بیگدلی: بعید است فضای دیپلماسی آماده مذاکره مستقیم با آمریکا باشد
علی بیگدلی، تحلیلگر مسائل بین‌الملل می‌گوید؛ «هنوز امیدی نسبت به جلوگیری از بازگشت تحریم‌های شورای امنیت وجود دارد.»
کیاوش حافظی در اقتصادنیوز نوشت: علی بیگدلی البته این را هم تاکید می‌کند که حل پرونده ایران بستگی به روابط چین و روسیه با آمریکا و اروپا دارد.
بیگدلی در گفتگو با اقتصادنیوز بر لزوم همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکید کرد و هشدار داد که همکاری نکردن با آژانس ممکن است ایران را به شرایط پیچیده‌تری در شورای امنیت و در عرصه بین‌المللی وارد کند.
مشروح گفتگوی این تحلیلگر سیاست خارجی با اقتصادنیوز را در ادامه می‌خوانید.
****
* آقای بیگدلی! ایران همراه با روسیه و چین نامه مشترکی هم به شورای امنیت سازمان ملل و هم به آقای گروسی نوشتند. به نظر شما این نامه‌‍‍‌ها می‌تواند به قول معروف گره از کار ایران باز کند؟
به این بستگی دارد که روابط آمریکا مخصوصاً با چین چطور پیش خواهد رفت. به این، بستگی دارد که آمریکایی‌ها چقدر بتوانند بر روسیه برای تحریم‌ها فشار بیشتر وارد کنند. آمریکایی‌ها هنوز تحریم دو شرکت نفتی روسیه که وضع کرده‌اند را به اجرا نگذاشته‌اند. این موضوع، قبل از آزمایش موشک اخیر روس‌ها که انتقاد ترامپ را به دنبال داشت، نشان می‌دهد وضعیت روشن نیست.
بنابراین به این بستگی دارد که روابط آمریکا و اروپا، به‌ویژه با چین و روسیه به کجا خواهد رسید. این مساله باید این روزها مشخص شود، چراکه هم اروپایی‌ها که با مشکلات اقتصادی شدید مواجه هستند، و هم روسیه چه تصمیماتی خواهند گرفت. مسئله اوکراین هزینه‌های سنگینی روی دست اروپا گذاشته و آمریکایی‌ها را نیز درگیر کرده است. آن‌ها به‌دنبال راه‌حلی برای آن هستند چرا که هم اروپایی‌ها و هم روسیه با مشکلات اقتصادی رو به رو هستند. مخصوصا پوتین باید دست پرتری به خانه برگردد تا بتواند توجیهی درباره هزینه‌های جنگ و تلفات داشته باشد.
پیمان ایران و روسیه استراتژیک نیست
قرارداد اخیری هم که آقای پزشکیان با آقای پوتین امضا کرده یک پیمان استراتژیک نیست. چون پیمان استراتژیک معمولاً به‌معنای مشارکت در تمامی حوزه‌ها است. در متن این پیمان آمده که اگر هرکدام از دو کشور مورد حمله نظامی قرار بگیرند، کشور دیگر دخالتی نخواهد کرد؛ چنانکه در حمله نظامی آمریکا و اسرائیل به ایران روسیه هیچ‌گونه واکنشی نشان نداد. در شرایط فعلی، اهمیت این موضوع برای ما این است که اگر مورد حمله قرار بگیریم، روس‌ها بتوانند این حملات را تقبیح کنند. اما با توجه به روابط نزدیک پوتین با نتانیاهو، به نظر نمی‌رسد که روسیه روزی در برابر حمله اسرائیل یا آمریکا به ایران، سینه سپر کند و از ما حمایت کند. روابط ما با روسیه از جنبه‌هایی مثل تأمین مواد غذایی، که به‌ویژه گندم را از روسیه وارد می‌کنیم، اهمیت دارد. اما در زمینه تسلیحاتی، می‌توانم با قاطعیت بگویم که روسیه هیچ‌گونه حمایتی از ایران در برابر آمریکا و اسرائیل نخواهد کرد.
هنوز نمی‌توانیم بگوییم که تحریم‌ها به قطعیت رسیده‌اند
* بخشی از سوال من در ارتباط با تحریم‌ها بود. بحث اینجاست که در فعال‌سازی مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌ها، ما در واقع با اروپایی‌ها طرف بودیم. تکلیف این موضوع چه خواهد شد؟ تکلیف تحریم‌ها با توجه به نامه‌هایی که نوشته شده، چه می‌شود؟
در خصوص نامه‌هایی که نوشته شده، روسیه و چین در حمایت از ایران اعلام کردند که زمان برجام به پایان رسیده بود اما مکانیزم ماشه در شورای امنیت به اجرا گذاشته شد. هنوز هم پرونده ایران به شورای امنیت نرفته است و معمولاً فرآیند آن حدود سه ماه طول می‌کشد. پس هنوز نمی‌توانیم بگوییم که تحریم‌ها به قطعیت رسیده‌اند.
اگر شورای امنیت اسنپ بک را به اجرا بگذارد، روسیه و چین باید این را بپذیرند؛ همانطور که آقای روحانی به درستی اشاره کرده‌اند، همه شش قطعنامه‌ای که بین سال‌های 2006 تا 2010 امضا شد، توسط روسیه و چین نیز امضا شده است. بنابراین، این کشورها نمی‌توانند به راحتی آن را نادیده بگیرند.
با این حال، مسئله بستگی به این دارد که روابط چین و روسیه با آمریکا و اروپا به کجا خواهد رسید. اگر شورای امنیت بخواهد پرونده ایران را مطرح کند. اگر شرایط به نحوی پیش برود که پرونده حل‌وفصل نشود یا ما اجازه بازرسی به بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ندهیم، پرونده ممکن است ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل برود و این می‌تواند شرایط را برای ما پیچیده‌تر کند.
همین الان میزان خرید نفت چین از ایران حدود ۲۰ درصد کاهش پیدا کرده است
* پس دوماهی هنوز فرصت هست.
بله، هنوز فرصت هست، اما ما هیچ آمادگی‌ای برای مذاکره با آژانس نداریم. من بارها گفته‌م که راه فرار، ما مذاکره با آژانس است و ما باید مشکل را باید با آژانس حل کنیم. اما ایران این مسئله را به‌عنوان یک عامل بازدارنده گرو گرفته است. ما هیچ راه دیگری جز همکاری با آژانس نداریم. اقتصاد ما نمی‌تواند به‌طور کامل از دو کشور چین و روسیه تأمین شود. آن‌ها هم منافع خود را فدای منافع ما نخواهند کرد. مثلاً چین که سالیانه حدود ۷۵۰ میلیارد دلار با آمریکا مبادله تجاری دارد، اگر آمریکا بر چین فشار بیاورد، قطعاً وضعیت تغییر خواهد کرد. همین الان میزان خرید نفت چین از ایران حدود ۲۰ درصد کاهش پیدا کرده است.
* بعد از صحبت‌های آقای ظریف و روحانی، حملاتی به دولت گذشته و دولتمردان آن زمان می‌شود، به‌ویژه در مورد دیپلماسی. به نظر می‌آید که دولت آقای پزشکیان تحت فشار قرار گیرد به‌واسطه اینکه طرفدار دیپلماسی است. این موضوع را چطور ارزیابی می‌کنید؟
آقای ثابتی نماینده مجلس اظهار نظر تندی کرد که صحت ندارد. آقای روحانی هیچ‌گاه دنبال جانشینی نبوده و نیست. اولاً، جانشینی در اختیار آقای روحانی نیست و این مسئله باید توسط مجلس خبرگان رهبری مشخص شود. بنابراین، اتهام بزرگی است که آقای ثابتی مطرح کرده است. این تنها باعث مسموم کردن فضا علیه آقای روحانی و دولت فعلی خواهد شد.
آقای روحانی در واقع در حال انتقاد کردن از کسانی است که در دوران ریاست‌جمهوری‌اش مانع او شدند و مسئله به عنوان دلواپسان سر برجام خیلی فشار به دولت وارد کردند. او فردی درون حکومت است. آن‌ها به این توجه نمی‌کنند که آقای روحانی از ابتدای انقلاب در حکومت بوده و در مناصب برجسته امنیتی و سیاسی-نظامی بوده است. بنابراین، صحبت‌های آقای روحانی همیشه در چارچوب‌های مشخص و کنترل‌شده بیان می‌شود. به همین دلیل، من با این نظر که آقای روحانی به دنبال جانشینی رهبری است، کاملاً مخالفم.
راست افراطی نگران هستند که پزشکیان تن به مذاکره مستقیم با آمریکا بدهد
مسئله دوم این است که اختلافاتی که از گذشته بین اصلاح‌طلبان و راست افراطی وجود داشته، چیز جدیدی نیست. اکنون فشار گروه راست افراطی افزایش پیدا کرده و این فشار به‌ویژه بر آقای پزشکیان تأثیر گذاشته است. آن‌ها نگران هستند که آقای پزشکیان مبادا به مذاکره مستقیم با آمریکا تن بدهد، چون اگر این اتفاق بیفتد، آن گروه راست افراطی حربه آزاردهنده خود را از دست خواهد داد.
* و این به ضرر تیم دیپلماسی هم است، چون به هرحال وزیر و برخی دیگر از اعضای وزارت خارجه از معاونان آقای ظریف بودند...
الان یک مقدار قضیه دارد تغییر می‌کند. الآن آقای لاریجانی به عنوان نماینده رهبری در وزارت خارجه در حال رفت‌وآمد و صحبت کردن است. بار ارزشی دستگاه دیپلماسی ما مقداری کاهش پیدا کرده است. آقای تخت‌روانچی صحبت‌هایی مطرح کرده است که البته سخنگوی وزارت خارجه آن را رد کرد. اما شاید زمان مناسب برای بیان این صحبتها نبوده است. ایشان هم به نوعی به صورت انتقام‌جویانه وارد این موضوع شد که اگر ما آماده مذاکره مستقیم می‌شدیم شاید این جنگ هم اتفاق نمی‌افتاد.
سخنرانی قالیباف علیه روحانی و ظریف اشتباه بود
این مسائل بیشتر به دعوای قدرت برمی‌گردد و این مشکلات واقعاً برای مردم سخت می‌شود. همچنین فضای بین‌الملل را علیه ما متزلزل می‌کند. یعنی معاون سیاسی وزارت خارجه به یک سمت می‌رود، بعد سخنگوی وزارت خارجه حرف او را رد می‌کند. این یک به‌هم‌ریختگی جدی است که تأثیر زیادی در فضای عمومی خواهد گذاشت. یک شکاف عمیق بین ملت و دولت به وجود آمده که بسیار زیان‌آور است. مردم دیگر دولت را نمی‌پذیرند.
به نظر من آقای قالیباف اشتباه بزرگی کرد که آن سخنرانی را انجام داد. او به نتیجه آن چه فکر نکرده بود. این کار تزلزلی عمیق در فضای تصمیم‌گیری ما و فضای عمومی ایجاد کرد و به حیثیت دولت آسیب زد. این کار ضرورت نداشت و ما در فضای بین‌المللی هم پیام این را می‌دهیم که در داخل با یک بلبشویی مواجه هستیم. باز اگر در یک مصاحبه خصوصی یا جداگانه‌ای این صحبتها را انجام می‌داد شاید موضوع فرق می‌کرد، اما وقتی که چنین صحبت‌هایی در سطح عمومی پخش می‌شود، از نظر سیاسی اشتباهی بزرگ است.
بعید است فضای دیپلماسی آماده مذاکره مستقیم با آمریکا باشد
* یعنی در مجموع فکر می‌کنید که با فضایی که علیه دولتمردان سابق به وجود آمده، امکان مذاکره و دیپلماسی محدودتر شده است؟
بله، محدودتر شده است. گروه‌های راست‌گرا هنوز قدرت دارند و نمی‌گذارند فضای ضدامپریالیستی و ضدآمریکایی که خودشان ساخته‌اند، تغییر کند. بنابراین، خیلی بعید به نظر می‌رسد که فضای دیپلماسی ما آمادگی لازم برای مذاکره مستقیم با آمریکایی‌ها را داشته باشد. این مسئله واقعاً دور از ذهن است.
از طرف دیگر، فضای اقتصادی ما هر روز بیشتر بسته می‌شود و مشکلات دیپلماتیک هم که بر دوش ما سنگینی می‌کند، باعث شده که دنیا دیگر ما را به‌طور کامل قبول نداشته باشد. به همین دلیل هم می‌گویم که روسیه و چین هم خیلی زیر بار ما نمی‌روند که بخواهند ما را از این وضعیت نجات دهند. بعید به نظر می‌رسد که آن‌ها تمام توان خود را بر روی ما بگذارند. ضمن اینکه وضعیت پرونده ما در شورای امنیت هم هنوز مشخص نیست و این موضوع هم تأثیر زیادی بر وضعیت ما خواهد داشت.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
