نفرین ۳۰۰‌میلیاردی

تهدیدهای اخیر ترامپ علیه دولت ونزوئلا و حملات دولت او به قایق‌ها در دریای کارائیب، بیش از پیش توجه‌ها را به ثروت انرژی این کشور جلب کرده است؛ ثروتی که نسل‌های زیادی از مردان نفتی را به خود مشغول کرده است. «ربکا اف. الیوت» و «لازارو گامیو» در گزارشی برای نیویورک تایمز نوشتند، دانستن اینکه نفت در نهایت چه نقشی در کشمکش بین دولت ترامپ و دولت مادورو ایفا خواهد کرد، دشوار است. اما نفت مدت‌هاست که در روابط ایالات متحده و ونزوئلا نقش محوری داشته است.

ونزوئلا چقدر نفت دارد؟

طبق گزارش نشریه صنعتی «Oil & Gas Journal»، ونزوئلا تقریبا ۱۷ درصد از ذخایر شناخته‌شده نفت جهان یا بیش از ۳۰۰‌میلیارد بشکه را در اختیار دارد. به عبارت دیگر، این میزان نفتی است که کارشناسان معتقدند می‌توان از خاک این کشور استخراج کرد. برای روشن شدن موضوع، ایالات متحده، بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان، حدود ۸۱‌میلیارد بشکه ذخایر اثبات‌شده دارد. ونزوئلا در سال ۱۹۹۷ تقریبا ۵ درصد از نفت جهان را تولید می‌کرد، اما سال‌ها سوءمدیریت، کمبود سرمایه‌گذاری و تحریم‌های ایالات متحده، تولید را کاهش داده است. دشواری استخراج «نفت قیرمانند» این کشور نیز مسائل را پیچیده کرده است. ایالات متحده قبلا بیشتر نفت ونزوئلا را خریداری می‌کرد، اما این تجارت در سال ۲۰۱۹ پس از اعمال تحریم‌ها توسط دولت اول ترامپ علیه شرکت نفت دولتی این کشور، «پترولئوس د ونزوئلا»، متوقف شد. ارسال نفت به ایالات متحده در سال ۲۰۲۳ از سر گرفته شد، اما حجم آن همچنان پایین مانده است. اکنون بیشتر نفت خام ونزوئلا به چین می‌رود.

کدام شرکت‌های نفتی در این کشور فعالیت می‌کنند؟

ونزوئلا بین استقبال از شرکت‌های نفتی خصوصی و اعمال کنترل دولتی بر این صنعت، در نوسان بوده است. هوگو چاوز، رئیس‌جمهور ونزوئلا که در سال ۲۰۱۳ درگذشت، تقریبا دو دهه پیش بخشی از این صنعت را ملی کرد و شرکت‌های نفتی خارجی را مجبور به پذیرش شرایط قرارداد بدتر بدون پرداخت غرامت کرد. برخی از این شرکت‌ها از این کار طفره رفتند. تنها تعداد کمی از تولیدکنندگان نفت و گاز غربی هنوز در این کشور فعالیت می‌کنند، از جمله «شورون»، دومین شرکت بزرگ نفتی ایالات متحده، و «انی» ایتالیا و «رپسول» اسپانیا. این شرکت‌ها بر این باورند که تجارت در ونزوئلا، اگرچه دشوار و پرهزینه است، اما در نهایت ارزش تلاش را خواهد داشت. بزرگ‌ترین شرکت این گروه، شورون است که بیش از یک قرن در ونزوئلا فعالیت داشته و حدود یک‌چهارم نفت این کشور را تولید می‌کند. فعالیت‌های این شرکت به ونزوئلا یک شریان مالی حیاتی داده که به این معنی است که حتی امروز، مقداری از نفت این کشور به پالایشگاه‌های ساحل خلیج ایالات متحده جریان می‌یابد، جایی که به سوخت‌هایی مانند بنزین و گازوئیل تبدیل می‌شود. «مایک ویرث»، مدیر اجرایی شورون، ماه گذشته در رویدادی در واشنگتن گفت: «ما یک بازی طولانی را دنبال می‌کنیم.» او افزود که این شرکت «دوست دارد به عنوان بخشی از بازسازی اقتصاد ونزوئلا در زمان تغییر شرایط، آنجا باشد».

شرکت‌های «رپسول» و «انی» گاز طبیعی فراساحلی تولید می‌کنند که ونزوئلا از آن برای تولید برق استفاده می‌کند. گاهی اوقات، این کشور هزینه این گاز را با نفت پرداخت می‌کرد، که به «رپسول» و «انی» اجازه صادرات داده شده بود. اما امسال، ایالات متحده چنین تجارتی را مسدود کرد، به این معنی که این شرکت‌ها دیگر برای گازی که تولید می‌کنند، پولی دریافت نمی‌کنند. آنها گفتند که «رپسول» و «انی» با دولت ایالات متحده به امید حل و فصل مشکلات مالی خود در حال مذاکره بوده‌اند. شرکت‌هایی که ونزوئلا را ترک کرده‌اند شامل «کونوکوفیلیپس» و «اکسون موبیل» هستند. این شرکت‌ها سال‌ها تلاش کرده‌اند این کشور را وادار کنند تا دارایی‌های توقیف شده شان را به آنها بازگرداند. آنها موفقیت کمی داشته‌اند. 

شرکت «سیتگو پترولیوم»، که متعلق به شرکت نفت دولتی ونزوئلا است، سه پالایشگاه آمریکایی را اداره می‌کند و در مرکز یک نبرد حقوقی برای مجبور کردن دولت ونزوئلا به پرداخت بدهی‌هایش بوده است. سوابق دادگاه نشان می‌دهد که ماه گذشته، یک قاضی فدرال دستور داد این پالایشگاه به مبلغ 5.9‌میلیارد دلار به شرکت وابسته به «الیوت اینوستمنت منیجمنت» - امبر انرژی- فروخته شود، که کسری از بیش از ۲۰‌میلیارد دلار بدهی شرکت‌های مرتبط با آن پرونده است. دولت ونزوئلا، سیتگو و دیگران به این تصمیم اعتراض کرده‌اند. «کوین بوک»، مدیرعامل « ClearView Energy Partners»، یک شرکت تحقیقاتی در واشنگتن، گفت: «این نوع الگوی رو به رشد و رو به افول ممکن است به نوعی چیزی باشد که سرمایه‌گذاری را منصرف می‌کند. روی دیگر سکه این است که منابع ونزوئلا بزرگ‌ترین منابع در جهان است».

چه اتفاقی ممکن است بیفتد؟

دانستن آن دشوار است. چیزی شبیه به «وضع موجود» می‌تواند برای مدتی ادامه یابد. اگر ترامپ با حملات یا سایر اقدامات نظامی در ونزوئلا به این هدف برسد، این امر می‌تواند صنعت نفت شکننده این کشور را، حداقل در کوتاه‌مدت، بیشتر بی‌ثبات کند. یا یک توافق مذاکره‌شده با مادورو می‌تواند زمینه را برای دوره جدیدی از سرمایه‌گذاری خارجی در ونزوئلا فراهم کند. بسیاری از شرکت‌های نفتی به احتمال زیاد مشتاق بازگشت به این کشور خواهند بود، به ویژه برای بازیابی آنچه دولت ونزوئلا از آنها گرفته است. منابع ونزوئلا همچنان از نظر استراتژیک برای ایالات متحده ارزشمند هستند. انتظار می‌رود تولید نفت آمریکا پس از بیش از ۱۵ سال رشد سریع، به طور گسترده کاهش یابد. «فرانسیسکو جی. مونالدی»، رئیس برنامه انرژی آمریکای لاتین در دانشگاه رایس در هوستون، می‌گوید: «اگر تقاضای جهانی تا اواسط قرن به رشد خود ادامه دهد، تامین تولید جدید در خارج از خاورمیانه و روسیه از نظر استراتژیک اهمیت بیشتری پیدا خواهد کرد». مونالدی گفت: «ایالات متحده دوست دارد در این سناریوها منبع تامین جایگزین داشته باشد».

نفت ونزوئلا به ویژه برای پالایشگاه‌های ایالات متحده جذاب است زیرا سنگین‌تر از نفت موجود در داخل کشور است و حمل نفت به ساحل خلیج مکزیک، جایی که تاسیسات برای فرآوری ترکیبی از نفت ارزان‌تر و سنگین‌تر و نفت سبک گران‌تر پیکربندی شده‌اند، زمان نسبتا کمی طول می‌کشد. ارزش نفت ونزوئلا از نظر مادورو پنهان نیست، کسی که اخیرا ایالات‌متحده را به تلاش برای «تصرف ذخایر عظیم نفتی ونزوئلا، بزرگ‌ترین ذخایر نفتی کره زمین، از طریق نیروی نظامی مرگبار علیه خاک، مردم و نهادهای این کشور» متهم کرد.