نگاهی به روند تحول الجولانی؛ از جایزه ۱۰ میلیون دلاری برای سر الشرع تا ریاست دولت سوریه
فاطمه سرخوش، خبرنگار اقتصادنیوز گزارش دیوید پترائوس در نشنال اینترست نوشت درباره تغییرات رئیس‌جمهور کنونی سوریه را ترجمه کرده است. در این گزارش آمده است؛ روند تحول احمدالشرع، رئیس‌جمهور کنونی سوریه، از سلول زندان در عراق تا مقام ریاست‌جمهوری، روایتی بحث‌برانگیز از دگرگونی جایگاه قدرت یک فرد در خاورمیانه است. مسیری که میان شک و اعتماد در نوسان است و برخی آن را نشانه‌ای از تغییر واقعی او، و برخی دیگر آن را ادامه چرخه خشونت و قدرت‌طلبی در منطقه تعبیر می‌کنند.
چند هفته پیش در نیویورک، مقابل احمد الشرع نشستم؛ مردی که نیروهای آمریکایی او را در سال 2006 به جرم همکاری با القاعده در عراق بازداشت کردند و اکنون، در رأس دولت سوریه قرار دارد.
مسیر متفاوت او از دوران جوانی و افراط‌گرایی تا برگزیده شدن به عنوان رهبر کشوری بحران‌زده، نه‌تنها غیرمنتظره است، بلکه در طول تاریخ بی‌سابقه است.
از بمب گذاری تا دوران اسارت
پیش از آن که با الشرع در اجلاس کنکوردیا مصاحبه کنم، بار دیگر مسیر پر فراز و نشیب زندگی‌اش را مرور کردم؛ مسیری که یادآور تاریک‌ترین روزها پس از یازده سپتامبر، و شکننده‌ترین امیدهای بهار عربی بود.
الشرع در سال ۲۰۰۶ در نزدیکی موصل، به هنگام کارگذاری مواد منفجره توسط نیروهای آمریکایی دستگیر شد. او از رهبران میدانی القاعده در عراق بود؛ گروهی که مسئول بسیاری از حملات خشن آن دوران به‌شمار می‌آمد.
الشرع پنج سال در بازداشت به سر برد. در سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ من به عراق بازگشتم و فرماندهی عملیات افزایش نیرو را بر عهده گرفتم، عملیاتی که منجر به شکست القاعده در عراق شد. در تمام این مدت، الشرع در بازداشتگاهای عراق زندانی بود.
من در آن دوران هرگز نام الشرع را نشنیده بودم، اما این نوع آدم‌ها را خوب می‌شناختم؛ افرادی که به اید‌ئولوژی خود سخت متعهد بودند و از منظر تاکتیکی، بسیار خطرناک به‌شمار می‌آمدند. همان‌هایی که تهدیدی جدی برای نیروهای ما بودند.
وقتی آماده مصاحبه با او می‌شدم، به این فکر می‌کردم که زمانی که خانواده‌هایی که عزیزانشان توسط او و یاران جهادی‌اش کشته شده‌اند از مصاحبه من با او مطلع شوند، چه فکری خواهند کرد.
بازگشت غیرمنتظره به سوریه
پس از آزادی در سال ۲۰۱۱، مسیر احمد الشرع برخلاف پیش‌بینی‌ها تغییری جدی کرد. او به سوریه بازگشت و به‌سرعت به عنوان رهبر جبهه النصره، شاخه القاعده در سوریه، به قدرت رسید. این گروه با حکومت بشار اسد مبازره می‌کردند.
برخلاف برخی ادعاها در شبکه‌های اجتماعی، الشرع هرگز مزدور آمریکا نبوده و حتی زمانی که من در سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ ریاست سیا را بر عهده داشتم، دولت آمریکا کمک خاصی به مخالفان حکومت اسد در سوریه ارائه نمی‌کرد.
از جبهه‌النصره تا هیئت تحریر الشام
در سال ۲۰۱۶، الشرع روابط خود را با القاعده قطع کرد و جنبش خود را با عنوان هیئت تحریر الشام پایه‌گذاری نمود. این سازمان به‌تدریج در استان ادلب به نیروی مسلط تبدیل شد و ساختارهای ابتدایی حکمرانی خود را از دادگاه‌ها گرفته تا نظام آموزشی و تجاری، ایجاد کرد.
سقوط بشار اسد و ...
اواخر سال 2024، نقطه عطف مسیر به قدرت رسیدن الشرع بود؛ یعنی زمانی که نیروهای او موفق به سرنگونی حکومت اسد شدند. پس از آزادسازی حلب، آن‌ها به سمت حماه و حمص پیشروی کردند و در نهایت راه دمشق را گشودند. فروپاشی سریع نیروهای اسد، او و همسرش را ناچار به فرار به روسیه کرد.
در ژانویه ۲۰۲۵، احمد الشرع به عنوان رئیس‌جمهور سوریه سوگند یاد کرد. آمریکا پس از سال‌ها تحریم حکومت اسد و اعلام هیئت تحریر الشام به عنوان سازمان تروریستی، بسیاری از تحریم‌ها را لغو کرد. پیش از این حتی جایزه‌ای ۱۰ میلیون دلاری برای سر الشرع توسط آمریکا تعیین شده بود.
دونالد ترامپ در ماه مه ۲۰۲۵ در ریاض با او دیدار کرد و پس از آن در شبکه اجتماعی سوشال تروث، به تعریف و تمجید از پرداخت.
از دشمن تا شریکی برای گفت‌وگو
نویسنده ادعا می‌کند: زمانی که در در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل با الشرع دیدار کردم، او را مردی آرام، متفکر و دقیق که درک عمیقی از ساختار اقتصادی و زیرساختی سوریه دارد یافتم. او نه مانند یک انقلابی، بلکه چون فردی حرف می‌زد که از تاریخ زخمی بر دل دارد و مصمم است تا مسیر آن را تغییر دهد.
او در سخنرانی خود گفت: ما نه می‌توانیم گذشته را با معیارهای امروز قضاوت کنیم، و نه قادر به قضاوت امروز با قواعد گذشته. هستم.این جملات حضار سوری را تحت تاثیر قرار داد.
وعده بازسازی سوریه
الشرع اکنون در تلاش است تا کشوری چون سوریه که تنوع قومی، مذهبی و قبیله‌ای فراوان دارد را متحد سازد. او وعده داده حکومتی فراگیر با احترام به حقوق اقلیت‌ها ایجاد کند، اقتصاد و زیرساخته‌ای ویران‌شده را بازسازی نماید و سوریه را به صحنه‌ای باثبات‌تر بازگرداند.
الشرع مذاکرات غیررسمی را با اسرائیل آغاز کرده است و خواهان لغو «قانون سزار» است، یعنی مجموعه تحریم‌هایی که علیه حکومت اسد وضع شده بود.
آیا این دگرگونی واقعی است؟
با وجود نشانه‌های امیدوارکننده، هنوز گزارش‌هایی از اقدامات خشونت‌آمیز دولت الشرع علیه اقلیت‌های دروزی و علوی در جنوب و سواحل سوریه وجود دارد که باعث نگرانی شده است.
من سابقه‌ای طولانی در مطالعه‌ی شورش و ضدشورش دارم، اما باید تأکید کنم که رستگاری واقعی در سیاست جهانی، پدیده‌ای نادر و شکننده است.
اکنون منافع مردم سوریه، همسایگان این کشور و حتی آمریکا در گرو موفقیت الشرع است.
مسیر تاریخ غیرخطی است
نویسنده در پایان گزارش می‌گوید که مصاحبه با احمد الشرع که روزگاری در جبهه‌ی مقابل آمریکا می‌جنگید، برای او تجربه‌ای شخصی و در عین حال نمادین بوده است. تجربه‌ای که یادآور این حقیقت است که تاریخ خطی نیست.
او در پایان می‌نویسد: امیدوارم چنین باشد. اگر این تحول پایدار نماند، پیامدهای آن برای سوریه، و برای همه‌ی ما، بسیار سنگین خواهد بود.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
