آزمون تاریخی زلنسکی

«اندرو کری» در گزارش دیروز شنبه در سی‌ان‌ان نوشت، یرماک، رئیس سابق دفتر رئیس‌جمهور، روز جمعه پس از یورش ماموران مبارزه با فساد به خانه‌اش استعفا داد؛ ظاهرا جدیدترین و برجسته‌ترین قربانی رسوایی رو به رشد اوکراین در مورد رشوه‌های ادعایی در بخش انرژی. این نگرانی در حالی رخ می‌دهد که اوکراین با فشار فزاینده ایالات متحده برای امضای توافق‌نامه صلحی روبه‌رو است که به‌طور گسترده به نفع روسیه تلقی می‌شود. تنها چند روز قبل، یرماک در ژنو بود و تیم اوکراین را در دیدار با هیاتی از ایالات متحده به رهبری مارکو روبیو، وزیر امور خارجه، برای بحث در مورد آخرین طرح کاخ سفید رهبری می‌کرد.

زلنسکی هنگام اعلام برکناری، گفت که از یرماک به‌خاطر «همیشه نماینده موضع اوکراین در مذاکرات به شیوه‌ای کاملا درست» سپاسگزار است. در میان اوکراینی‌ها، سقوط یرماک احتمالا با استقبال قابل‌توجهی روبه‌رو خواهد شد. «ناتالیا گومنیوک»، عضو هیات‌مدیره سازمان مستقل رسانه‌های خبری هرومادسکه، به سی‌ان‌ان گفت که یرماک به شخصیتی بسیار نامحبوب تبدیل شده بود که «به نوعی تمام نارضایتی‌ها را از آنچه رئیس‌جمهور اشتباه انجام می‌دهد، در خود جمع کرده بود». یک‌سری رسوایی‌های فساد در سال‌های اخیر، درگیری با فرمانده سابق و بسیار محبوب ارتش و معرفی آشفته سیاست‌های جدید بسیج ملی، همگی تهدیدی برای خدشه‌دار کردن وجهه زلنسکی بودند. درحالی‌که میزان محبوبیت او بسیار کمتر از سطح سال۲۰۲۲ است؛ اما در چند سال گذشته نسبتا ثابت مانده است.

«اولگا رودنکو»، روزنامه‌نگار دیگر از روزنامه «کی‌یف ایندیپندنت»، گفت که رفتن یرماک گواه قدرت دموکراسی اوکراین است. او در ایکس نوشت: «به آن فکر کنید: دموکراسی جوانی مانند اوکراین دارای نهادهای مستقلی است که به اندازه کافی قوی هستند تا قدرتمندترین مرد کشور را مورد تحقیق قرار دهند و این کار را هم در طول جنگ انجام دهند.» یک پرسش کلیدی این است که آیا رفتن او فشار داخلی بر خود زلنسکی را افزایش می‌دهد یا در واقع ورق را برمی‌گرداند؟

گومنیوک گفت که معتقد است اوکراینی‌ها روایت زلنسکی از از دست دادن مرد دست راست خود را به‌عنوان یک تغییر مثبت در دولت او می‌پذیرند. رئیس‌جمهور از اینکه نمایندگان مجلس از حزب خودش -که برخی از آنها تهدید کرده بودند در صورت ماندن یرماک در سمت خود، حزب را ترک خواهند کرد- بیانیه‌ای صادر کردند و از او به‌خاطر اولویت دادن به منافع کشور تمجید کردند، دلگرم خواهد شد. اما یک مقام سابق دولتی به سی‌ان‌ان گفت که این تصمیم خیلی دیر گرفته شده است و استدلال کرد که بسیاری از اوکراینی‌ها اکنون می‌پرسند که زلنسکی از اقدامات یرماک چه می‌دانسته است. این مقام با اشاره به یرماک و مرد دیگری که در آخرین رسوایی گرفتار شده است (یعنی تیمور میندیچ)، گفت: «از یک طرف، متحد نزدیک او را دارید، از طرف دیگر، دوست نزدیک او، شریک تجاری سابقش را. آیا واقعا فکر می‌کنید رئیس‌جمهور از این موضوع مطلع نبود؟»

عدم محبوبیت گسترده یرماک ناشی از قدرت عظیم او به‌عنوان رئیس دفتر ریاست جمهوری بود که از نظر انتخاباتی پاسخگو نبود. «اوریسیا لوتسویچ»، از اندیشکده چتم‌هاوس در لندن، با توصیف مردی که عملا انتخاب می‌کرد چه کسی در دولت زلنسکی خدمت کند، گفت: «او یک نخست‌وزیر در سایه بود.» اما یرماک به شدت به رئیس خود وفادار بود. لوتسویچ گفت: «وابستگی زیادی بین آنها وجود داشت، آنها زمان زیادی را با هم می‌گذراندند. یرماک خود را به‌عنوان یک مذاکره‌کننده، به‌عنوان کسی که نه تنها فعالیت‌های روزمره را به نوعی اداره می‌کند، بلکه می‌تواند مشکلات را حل کند، معرفی کرد. او اهل معامله است.» باور اینکه رهبر اوکراین به راحتی جایگزینی پیدا کند که بتواند به او اعتماد و مسوولیت بیشتری بدهد، دشوار به نظر می‌رسد. انتظار می‌رفت یرماک برای رهبری هیات اوکراین در دور دیگری از مذاکرات با دولت ترامپ به ایالات متحده برود.

«اندرو ای. کرامر» هم دیروز شنبه در گزارشی در نیویورک‌تایمز نوشت، اخراج مرد دست راست دیرینه‌ زلنسکی، دریچه‌ای را برای تغییرات گسترده در داخل اوکراین باز می‌کند؛ اما در عین حال، زلنسکی را بدون شخصیتی برای اجرای نظم در سیاست‌های اوکراین رها می‌کند؛ زیرا روسیه همیشه به دنبال شکاف‌هایی برای بهره‌برداری است. گزارشگر نیویورک‌تایمز او را یک عامل سیاسی تندخو و متکبر معرفی می‌کند، تا جایی که سیاستمداران و روزنامه‌نگاران مخالف، او را به سرکوب و سوءاستفاده متهم کردند. بسیاری از خروج او استقبال کردند. در دیپلماسی برای پایان دادن به جنگ، یرماک نقش محوری را به‌دست گرفته بود. او وزیر امور خارجه سابق را کنار گذاشت که روابط کاری خوبی با دولت‌های آمریکایی و اروپایی داشت.

یرماک از نظر فیزیکی هم در اوکراین و هم در پایتخت‌های خارجی مورد توجه بود. او، مردی قدبلند و خوش‌اندام، در عکس‌هایی که همراه با زلنسکی در لباس‌های سبز نظامی هماهنگ ظاهر می‌شدند، تضادی تقریبا کارتونی با زلنسکی کوچک‌اندام داشت. دیپلمات‌ها می‌گویند، یرماک هم در دولت ترامپ و هم در دولت بایدن، مقامات را به اشتباه مورد آزار و اذیت قرار داده بود. اما تعویض مذاکره‌کننده ارشد اوکراین، مسائل اساسی و مهم امنیتی برای اوکراین و اروپا در مذاکرات را تغییر نخواهد داد. اولکساندر مرژکو، رئیس کمیته سیاست خارجی پارلمان اوکراین، گفت: «مذاکرات کار تیمی است. اگر یک نفر کنار برود، سازوکار تغییر نمی‌کند.»

بزرگ‌ترین حمله پهپادی روسیه در یک ماه اخیر

این تحولات در حالی رقم می‌خورد که ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، دیروز شنبه در بحبوحه تلاش‌های تحت رهبری ایالات متحده برای دستیابی به یک توافق صلح، گفت که روسیه بزرگ‌ترین حمله پهپادی و موشکی خود را در یک ماه اخیر در سراسر اوکراین انجام داده و حداقل سه نفر را کشته است. «ویکتوریا بوتنکو» و «لورا شارمن» در گزارش دیروز شنبه برای سی‌ان‌ان نوشتند، زلنسکی گفت که در مجموع، مسکو از جمعه شب تا شنبه صبح (دیروز) حدود ۳۶موشک و تقریبا ۶۰۰پهپاد به سمت اوکراین شلیک کرد. بخش‌های بزرگی از پایتخت، کی‌یف، برق ندارند. «آندری سیبیها»، وزیر امور خارجه اوکراین، گفت: «اهداف اصلی این حمله زیرساخت‌های انرژی و تاسیسات غیرنظامی بودند که خسارات گسترده‌ای به همراه داشت و در ساختمان‌های مسکونی آتش‌سوزی رخ داد. گزارش‌هایی از ده‌ها زخمی و سه کشته دریافت کرده‌ایم.»

او صبح دیروز در تلگرام نوشت که این حملات به خانه‌های مردم عادی اوکراین و همچنین شبکه انرژی و زیرساخت‌های حیاتی این کشور آسیب رساند و آن را «شب سختی... به ویژه در کی یف» نامید. خبرنگاران سی‌ان‌ان در شهر گفتند که کی‌یف بیش از ۱۰ساعت از شب شنبه زیر فشار هشدار حمله هوایی بود و صدای پهپادها و انفجارهای بلند در آسمان شنیده می‌شد. این در حالی است که نیروهای مسلح لهستان هم اعلام کردند که لهستان در واکنش به این حمله، سیستم‌های دفاع هوایی را فعال و جت‌های نظامی خود را به پرواز درآورده است و افزود: «این اقدامات ماهیت پیشگیرانه دارند.» وزارت انرژی اوکراین اعلام کرد که حملات روسیه در طول شب، بیش از ۶۰۰هزار نفر را بدون برق گذاشته است. این حمله در حالی صورت می‌گیرد که انتظار می‌رود یک تیم آمریکایی در هفته جاری برای مذاکره با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، در مورد طرح صلح دولت ترامپ به مسکو سفر کند.