الگوی نوآوری چینی، ترکیبی از استعداد انبوه و ظرفیت تولید فراگیر؛
پکن در فناوری‌های آینده می‌تازد
رشد چین در هر دو عرصه خیره‌کننده بوده است. در بخش خودروهای خودران، ناوگان روباتاکسی‌ها در حال گسترش سریع در شهرهای مختلف چین است و میلیون‌ها کیلومتر رانندگی خودکار در کارنامه آنها ثبت شده است. این شرکت‌ها با اتکا بر زنجیره تولید فوق‌العاده گسترده و هزینه‌های بسیار پایین، قادر شده‌اند خودروهایی بسازند که هزینه تولیدشان تنها یک‌سوم نمونه‌های پیشرفته آمریکایی مانند Waymo است. شرکت‌های چینی هم‌اکنون در حال ایجاد مشارکت‌های تجاری با کشورهای اروپایی و خاورمیانه هستند و به نظر می‌رسد در آینده نزدیک حضور جهانی آنها اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.
در صنعت دارو نیز چین با فاصله‌ای اندک پس از آمریکا، به دومین مرکز توسعه داروهای نوین در جهان تبدیل شده است. این کشور که سال‌ها به‌عنوان تولیدکننده بزرگ داروهای ژنریک شناخته می‌شد، اکنون شرکت‌های پیشرویی دارد که در حوزه‌هایی مانند درمان سرطان به پیشرفت‌های بزرگ رسیده‌اند. شرکت‌های غربی بیشتری در حال خرید امتیاز یا همکاری با این شرکت‌ها هستند و تصور ظهور یک غول داروسازی جهانی از چین دیگر خیال‌پردازانه نیست.
این جهش سریع نشان می‌دهد که الگوی نوآوری چینی، برخلاف تصورات سطحی، تنها به اتکای دولت یا یارانه‌های سنگین پیش نمی‌رود. ترکیب استعداد انبوه، ظرفیت تولید فراگیر و مقیاس بی‌رقیب بازار داخلی، موتور پیشران این روند است. عنصر شگفت‌آورتر، نقش تنظیم‌گری چابک در این فرآیند است. در سال۲۰۱۶ که دولت چین هدف تبدیل کشور به «ابرقدرت زیست‌فناوری» را اعلام کرد، مجموعه‌ای از اصلاحات سریع و گسترده در نظام نظارتی به اجرا درآمد. تعداد کارکنان نهاد نظارت دارویی ظرف سه‌سال، چهار برابر شد؛ صف طولانی ۲۰هزار پرونده دارویی معوق تنها طی ۲سال پاک‌سازی شد و زمان لازم برای گرفتن مجوز آزمایش‌های انسانی از بیش از پانصد روز به کمتر از سه‌ماه کاهش یافت. پیام این اصلاحات روشن بود: نوآوری باید سریع، عملیاتی و قابل مقیاس‌پذیری باشد. در نتیجه، چین به‌تنهایی میزبان یک‌سوم کل آزمایش‌های بالینی جهان شد.
در حوزه خودروهای خودران نیز دولت‌های محلی با انگیزه جذب سرمایه و استعداد، مجوزهای پایلوت را با سرعت صادر کردند و زیرساخت‌هایی از جمله حسگرهای کنار خیابان و سامانه‌های دیجیتال هدایت ترافیک را نصب کردند. بیش از پنجاه شهر چینی اکنون میزبان آزمایش خودروهای خودران هستند و حتی تصادفات مقطعی هم روند کلی پیشروی را متوقف نکرده است؛ زیرا فلسفه حاکم، «تجربه، اصلاح و گسترش» است نه محدودسازی.
پیامد جهانی این روند آن است که موج تازه‌ای از نوآوری کم‌هزینه ساخت چین در حال حرکت به سمت بازارهای جهانی است. داروهای نوین چینی به‌ویژه می‌توانند برای کشورهای درحال‌توسعه مفید باشند؛ اما هدف اصلی شرکت‌های چینی، نفوذ به بازار آمریکا است؛ بازاری که ۷۰درصد سود جهانی صنعت دارو در آن شکل می‌گیرد. در مقابل، خودروهای خودران چینی احتمالا همان مسیری را خواهند رفت که خودروهای برقی پیمودند؛ آمریکا با استناد به نگرانی‌های امنیتی و حمایت از صنایع داخلی آنها را مسدود خواهد کرد؛ اما اروپا، خاورمیانه و بسیاری از کشورهای آسیایی می‌توانند به بازارهای اصلی آنها تبدیل شوند.
پرسش اصلی این است که غرب چگونه باید واکنش نشان دهد؟ رقابت با چین می‌تواند برخی صنایع غربی را تضعیف کند و در مواردی مانند دامپینگ یا یارانه‌های گسترده، اقدامات متقابل قابل توجیه است. با این حال، واکنش‌های محافظه‌کارانه و بستن درهای بازار می‌تواند مصرف‌کنندگان را از مزایای داروهای ارزان‌تر و حمل‌ونقل پیشرفته محروم کند؛ در زمانی که دغدغه هزینه‌های زندگی به‌شدت افزایش یافته است. کشورهای غربی اگر قصد رقابت دارند، باید بفهمند که موفقیت چین تنها محصول سیاست‌های اقتدارگرایانه یا یارانه نیست. چابکی مقررات، پویایی بخش خصوصی، جذب استعداد و مقیاس عظیم بازار داخلی، نقش تعیین‌کننده‌ای داشته‌اند.
