پیامدهای اصلاح نکردن قیمت بنزین | صالحی: افزایش قیمت بنزین باید با شیب ملایم باشد | حسینی: جایگاههای سوخت به بخش خصوصی واگذار شوند
مسعود پزشکیان از جایگاه رئیس جمهوری ایران، این روزها خودش یکی از منتقدان قیمت بنزین شده و دولت او گرچه گمانه زنی ها درباره افزایش قیمت بنزین در شرایط فعلی را رد می کند اما به دنبال راهی برای اصلاح قیمت حامل های انرژی است.
او که در برنامه‌های اقتصادی در ایام تبلیغات انتخاباتی بر ضرورت اصلاح قیمت بنزین تاکید می کرد، چندی پیش گفت «بنزین که ۱۵۰۰ تومان نمی‌شود، اصلا آب را به این قیمت می‌دهند؟ راه‌حل چیست؟ من می‌توانم به این سادگی فردا بگویم بنزین ۳۰ هزار تومان است؟ میشود این کار را کرد؟»
اما راهکار پزشکیان و تیم اقتصادی‌اش برای اصلاح قیمت بنزین چیست؟
در این باره مهدی حسینی، کارشناس انرژی و حمیدرضا صالحی، عضو اتاق ایران در گفتگو با اقتصادنیوز درباره اصلاح قیمت بنزین نظرات متفاوتی مطرح کرده‌اند.
حمیدرضا صالحی، بر تدریجی بودن افزایش قیمت و شفافیت دولت در بازتوزیع درآمدهای حاصل از آن تأکید دارد و می‌گوید «مردم زمانی همراهی می کنند که بدانند درآمد بنزین به جیب خودشان بازمی‌‌گردد». مهدی حسینی، تحلیلگر حوزه انرژی، نیز معتقد است «قیمت فعلی بنزین با نرخ ارز و واقعیت اقتصادی کشور همخوانی ندارد و اصلاح آن باید در چارچوب یک طرح جامع اقتصادی و با درنظر گرفتن همه پارامترها انجام شود.»
افزایش قیمت بنزین باید تدریجی باشد
حمیدرضا صالحی، عضو اتاق بازرگانی درباره مدل مناسب افزایش قیمت بنزین برای جلوگیری از شوک اقتصادی و اعتراضات اجتماعی، به اقتصادنیوز گفت: مدل افزایش قیمت بنزین، باید به گونه‌‌ای باشد که بتواند از ایجاد شوک در اقتصاد و جامعه جلوگیری کند. در واقع، این اقدام باید مبتنی بر تجربه‌‌های گذشته باشد. همان طور که در برنامه سوم توسعه این اتفاق افتاد و دولت وقت، در زمینه افزایش قیمت بنزین با موفقیت عمل کرد. یعنی در یک شیب بسیار کم، متناسب با تورم و با توجه به نقدینگی و درآمد مردم، توانست اصلاح قیمت بنزین را به خوبی پیش ببرد.
وی افزود: به نظر من، مهم‌ترین مسئله این است که افزایش قیمت بنزین تدریجی باشد، با شیب مشخص و در قالب یک برنامه چندساله صورت گیرد. از طرف دیگر، باید به مردم نشان داده شود درآمد حاصل از این افزایش، دوباره به جیب خود مردم بازمی‌‌گردد. اگر چنین اتفاقی بیفتد، به نظر من هیچ‌‌گاه این موضوع تبدیل به یک تنش یا ناهنجاری اجتماعی نخواهد شد.
عضو کمیسیون انرژی اتاق ایران، شفافیت و توضیح به افکار عمومی را یکی از پیش‌نیازهای افزایش قیمت بنزین دانست و خاطرنشان کرد: هیچ چیزی بدتر از آن نیست که مثل دوره قبل، رئیس جمهور به مردم بگوید صبح از خواب بیدار شدم و متوجه افزایش قیمت بنزین شدم. باید با مردم صادقانه صحبت کرد. باید درآمدهای حاصل از افزایش قیمت بنزین را محاسبه و اعلام کنند و بگویند این درآمدها صرف چه اموری خواهد شد. مثلاً بخشی صرف بهداشت و درمان میشود، بخشی به دهک‌‌های پایین جامعه اختصاص مییابد تا به آنها کمک شود، بخشی هم صرف آموزش، زیرساخت های انرژی یا کاهش آلایندگی هوا میشود.
رئیس‌جمهور مرتب به مردم گزارش بدهد
صالحی پیشنهاد کرد، اگر رئیس جمهور خودش با مردم صحبت کند و گزارش دهد یا فردی را انتخاب کند که روی این موضوع مسلط باشد و هر دو سه هفته یکبار به مردم گزارش دهد، مردم قطعاً با افزایش قیمت بنزین همراهی خواهند کرد.
عضو اتاق انرژی ایران افزود: در دوره‌‌ای که مردم در برنامه سوم توسعه با اصلاح قیمت بنزین همراهی کردند و نتیجه مثبت بود، رفاه و درآمد مردم خوب بود و اقتصاد شرایط بهتری داشت، اما اکنون وضعیت جامعه و معیشت مردم خوب نیست. بنابراین این موضوع در حال حاضر حساسیت بیشتری دارد، چون افزایش قیمت بنزین موضوعی نیست که ناگهانی یا بدون توضیح انجام شود.
هزینه قاچاق بنزین نباید از جیب مردم پرداخت شود
صالحی در این باره که آیا اصلاح قیمت بنزین میتواند از قاچاق سوخت جلوگیری کند، تأکید کرد: امروز بخش عمده‌ای از بنزین قاچاق میشود و قاچاق این کالا در مرزهای غربی، شرقی و جنوبی کشور در ابعاد گسترده‌‌ای در جریان است. یکی از پرسش‌‌های مهم مردم این است که چرا دولت‌‌ها در این زمینه موفق نیستند؟؛ نه دولت فعلی، نه دولت‌های قبل. چون علت اصلی، ارزان بودن بنزین است. دولت حداقل باید برای مناطق مرزی برنامه‌‌ای داشته باشد. هزینه قاچاق بنزین نباید از جیب مردم پرداخت شود.
وی گفت: دولت باید شفاف بگوید این مبالغ که از جیب مردم می‌‌رود برای چه موضوعی است؟ مثلاً پرت سوخت، قاچاق سوخت، یا ارزان‌‌فروشی و سپس نشان دهد، چه‌طور آن را به مردم بازمی‌‌گرداند. اگر این کار با هنر و برنامه‌‌ریزی انجام شود، نتیجه بسیار مثبت خواهد بود.
عضو اتاق ایران در این باره که بخش خصوصی در اصلاح قیمت بنزین چه کمکی میتواند به دولت بکند، گفت: بخش خصوصی در این زمینه میتواند نقش مؤثری ایفا کند. اکنون در تصویرسازی و اقناع افکار عمومی، بخش خصوصی و تشکل‌‌های ملی و قوی باید دعوت به مشارکت شوند. دولت نباید برای افزایش قیمت بنزین به تنهایی تصمیم بگیرد و این تصمیم‌ها نباید یک جانبه باشد.
صالحی گفت: دولت به بخش خصوصی باید اجازه دهد در فرآیند تصمیم‌‌سازی حضور داشته باشد و سپس در پروژه‌‌های عملیاتی که منجر به کاهش مصرف سوخت میشود، مشارکت کند.
وی پیشنهاد دیگری هم درباره نقش بخش خصوصی در اصلاح قیمت بنزین داد و افزود: برخی از جایگاههای سوخت می‌‌توانند به تدریج به بخش خصوصی واگذار شوند. چه دلیلی دارد بنزین در شمال شهر که قیمت ملک، مثلاً ۴۰۰ یا ۵۰۰ میلیون تومان است، با همان قیمت در سایر مناطق مثل شهر ری که کنار پالایشگاه است، عرضه شود؟ هزینه سوخت در کنار پالایشگاه کمتر است، اما برای انتقال آن به شمال شهر، هزینه بیشتری صرف میشود. آیا منطقی است بنزین پالایشگاه که هزار تومان است با ۱۲۰۰ تومان هزینه حمل و توزیع عرضه شود، اما در نقاط دیگر هم همین قیمت باشد؟
حسینی: قیمت فعلی بنزین با نرخ ارز هم همخوانی ندارد
مهدی حسینی، تحلیلگر حوزه انرژی در گفتگو با اقتصادنیوز با اشاره به بهترین مدل برای اصلاح قیمت بنزین به منظور جلوگیری از شوک اقتصادی و اعتراضات اجتماعی، گفت: مسئله اقتصادی کشور، یک مسئله کاملاً پیچیده است که باید همه عناصر و پارامترهای مختلف را با هم در نظر گرفت و متعادل کرد. اگر به یک گوشه اقتصاد بچسبیم و بقیه را فراموش کنیم، قطعاً موفقیتی نخواهیم داشت. به عنوان مثال، ما تورم داریم، اما از یک طرف درآمدهای ثابت داریم، از طرف دیگر نرخ ارز بالا می‌‌رود و به این دلیل که درآمدها به ریال است، هزینه زیادی به مردم متحمل میشود.
وی ادامه داد: طبیعی است قیمت فعلی بنزین با ارزش واقعی آن مطابق نیست و نسبت به قیمت ارز بی‌‌ربط است. چندین هزار میلیارد تومان صرف واردات بنزین میشود، اما آن را با قیمت ۱۵۰۰ و ۳۰۰۰ تومان عرضه می‌کنند. در حالی که قیمت یک بطری آب و نوشابه 15 تا 20 هزار تومان است. بنابراین، اگر بخواهیم فقط روی قیمت بنزین تمرکز کنیم و آن را به ۵ تا ۱۰ هزار تومان یا بالاتر برسانیم، این موضوع فقط نگاه کردن به گوشه‌ای از اقتصاد است.
تحلیلگر بازار انرژی گفت: اقتصاد را باید به صورت جامع طراحی کنیم و در قیمتگذاری بخش‌‌هایی که دولت مسئول است، همه جوانب را در نظر بگیریم. در درازمدت باید راهی را برویم که سرمایه‌‌گذاری بخش خصوصی در حوزه داخلی و خارجی با هم صورت گیرد. قیمت‌ها باید رقابتی باشد و در این صورت جایگاههای توزیع سوخت هم تشویق می‌شوند.
حسینی یکی از پیامدهای مثبت افزایش قیمت بنزین را کاهش مصرف سوخت دانست و گفت: اگر قیمت بنزین بالا برود، افرادی که مالک چند ماشین هستند، خودروهای خود را کمتر به خیابان می‌آورند که در نتیجه آن، مقدار مصرف بنزین هم کاهش مییابد. اما از سوی دیگر، باید به این نکته دقت کرد اگر دولت فقط بنزین را افزایش دهد، منجر به حل کسری بودجه و تورم نمی‌شود. بنابراین حاکمیت باید یک چارچوب دقیق اقتصادی در همه ابعاد در نظر بگیرد و به تدریج و به موازات اصلاح قیمت بنزین به اصلاح همه ابعاد اقتصاد بپردازد.
زور قاچاقچی ها بیشتر است اما...
حسینی درباره تأثیر افزایش قیمت بنزین بر کاهش میزان قاچاق، تأکید کرد: اختلاف قیمت بنزین تا الان انگیزه بزرگی برای قاچاق بود، اما اگر در قیمت تغییر ایجاد شود انگیزه کمتر میشود. قیمت بیشتر، قاچاق را کمتر می‌کند، اما فاصله بین ما و همسایگان آنقدر زیاد است که اگر بخواهیم بنزین 1500 تومانی را سه هزار تومان بکنیم، آنقدرها هم فرق نخواهد کرد که بگوییم قاچاق منتفی میشود.
تحلیلگر حوزه انرژی گفت: قاچاق بنزین فرمول دیگری دارد. تعداد زیادی قاچاقچی داریم که در هر حالتی زورشان بیشتر است و دستگاه‌های امنیتی باید روی آنها کار کنند. فرمول مباره با قاچاق بنزین باید با برخوردهای امنیتی و سیاسی آمیخته باشد. مرزها باید کنترل بهتری داشته باشند و عواملی که در مرزداری هستند شناسایی و کنار گذاشته شوند.
به گفته حسینی، برای مدتی حمل و نقل جاده‌ای باید کنترل بهتری شود و دولت نشان دهد با قاچاق شوخی ندارد و این تخلف از قالب یک شغل و بیزنس منتفی شود.
حسینی درباره نقش بخش خصوصی در افزایش قیمت بنزین خاطرنشان کرد: بخش خصوصی در بخش پایین‌‌دستی کوتاه آمده است. شاید هم به این دلیل است که دولت قیمتگذاری می‌کند، در حالی که قیمتگذاری پالایشگاه‌ها را باید به بخش خصوصی واگذار کند. به عنوان مثال بخش خصوصی میتواند میعانات را به قیمت بین‌‌المللی خریداری کند و بنزین تولیدی را به قیمت مصوب بفروشد؛ این اقدام میتواند شرایط رقابتی ایجاد کند.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
