جزئیات تامین ارز کالاهای اساسی و دارو تا پایان آبان‌ماه سال جاری به‌روزرسانی شد؛
کارنامه ارز ترجیحی
سیاست تخصیص ارز ترجیحی نخستین‌بار در سال۱۳۹۷ اجرایی شد. در این سیاست، ارز به نرخی پایین‌تر از قیمت بازار به واردکنندگان تخصیص داده می‌شود. هدف این سیاست، کاهش اثر نوسانات ارزی بر قیمت کالاهای اساسی، جبران کاهش قدرت خرید مردم تحت‌تاثیر تورم و حمایت از اقشار کم‌درآمد عنوان شده است؛ زیرا با تخصیص ارز ارزان‌تر به واردات نهاده‌های تولید کالاهای اساسی، انتظار می‌رود قیمت نهایی این گروه کالاها نیز کمتر افزایش پیدا کند. با این حال بررسی‌ها نشان می‌دهد که آثار تخصیص ارز ترجیحی بر مصرف‌کننده نهایی محدود بوده است. بررسی‌های سازمان برنامه و بودجه نشان می‌دهد که تنها ۳۰ درصد از اثر تخصیص ارز ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی به مصرف‌کننده نهایی رسیده است. به عبارتی ۷۰درصد مابقی سود یارانه ارزی به حلقه‌های میانی زنجیره تولید یعنی واردکنندگان و واسطه‌ها رسیده است.
این در حالی است که این سیاست هزینه‌های بالایی را به بودجه عمومی کشور تحمیل کرده است و با افزایش نرخ ارز در بازار، فاصله میان نرخ ارز ترجیحی و قیمت ارز در بازار بیشتر می‌شود. این موضوع باعث سنگین‌تر شدن بار مالی این سیاست می‌شود. به همین دلیل کارشناسان توصیه می‌کنند که بهترین شیوه برای اجرای این سیاست این است که نرخ ارز ترجیحی به‌صورت ضریبی از نرخ ارز بازار تعیین شود. در این صورت نرخ ارز ترجیحی با افزایش قیمت ارز در بازار تعدیل می‌شود و آثار مالی آن کمتر می‌شود.
روایت تخصیص ارز ترجیحی
بانک مرکزی اخیرا جزئیات تخصیص ارز کالاهای اساسی و داروها را منتشر کرده است. بر این اساس از ابتدای سال جاری تا انتهای آبان‌ماه، در مجموع 6میلیارد و 490میلیون دلار ارز به کالاهای کشاورزی و اساسی تخصیص داده شده است. در این گروه کالایی، بیشترین تخصیص ارز مربوط به ذرت بوده است. به عبارتی در 8ماه ابتدایی سال جاری، 34.5درصد از ارز ترجیحی تخصیص یافته به وزارت جهاد کشاورزی یعنی معادل 2میلیارد و 239میلیون دلار به واردات ذرت اختصاص یافته است. بیشترین کاربرد ذرت وارداتی در ایران برای خوراک دام و طیور است. کنجاله سویا نیز به‌عنوان خوراک دام و طیور مورد استفاده قرار می‌گیرد و در هشت‌ماه ابتدایی سال جاری حدود 922میلیون دلار ارز برای واردات آن تخصیص یافته است. این اقدام در جهت جلوگیری از افزایش قیمت گوشت قرمز، گوشت مرغ، لبنیات و تخم‌مرغ انجام شده است. علاوه بر این بررسی جزئیات تخصیص ارز به کالاهای اساسی نشان می‌دهد که برای واردات این گروه از مواد غذایی پروتئینی به‌صورت مستقیم نیز ارز ترجیحی داده شده است.
در بازه هشت‌ماهه ابتدایی سال در مجموع، 182.9میلیون دلار ارز ترجیحی برای گوشت قرمز، 14.3میلیون دلار ارز برای واردات تخم‌مرغ و 1.9میلیون دلار ارز برای واردات گوشت مرغ تخصیص داده شده است. با وجود این، آخرین آمارهای تورمی حاکی از افزایش قیمت این گروه از کالاها است. آمارهای تورمی آبان‌ماه سال جاری نشان می‌دهد که شیر، پنیر و تخم‌مرغ نسبت به سال‌گذشته، 48.6درصد افزایش قیمت داشته‌اند. همچنین گوشت قرمز و ماکیان نیز 41درصد افزایش قیمت نسبت به سال گذشته داشته‌اند. روغن‌ها نیز جزو کالاهای اساسی هستند که ارز ترجیحی دریافت می‌کنند. با این حال تورم نقطه‌به‌نقطه گروه روغن‌ها و چربی‌ها نیز در آبان ماه برابر با 46.4درصد بوده است. این در حالی است که از ابتدای سال تا پایان آبان‌ماه سال جاری، یک‌میلیارد و 213میلیون دلار ارز به واردات دانه‌های روغنی و 711میلیون دلار ارز به واردات انواع روغن خام، نباتی و پالم تخصیص داده شده است.
چه شرکت‌هایی بیشترین ارز ترجیحی را دریافت کرده‌اند؟
بانک مرکزی به‌طور معمول با پایان یافتن هر ماه، گزارشی از جزئیات تامین ارز کالاهای اساسی و دارو منتشر می‌کند. در این آمارها مشخص شده است که به هر کالا چه میزان ارز تخصیص یافته است. همچنین اعلام شده است که متقاضیان دریافت ارز ترجیحی در این بازه زمانی چه شرکت‌هایی بوده‌اند. این آمارها تا پایان آبان‌ماه سال جاری به‌روزرسانی شده و در این گزارش «دنیای‌اقتصاد» از این آمارها استفاده شده است.
طبق این آمارها، شرکت کشت و صنعت مدلل ماهیدشت بیشترین ارز را در بازه زمانی 8ماهه ابتدایی سال دریافت کرده است. این شرکت در مجموع 571.5میلیون دلار ارز دریافت کرده است. پس از آن شرکت آوا تجارت صبا با 397.8میلیون دلار و شرکت کشت و صنعت اکسون با 357.5میلیون دلار بیشترین دریافت ارز را داشته‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که تنها 20شرکت حدود 48.2درصد از کل منابع ارزی تخصیص‌یافته را دریافت کرده‌اند. این مساله به خوب تمرکز منابع ارزی میان چند شرکت را نشان می‌دهد. با این حال بانک مرکزی در فاصله‌های زمانی 2 الی 4 روزه نیز گزارشی مختصر از تخصیص ارز به کالاهای اساسی، گروه تجاری و بازرگانی و خدمات منتشر می‌کند. آخرین گزارش بانک مرکزی در مورد تخصیص ارز ترجیحی تا تاریخ 8آذر سال جاری به‌روزرسانی شده است. تا این تاریخ در مجموع 6میلیارد و 524میلیون دلار ارز به واردات کالاهای اساسی و کشاورزی و 2میلیارد و 18میلیون دلار به واردات دارو و تجهیزات پزشکی تخصیص یافته است.
