عربستان با حمله به نیروهای تحت کنترل امارات خواستار خروج نیروهای این کشور از یمن شد
سرشاخ شدن متحدان سابق
خبرگزاری دولتی یمن اعلام کرد که رشاد العلیمی، رئیس شورای ریاستجمهوری یمن، همچنین پیمان دفاعی با امارات را لغو کرد و در یک سخنرانی تلویزیونی، امارات متحده عربی را به دامن زدن به درگیریهای داخلی در یمن با حمایت از «شورای انتقالی جنوب» (STC) متهم کرد. او افزود: «متاسفانه، به طور قطعی تایید شده است که امارات شورای انتقالی جنوب را تحت فشار قرار داده و به آن دستور داده است از طریق تشدید نظامی، اقتدار دولت را تضعیف و علیه آن شورش کند.»
عربستان سعودی از اماراتیها خواست تا به این درخواست عمل کنند. شاخصهای اصلی سهام در خلیجفارس دیروز سهشنبه پس از تشدید تنشها کاهش یافتند. امارات از سال۲۰۱۵ عضوی از ائتلاف به رهبری عربستان سعودی بود که با حوثیها در یمن میجنگید. در سال۲۰۱۹، این کشور شروع به کاهش نیروهای خود در این کشور کرد؛ اما همچنان به دولت مورد حمایت عربستان که در سطح بینالمللی به رسمیت شناخته شده است، متعهد ماند. «شورای انتقالی جنوب» سپس تصمیم گرفت که در جنوب خودمختاری ایجاد کند و این ماه در یک حمله ناگهانی علیه نیروهای دولتی یمن تحت حمایت عربستان پیشروی کرد و متحدان سابق (امارات و عربستان) را بیش از هر زمان دیگری به رویارویی در یمن نزدیکتر کرد.
این پیشروی، سالها بنبست را شکست و شورای انتقالی جنوب کنترل گسترده جنوب را در دست گرفت. عربستان به شورای انتقالی جنوب در مورد تحرکات نظامی در استان مرزی شرقی حضرموت هشدار داده بود و خواستار خروج نیروهای خود شده بود. شورای انتقالی جنوب درخواست عربستان را رد کرد. ائتلاف اعلام کرد که این «حمله هوایی محدود» پس از ورود دو کشتی از بندر فجیره امارات در روزهای شنبه و یکشنبه بدون مجوز این کشور انجام شد. این ائتلاف افزود که پس از ورود به مکلا، کشتیها سیستمهای ردیابی خود را غیرفعال و مقادیر زیادی سلاح و خودروهای جنگی را برای پشتیبانی از شورای انتقالی جنوب تخلیه کردند.
نیروهای تحت حمایت امارات، بخشهای وسیعی از جنوب، از جمله استان استراتژیک و کلیدی حضرموت را کنترل میکنند. علیمی، رئیس شورای ریاست جمهوری یمن، به مدت ۷۲ساعت منطقه پرواز ممنوع و محاصره دریایی و زمینی را بر همه بنادر و گذرگاهها اعمال کرد، به جز مواردی که ائتلاف اجازه داده است. حضرموت با عربستان سعودی هممرز است و پیوندهای فرهنگی و تاریخی با آن دارد. بسیاری از سعودیهای برجسته، ریشههای خود را در این منطقه جستوجو میکنند. از سال ۲۰۲۲، شورای انتقالی جنوب بخشی از اتحادی بوده است که مناطق جنوبی خارج از کنترل حوثیها را تحت یک ابتکار تقسیم قدرت تحت حمایت عربستان سعودی کنترل میکند.
علت درگیری دو متحد در یمن چیست؟
جنگجویان متحد با «شورای انتقالی جنوب» - که مورد حمایت امارات هستند- اوایل ماه جاری (دسامبر) به استان «حضرموت» در جنوب یمن حمله و شهر «سیئون» را تصرف کردند. «دانیل تستر» در گزارشی برای «میدل ایستآی» نوشت، «شورای انتقالی جنوب» بخشی از دولت یمن است که توسط سازمان ملل به رسمیت شناخته شده، اما خواستار جدایی «یمن جنوبی مستقل» شده است.
«شورای انتقالی جنوب»، پیشرویهای اخیر در سراسر حضرموت را هدایت کرده است. این گروه در آوریل۲۰۱۷ از دل «جنبش جنوبی» بزرگتر (الحراک الجنوبی) بیرون آمد که خواهان یک کشور جداگانه در «عربستان جنوبی» است؛ نامی که این گروه برای این منطقه انتخاب کرده است. این گروه در سال۲۰۱۷ با تامین مالی امارات و پس از برکناری «عیدروس الزبیدی» از فرمانداری استان عدن توسط منصور هادی، رئیسجمهور در تبعید وقت یمن تاسیس شد. در اوت۲۰۱۹، «شورای انتقالی جنوب» کنترل عدن، مقر دولت هادی را بهدست گرفت. پس از آن، مذاکرات صلح با میانجیگری عربستان بین «شورای انتقالی جنوب» و دولت برگزار شد. هادی استعفا داد و «شورای انتقالی جنوب» در آوریل۲۰۲۲ به دولت پیوست.
«شورای انتقالی جنوب» میگوید هدف نهاییاش استقلال جنوب است؛ اما بهعنوان بخشی از «ائتلاف دستور کارهای مختلف»، نماینده جنوبیها در دولت خواهد بود. این شورا اکنون سه کرسی در کمیته هشتنفره ریاستجمهوری دارد و زبیدی بهعنوان معاون رئیسجمهور منصوب شده است. حضرموت یک استان بزرگ و کمجمعیت است که از خلیج عدن تا مرز شمالی یمن با عربستان امتداد دارد. همچنین حدود ۸۰درصد از ذخایر نفت سبک این کشور در این استان قرار دارد. تا اوایل این ماه، این استان رسما توسط دولت کنترل میشد، اگرچه چندین گروه قبیلهای نیز در آن نفوذ دارند. در گذشته، این گروهها با دولت و «شورای انتقالی جنوب» علیه «القاعده در شبه جزیره عرب» (AQAP) که در این استان حضور دارد، همکاری کردهاند؛ اما روابط گاهی متشنج بوده است.
در ژانویه۲۰۲۵، «اتحاد قبیلهای حضرموت» (HTA) - شاخه مسلح گروههای قبیلهای- کنترل چندین میدان نفتی را به دست گرفت. این امر منجر به قطع برق در سراسر استان، از جمله در مرکز آن، المکلا، شد که اعتراضاتی را دامن زد. شیخ عمرو بن حبریش، رهبر آن، خواستار خودمختاری بیشتر برای حضرموت شده است. در ۳دسامبر، «شورای انتقالی جنوب» اعلام کرد که «نیروهای نخبه حضرموت» (HEF) در عملیاتی با عنوان «آینده نویدبخش»، کنترل سیئون، شهری کلیدی در مرکز حضرموت را بهدست گرفتند. از آن زمان، نیروهای نخبه حضرموت به سمت شرق پیشروی کرده و بیشتر استان، از جمله زیرساختهای نفتی تصرفشده توسط «اتحاد قبیلهای حضرموت» را تصرف کرده و پرچم تاریخی «یمن جنوبی» را برافراشتهاند.
هیات انتقالی یمن در بیانیهای در ۳دسامبر اعلام کرد که عقبنشینی آن تحت نظارت میانجیگران سعودی بوده است. «شورای انتقالی جنوب» در بیانیهای که ۲دسامبر در ایکس منتشر شد، اعلام کرد که «نیروهای نخبه حضرموت» برای مقابله با «گروههای تروریستی مانند القاعده در شبهجزیره عربستان و اخوانالمسلمین» و قطع مسیرهای قاچاق که حوثیها را پشتیبانی میکرد، پیشروی میکنند و در ۳دسامبر این عملیات را نبردی برای «آزادسازی تمام خاک سرزمین مادریمان، جنوب عربستان و ساخت یک دولت فدرال مدرن» توصیف کرد.
چرا امارات و عربستان سعودی در یمن درگیر هستند؟
عربستان سعودی ۱۳۰۰کیلومتر مرز مشترک با یمن دارد. در مارس ۲۰۱۵، ۶ماه پس از جنگ داخلی یمن، این پادشاهی رهبری ۹دولت را در بمباران حوثیها و همچنین محاصره هوایی، زمینی و دریایی بر عهده داشت که یمن را به یک بحران انسانی ویرانگر سوق داد. «آندریاس کریگ»، دانشیار گروه مطالعات دفاعی کینگ کالج لندن، میگوید؛ اولویت اصلی عربستان سعودی مرز و توافق سیاسی با حوثیها است. کریگ میگوید اگر جنوب یمن تحت سلطه «شورای انتقالی جنوب» باشد و قاچاق موشک و سلاح متوقف شود، ریاض مخالف آن نخواهد بود. کریگ میگوید: «ریاض پس از یک دهه مداخله پرهزینه، تمایل کمی به بازگشت به جنگ تمامعیار در جنوب دارد.» امارات متحده عربی مدتها بخشی از ائتلاف به رهبری عربستان در یمن بوده است؛ جایی که اهداف استراتژیکش بر امنیت، سیاست و تجارت متمرکز بوده است.
رابطه امارات با «شورای انتقالی جنوب» در یمن، به این کشور برتری سیاسی نسبت به رقبای منطقهایاش - ایران و عربستان - داده و نفوذ در رویدادها را در برابر تلاش برای تشکیل یک کشور متحد یمن آسانتر میکند. امارات از طریق روابط خود با «شورای انتقالی جنوب»، به ساخت پایگاههای نظامی ساحلی در «موخا» و در جزایر «عبدالکُری» و «سمحه»، که بخشی از مجمعالجزایر «سقطری» هستند و توسط «شورای انتقالی جنوب» اداره میشوند، کمک کرده است. این پایگاهها در کنار سایر پایگاهها در منطقه، شبکهای را تشکیل میدهند که از طریق آن امارات میتواند نفوذ خود را گسترش دهد. سپس به تجارت میرسیم: امارات اکنون در جزیره «میون» در تنگه بابالمندب پایگاهی دارد که خطوط کشتیرانی خلیج عدن و دریای سرخ را به هم متصل میکند. شرکت «دیپی ورلد»، اپراتور بندری دولتی امارات، مدتها قبل از شروع جنگ داخلی، حقوق مدیریت در عدن را دنبال میکرد.
طبق گزارشها، جنگجویان متحد شورای انتقالی جنوب تا الغیضه، پایتخت و تنها شهرک بزرگ در استان المهره، شرقیترین نقطه یمن، رسیدهاند. اکنون احتمال بیشتری وجود دارد که این جنبش جداییطلب کنترل کامل جنوب شرقی یمن را به دست گیرد. شورای انتقالی جنوب میخواهد در صحنه بینالمللی، از جمله بهبود روابطش با اسرائیل، جدی گرفته شود. این امر به شورای انتقالی جنوب و شرکایش در یمن، بهرغم واکنشهای احتمالی در جنوب یمن، امکان به رسمیت شناخته شدن بیشتر از سوی ایالات متحده و متحدانش را میدهد. کریگ میگوید: «رهبرانش دائما با زبان احیای یک دولت جنوبی صحبت میکنند، پرچم خود را بر فراز اماکن دولتی برافراشته و خود را بهعنوان تنها مرجع منسجم در جنوب به دیپلماتهای خارجی معرفی میکنند.» کریگ میگوید نه عربستان سعودی و نه امارات متحده عربی علاقهای به درگیر شدن بیشتر در یک جنگ منطقهای ندارند.
ریاض «احتمالا نارضایتی خود را از طریق کانالهای دیپلماتیک و اهرمهای فنی - مثلا محدودیتهای حریم هوایی، فشار بر حمایت مالی و هشدارهای خاموش به رهبران شورای انتقالی جنوب و حامیان اماراتی آنها - ابراز خواهد کرد، نه اینکه نیروهای خود را به درگیری مستقیم با واحدهای جنوبی بفرستد. به گزارش خبرگزاری رسمی امارات (وام)، وزارت دفاع امارات اعلام کرد که بهصورت داوطلبانه به ماموریت یگانهای «مبارزه با تروریسم» این کشور در یمن پایان داده است. این وزارتخانه تصریح کرد که تصمیم مذکور پس از ارزیابی همهجانبه تحولات اخیر اتخاذ شده است. وزارت دفاع امارات همچنین خاطرنشان کرد که نیروهای «ضد تروریسم»، تنها یگانهای باقیمانده این کشور در خاک یمن از زمان خروج رسمی نیروهای اماراتی در سال ۲۰۱۹ بودهاند.
