یک درصد تولید ناخالص داخلی برآورد شد؛ رقمی بیش از پنج برابر میزان یک دهه پیش و تقریبا پنج برابر میانگین کشورهای توسعهیافته یا OECD دستیابی به این سطح درآمد در آمریکا مستلزم اعمال تعرفههای بسیار بالا است که به اقتصاد آسیب میرساند، درحالیکه در کشورهای فقیر یا جزایر کوچک، چنین درآمدی از تعرفهها رایج است.
کشورها به تجارت روی میآورند زیرا هر یک در تولید برخی کالاها مزیت نسبی دارند و میتوانند با تمرکز بر تخصص خود، کالاها و خدمات را به دیگر کشورها صادر و آنچه نیاز دارند وارد کنند. این رویکرد نه تنها بهرهوری را افزایش میدهد، بلکه تنوع انتخاب برای مصرفکنندگان را بیشتر میکند. شرکتهای کارآمد معمولا صادرکنندهاند و واردکننده مواد اولیه در فرآیند تولید هستند. اعمال تعرفههای گسترده، این شرکتها را محدود کرده و تولیدکنندگان ناکارآمد را حفظ میکند، در حالی که شرکتهای کارآمد رشد خود را محدود میبینند.
اثرات مستقیم تعرفه بر اقتصاد آمریکا
تعرفه در واقع مالیات وارداتی است. مالیات به طور طبیعی مصرف و تولید را کاهش میدهد و معمولا موجب تحریف اقتصادی میشود. تعرفههای ترامپ موجب افزایش قیمت کالاهای وارداتی و هزینه تولید شرکتها شده است. مصرفکنندگان مجبورند بیشتر هزینه کنند و شرکتها ممکن است منابع خود را از دست بدهند یا تولید کالاهایی را که بر اساس زنجیره تامین خود طراحی کردهاند، متوقف کنند. مشکل دیگر، تفاوت سطح تعرفهها بین کالاها و کشورها است. این تعرفهها بر کالاها و کشورها متفاوت و شامل معافیتهای متعدد است. نتیجه این میشود که شرکتها حتی اگر تولید در آن کشورها هزینه بیشتری داشته باشد، منابع خود را به کشورهایی با تعرفه کمتر منتقل کنند. به این ترتیب، هم درآمد دولت کمتر میشود و هم مصرفکنندگان هزینه بیشتری متحمل میشوند.
گسترش تجارت بینالمللی موجب افزایش بهرهوری صنایع میشود. افزایش تعرفهها باعث کاهش تجارت و در نتیجه کاهش بهرهوری و رشد اقتصادی میشود. مطالعات اقتصادی نشان دادهاند که افزایش تعرفهها به میزان ۱۰ درصد میتواند رشد اقتصادی سالانه را حدود ۰.۲ درصد کاهش دهد و در طول زمان اقتصاد آمریکا ۱.۵ تا ۲.۵ درصد کوچکتر شود. کاهش رشد، درآمد دولت از تعرفهها را نیز محدود میکند و ممکن است به میلیاردها دلار زیان منجر شود. تعرفهها بار مالی نامتناسبی بر خانوارهای کمدرآمد تحمیل میکنند، زیرا این گروهها بخش بیشتری از درآمد خود را صرف کالاهای مشمول تعرفه میکنند. همچنین، عدم قطعیت در میزان تعرفهها و کالاهای مشمول آنها برنامهریزی و سرمایهگذاری شرکتها را دشوار میکند. تعرفههای گسترده، زنجیره تامین پیچیده شرکتها را مختل و تولید داخلی را گرانتر میکنند.
پیامدهای بینالمللی
افزایش ناگهانی و بیقاعده تعرفهها روابط دیپلماتیک آمریکا را تضعیف کرده است؛ چرا که هم متحدان و هم رقبای اقتصادی را تحتتاثیر قرار داده و برخی توافقهای بینالمللی را نقض کرده است. تعرفهها، بهویژه در مقیاس بزرگ، ابزار مناسبی برای افزایش درآمد دولت آمریکا نیستند. این سیاست باعث کاهش رشد اقتصادی، افزایش هزینه مصرفکنندگان، کاهش بهرهوری شرکتها و تضعیف روابط بینالمللی میشود. حتی اگر درآمد کوتاهمدت قابلتوجهی ایجاد شود، زیان بلندمدت اقتصادی و اجتماعی آن بسیار بیشتر است. تجربه یک قرن اخیر نشان میدهد که مالیاتهای داخلی پیچیده و کارآمد، نه تعرفههای سنگین، مسیر منطقی و پایدار برای تامین منابع دولتهای پیشرفته است. تلاش برای استفاده از تعرفهها بهعنوان ابزار اصلی کسب درآمد در اقتصاد مدرن آمریکا، هزینهای بسیار بالا و نتیجهای محدود به همراه خواهد داشت.